Raqamli qurilmalarni loyihalashga kirish

Ayiruvchi hisoblagichning holatlar jadvali

10.2- jadval

M	Q3	Q2	Q1
0	1	1	1
1	1	1	0
2	1	0	1
3	1	0	0
4	0	1	1
5	0	1	0

6	0	0	1
7	0	0	0
8	1	1	1

Agartrigger20.2-rasmdakeltirilganidek, kirishimpulsiningkesimibilanboshqarilsa, ayiruvchihisoblagichsxemasinituzishdakeyingikeluvchitriggerkirishiavvalgitrigger ningto`g`i (noinvers) chiqishibilanulanadi.

Ixtiyoriy sanoq moduliga ega bo`lgan ketma-ketli hisoblagichlar.

Umuman olganda, K≠2ⁿbo`lgan hisoblagichlar tuzishda, mos keluvchi ikkilik hisoblagich sxemasiga ortiqcha holatlarni bartaraf etuvchi teskari aloqa kiritiladi. Masalan, sanoq moduli 3 ga teng bo`lgan hisoblagich tuzish uchun ikki razryadli ikkilik hisoblagichni (K= 2²=4) qo`llash kerak. Unda ikkilik soni 11 ga teng bolgan bitta ortiqcha holatni (K= 2<sup>2</sup> - 1 = 3) bartaraf etish mumkin, ya’ni triggerlar to`rtinchi emas, uchinchi impuls kelishi bilan nolga o`tishi kerak. Bunday sxemalarni tuzish uchun JK-triggerlar qulay hisoblanadi. Ikkita JK- triggerida bajarilgan, sanoq moduli 3 ga teng bo`lgan hisoblagich sxemasi 10.3-rasmda keltirilgan. Ketma-ketli hisoblagichlarni JK-triggerlarini kiritib turlicha ulash yordamida ixtiyoriy Ksonini hosil qilish mumkin.
Reversivhisoblagichlar.Hisoblagichlardagi sanoq yo`nalishi(tartibi) razryadlararo aloqalar turini o`zgartirib turlicha bo`lishi mumkin.

10.3-rasm. Sanoq moduli K=3 bo’lgan ketma-ketli hisoblagich sxemasi

Masalan, har bir triggerning sanoq kirishlarigaT₀=MQ_K=1MQamalini bajaruchi, ya’ni multipleksor bo`lgan VA-YOKI-EMAS MElarini kiritib, reversiv hisoblagich hosil qilish mumkin. Dinamik T-triggerda bajarilgan bunday reversiv hisoblagichning sxemasi 10.3- rasmda keltirilgan.

V kirish trigger ishini to`xtatadi va unga yozilgan ma’lumot ancha muddat ichida saqlanishi mumkin. Ketma-ket uzatishli hisoblagichlar ichki tuzilmasining soddaligi bilan ajralib turadi, lekin kichik tezkorlikka ega, chunki triggerning har bir ulanishi, avvalgisi qayta ulangandan so`ng amalga oshadi. Shuning uchun chiqishda ma’lumot o`rnatilishining minimal vaqti quyidagiga teng:
<sup>T</sup>K1.min <sup>=Nt</sup>k ,
<sup>bu yerda: N — hisoblagich razryadlari soni, t</sup>K <sup>hisoblagich bir razryadining qayta</sup> ulanish vaqti.
Parallel hisoblagichlar.Bu turdagi hisoblagichlarda T<sub>0</sub> sanoq impulslari barcha razryadlarda triggerlarning C sinxro kirishlariga bir vaqtda (parallel) uzatiladi. Parallel hisoblagichlar yoki parallel o`tuvchi hisoblagichlar odatda front yordamida sinxronlashadigan RS, JK, D- triggerlar asosida tuziladi. Hisoblagich ish algoritmini1.1-jadvalni tahlil qilib tushinish mumkin. Undan ko`rinib turibdiki, mazkur algoritim matemetik usulda MAF yordamida quyidagicha ifodalanadi:
10.4-rasm.Reversiv hisoblagich fragmenti.
^Qi,n+1 ^=Qi,npi ^{= Q}i + ^pi ^{, (10.1)}

bu yerda: Q_i,n=1 – (n+1) – vaqt momentida hisoblagich chiqish kodidagi i- razryad qiymati; Q_i,n – n- vaqt momentida hisoblagich chiqish kodidagi i- razryad qiymati; p_i=Q₁, nQ₂, nQ_i-1, n- o`tkazish signali. 14.1- ifoda asosida parallel hisoblagichning so`z yordamida ifodalangan ish algoritmi quyidagicha bo`ladi: navbatdagi sinxronizatsiya signali kelishi bilan keyingi triggerlarning qayta ulanishi faqat barcha avvalgi triggerlar o`rnatilganda, ya’ni ularning chiqishlarida mantiqiy birga teng signal mavjud bo`lganda sodir bo`ladi.

Mazkur qayta ulanishni amalga oshiruvchi 10.1 ifodaga asosan elektr sxema 10.4- rasmda keltirilgan
Shunday qilib, parallel hisoblagichda barcha triggerlar bir vaqtda (sinxron ravishda) takt impulsi oladilar, chunki ularning takt kirishlari parallel ulangan.Shuning uchun triggerlar deyarli bir varakayiga qayta ulanadilar. Bu vaqtda chiqishda ma’lumot o`rnatilish vaqti bir triggerning qayta ulanish vaqtiga teng:


^TK1. min^=tk ^.


Lekin tezkorlikni oshirish sxemani murakkablashishi hisobiga amalga oshiriladi.Parallel hisoblagichga maxsus shifrator kiritiladi, ular tezkor o`tish <sup>sxemasi (TO`S) deb ataladi.UQ</sup>i^{chiqishlarga ulanadi.}
10.5-rasm.Parallel o`tishli hisoblagich sxemasi fragmenti.
Parallel hisoblagichlarda sanoq tartibi (jamlash yoki ayirish) triggerning dinamik kirishiga (to`g`ri yoki invers) emas, balki triggerning qaysi chiqishio`tishni shakllantirish uchun ishlatilayotganiga bog`liq. Agar triggerning to`g^{`</sup>ri chiqishi ishlatilayotgan bo`lsa, bunday hisoblagich jamlovchi, agar invers kirishi ishlatilayotgan bo`lsa, ayiruvchi hisoblanadi. Yuqorida ko<sup>`}rib o`tilgan hisoblagich
— jamlovchidir.