Raqamli mobil aloqa

Mobil aloqa tizimlari evolyutsiyasi
Mobil 
aloqa 
avlodlari
1G
2G
2,5G
3G
3,5G
4G
Ishlar 
boshlani-
shi yili
1970
1980
1985
1990
<2000
2000
Ishga 
tushirish 
yillari
1984
1991
1999
2002
2006–
2007
2009–
2012
Ko‘rsati-
layotgan 
xizmatlar
Analog 
standart-
lar
Raqamli 
standart, 
SMS, 
9,6kbit/
sek 
ma’lu-
mot 
uzatish 
tezligi
Tarmoq-
ning kat-
ta hajmi, 
ma’lu-
motlarni 
paketli 
uzatish
Tarmoq-
ning 
yanada 
katta 
hajmi, 2 
Mbit/sek 
gacha 
tezlik
3G 
tarmoq-
laridagi 
tezliklarni 
oshirish
Katta 
hajmli, 
IP-aso-
sidagi 
tarmoq, 
multi-
media, 
yuzlab 
Mbit/sek 
tezlik
11.7. 3G — uchinchi avlod sotali aloqa tizimlari
3G atamasi
bilan 
(ingl. third generation – “uchinchi avlod”) 
ma’lumot uzatish va Internet tarmoqlariga yuqori tezlikda mo-

---

185
bil ulanish bilan birga, ma’lumot uzatish kanalini yaratuvchi ra-
diotexnologiya yordamida foydalanuvchilarga bir qator xizmatlar 
to‘plamini taqdim etuvchi sotali aloqa tizimlari nomlanadi.
3G tizimlari mobil aloqaning turli xizmatlari, “global rou ming” 
hamda multimediyaning keng imkoniyatlarini, jumladan: video-
telefoniya va videokonferensiya xizmatlari; Internet va intranet-
ga (ya’ni ichki tarmoqlarga) yuqori tezlikda ulanish; turli xildagi 
biz nes, ko‘ngilochar va ilmiy xizmatlarga aloqador ma’lumotlar-
ni uzatish kabilarni taqdim etadi. Ushbu tizimlar abonentlar-
ning harakatlanish tezligi cheklanmagan holatida 
–
64kbit/sek, 
harakatlanish tezligi cheklangan holatda (piyoda yurgandagi tez-
lik) — 384kbit/sek, abonent harakatlanmagan holatida esa 2Mbit/
sek gacha bo‘lgan tezliklarda ma’lumot uzatish imkonini beradi. 
3G tizimlarining ikkinchi avlod (2G) tarmoqlaridan asosiy farqi 
ham katta hajmdagi ma’lumotlarni yuqori tezlikda uzatish imkoni-
yatidadir. Bu esa o‘z navbatida mobil aloqani sifat jihatdan yangi 
darajaga ko‘taradi: bir tomondan abonent Internetga to‘laqonli 
ulanish, videoaloqa xizmatlari, yuqori tezlikda ma’lumot uzatish 
imkoniyatlariga ega bo‘lsa, ikkinchi tomondan — ope 
ratorlar 
an’anaviy aloqa xizmatlaridan daromad olish bilan birga, turli 
xildagi qo‘shimcha xizmatlarni ko‘rsatish hisobiga yangi daromad 
manbalariga ega bo‘ladilar. 3G tizimlari — videotelefon aloqasini 
tashkil etish, mobil telefon yordamida filmlar hamda turli teledas-
turlarni tomosha qilish imkonini ham beradi.
Yuqorida ta’kidlab o‘tilganidek, dunyoda 3G standartlarining 
asosiy ikki oilasi: W-CDMA (UMTS, FOMA) hamda CDMA-
2000 texnologiyalari asosidagi tizimlari mavjud. UMTS stan darti 
asosan Yevropada, FOMA — Yaponiyada, CDMA-2000 esa 
Amerika va Osiyo qit’alarida tarqalgan. Shuningdek, asosan Xi-
toyda tarqalgan TD-SCDMA standarti ham 3G texnologiyalari 
oilasiga kiradi. 
Mobil aloqa qurilmalarini ta’minlovchilarning global uyush-
masi 
–
GSA 
(ingl. Global Assocuation of Mobile Suppliers)
ning 
ma’lumotlariga ko‘ra, 2011-yilning may oyida butun dunyodagi 

---

186
3G va 3,5G tarmoqlari soni 710 tani tashkil etgan, bu esa dunyo-
dagi barcha sotali aloqa tarmoqlarining 25% ni tashkil etgan [21]. 
Bunda 400 ta tarmoq W-CDMA texnologiyasi asosida qurilgan 
bo‘lib, ushbu tarmoqlardagi abonentlar soni 684 mln ni tashkil 
etgan. Shu bilan birga 323 tadan oshiq tarmoqlar CDMA-2000 
standartlar oilasi asosida qurilgan va ularda abonetlar soni 561 
mln ni tashkil etgan. Shu jumladan 245 ta tarmoq EV-DO (Rel.0, 
Rev. A, B) standarti asosida qurilgan [22].
3G tizimlarining imkoniyatlari yakkaxon mijozlar uchun ham, 
jamoa bo‘lib foydalanuvchi (korporativ) mijozlar uchun ham mobil 
aloqadan foydalanishning yangi qirralarini ochadi. Yuqorida ta’kid-
lab o‘tilgan Internetga ulanish hamda videoaloqa xizmatlaridan 
tashqari, 3G abonentlari korporativ tarmoqlarga masofadan turib 
ulanishlari ham mumkin. Va, bu bilan, mobil aloqaning uchinchi 
avlodi ofisda ishlashning an’anaviy tarzini tubdan o‘zgartiradi.