Ray Bradbury Deliler Mezarlığı

Crumley, "Eve gidelim," dedi.

Ama Emily duymadı. Bulunduğu yerden memnundu o.

-68-
Ve sonunda iki şehir bir oldu.

Eğer karanlık şehrinde daha fazla ışık varsa, ışık şehrinde daha fazla karanlık oluyordu.

Sis ve pus yüksek morg duvarlarından aşağı süzülüyordu. Mezar taşları kıta sahanlıkları gibi yer değiştiriyorlardı. Tozlu yeraltı tünelleri soğuk rüzgârlar üflüyordu. Anılar film mahzenlerini istila etmişti. Taş bahçelerde hüküm süren solucan ve beyaz karıncalar şimdi Illinois'un elma bahçelerini, Washington'un kiraz bahçelerini, Fransız şatolarının geometrik şekilli ağaççıklarını içten içe kemiriyorlardı. Büyük sahneler birer birer temizlenip kapılan kapanıyordu. Tahta kaplama evlerin, kütükten kulübelerin, Louisiana Malikâneleri'nin kirişleri düşüyor, kapıları açılıyor, hastalıkla titreyip yıkılıveriyorlardı.

Geceleyin arka platodaki iki yüz antika araba motorlarını çalıştırmış, egzozlarını tüttürmüş, tozu dumana katarak Detroit'a doğru kör bir yola koyulmuşlardı.

Işıklar bina bina, kat kat söndürülmüş, havalandırmalar kapatılmış, son togalar, Romalı hayaletler gibi, Appian Yolu'nun bir blok ilerisindeki Western Costume'a geri asılmış, kaptanlar ve krallar son nöbetçilerle beraber çıkıp gitmişlerdi.

Denize dökülüyorduk.

Çember günden güne daralıyordu.

Daha birçok şeyin eriyip gittiğini duyduk. Önce minyatür şehirler ve tarih öncesi hayvanlar, sonra tuğla evler ve gökdelenler; Golgota'nın haçı zaten çoktan gitmişti, çok geçmeden Mesih'in şafak mezarı da fırına atıldı.

Mezarlık bile her an parçalanabilirdi. Evleri boşaltılmış, gece yarısı evsiz kalmış kılıksız sakinleri, şehrin karşı tarafındaki Forest Lawn'da yeni mülk arayışı içinde, gece saat iki otobüsüne binip şoförü korkutacaklardı; son kapılar da güm diye kapanacak, viski-film mahzen-mezar tüneli giderek kırmızı bir renk alan antik sularla dolup taşacak, sokağın karşısındaki kilise kapılarını çivileyecek, sarhoş rahip kaçıp karanlık tepelerdeki Hollywood tabelasının orda Brown Derby'nin metrdoteliyle buluşacaktı; bu arada görünmez savaş ve görünmez ordu bizi ileri, daha ileri, batıya doğru püskürtecek, evimden, Crumley'nin ormanından çıkarıp sonunda buraya, yiyeceğin kıt ama şampanyanın mebzul olduğu bu Arap arazisine kıstıracak; Canavar ve iskelet ordusu, bizi Constance Rattigan'ın foklarına öğle yemeği diye atmak için kumları çığlık çığlığa kat ederken, biz son bir kez ayakta duracak, Aimee Semple McPherson'ın dalgaların öteki yanından tırmanan hayaletini şok edecektik, şaşkın ama yeniden doğmuş, Hıristiyan şafağında.

İşte böyle olacaktı.

Bir mecaz eksik, bir mecaz fazla.

-69-
Crumley öğlenleyin geldi, beni telefonun başında otururken buldu.

"Bir randevu almak için stüdyoyu arıyorum," dedim.

"Kimden?"

"Büyük masanın üstündeki şu beyaz telefon çaldığı zaman Manny Leiber'ın ofisinde her kim varsa ondan."

"Sonra?"

"Gidip kendimi ele vereceğim."

Crumley di şandaki soğuk dalgalara baktı.

"Kafanı daldır da gel," dedi.

"Peki ya ne yapıcaz?" diye bağırdım. "Burda oturup kapıyı kırmalarını veya denizden çıkmalarını mı bekliyicez? Beklemeye dayanamıyorum. Ölsem daha iyi."

"Ver şunu bana!"

Crumley telefonu kapıp çevirdi.

Karşı taraf cevap verdiğinde sesini kontrol etmek zorunda kaldı: "Ben iyileştim. Hastalık iznimi iptal edin. Bu gece geliyorum!"

"Tam sana ihtiyacım olduğu zaman," dedim. "Korkak."

"Korkak sana benzer!" Telefonu güm diye çarptı. "At idarecisi!"

"At nesi?"

"Bütün hafta bu işi yaptım. Seni bir bacaya tıkamalarını veya merdivenden atmalarını bekledim. At idarecisi. General Grant atından düştüğü zaman dizginleri tutan adam. Ölüm ilanlarını ve eski dosyalan incelemek, bir deniz kızıyla yatmak gibi bir şey. Gidip koronerime yardım etmenin zamanı geldi."

"Bu kelimenin kökünde 'taht için' anlamı olduğunu biliyor muydun - Kral ve kraliçe için işler yapan bir adam. Taç. Taht. Koroner."

"Zırvalama! Telgraf servisini aramam lazım. Telefonu ver."

Telefon çaldı. İkimiz de sıçradık.

"Cevap verme," dedi Crumley.

Sekiz defa çaldı, on defa. Sonunda dayanamayıp açtım.

Önce şehrin karşı tarafından, görünmez yağmurların amansız mezar taşlarına dokunduğu yerden gelen bir elektrik dalgasının sesi çıktı. Sonra...

Ağır ağır bir nefes işittim. Büyük, koyu bir hamur gibiydi, kilometrelerce öteden hava emen.

"Alo!" dedim.

Sessizlik.

Sonunda bu kalın, mayalanan, kâbuslu bir tenin içinde barınan ses konuştu: "Neden burda değilsin?"

"Kimse beni çağırmadı," dedim sesim titreyerek.

Ağır, sualtından gelen bir nefes duyuldu, kendi korkunç teninde boğulan biri gibi.

"Bu akşam," dedi ses uzaktan. "Saat yedide. Nerde biliyor musun?"

Başımı salladım. Ne aptallık! Başımı salladım!

"Eh..." diye uzadı kayıp, derin ses, "uzun zaman oldu, uzun bir yol... öyle uzun ki..." Ses kederlendi. "Sonsuza dek gitmeden önce, bizim... konuşmamız lazım."

Ses havayı emip kesildi.

Telefon elimde öylece kaldım, gözlerim sımsıkı kapalı.

Kimdi arayan?" dedi Crumley arkamdan.

"Ben onu aramadan," ağzımın kıpırdadığını hissettim, "o beni aradı!"

"Ver şunu bana!"

Crumley bir numara çevirdi.

"Şu hastalık izni..." dedi.

-70-
Stüdyo taş gibi soğuk, çırılçıplak, karanlık ve ölüydü.

Otuz beş yıldır ilk kez, kapıda sadece bir nöbetçi vardı. Binaların hiçbirinde ışık yoktu. Sadece Notre Dame'a giden kavşaklarda, hâlâ ordaysa tabii, ve sonsuza dek kaybolan Golgota'nın yanından geçip, mezarlığın duvarına çıkan yollarda birkaç tane yalnız ışık kalmıştı.

Ulu Tanrım, diye düşündüm, iki şehrim. Ama şimdi, ikisi de karanlık, ikisi de soğuktu, fark kalmamıştı aralarında. Yan yana duruyorlardı. İkiz şehirler gibi, biri çimen ve soğuk mermerler, ötekiyse Azrail kadar karanlık, zalim, kibirli bir adam tarafından yönetilen. Valilerin, şeriflerin, polis ve polis köpeklerinin ve Doğu'daki bankalara bağlanan telefon ağının üstünde hüküm kurmuş.

Bir ölüler şehrinden ötekine geçen yol üstündeki tek sıcak, hareket eden şey ben olacaktım.

Kapıya dokundum.

"Allah aşkına," dedi Crumley arkamdan, "girme!"

"Girmem lazım," dedim. "Canavar herkesin nerde olduğunu biliyor artık. Senin evini, Constance'ınkini, veya Henry'ninkini ezip geçebilir. Ama yapacağını sanmıyorum. Biri nihayet ona ulaştı. Onu durdurmanın hiçbir yolu yok, değil mi? Kanıt yok. Tutuklayacak yasa. Dinleyecek mahkeme. Kabul edecek hapishane. Ama ben sokak ortasında dayak yemek istemiyorum, ne de yatağımda saldırıya uğramak. Beklemekten nasıl nefret ediyorum bilsen. Sesini duymalıydın. Ölümden başka bir yere gideceğini sanmıyorum. Korkunç bir kurt düşmüş olmalı içine, konuşmaya can atıyor."

"Konuşmak mı!" diye bağırdı Crumley. "Yani: beynini dağıtırken kıpırdama! der gibi mi?"

"Konuşmak," dedim.

Kapının içinde durdum, önümde uzanan sokağa baktım.

Haç Merkezleri.

Hortlaklar Yortusu'nda kaçtığım duvar.

Canavar'ın yapıldığı ve yok edildiği Sahne 13.

Roy'la benim gerçekten yaşadığımız yer, Green Town.

Tabutun yakılmak üzere saklandığı Marangozhane.

Arbuthnot'un gölgelerinin duvara yansıdığı Maggie Botwin'in odası.

Sinema havarilerinin bayat ekmek yeyip H. İ.'nin şarabını içtikleri yemekhane.

Yok olmuş Golgota Tepesi, üstünde yıldızlar. Isa çoktan başka bir mezara girmiş, balık mucizesi artık imkânsız.

"Aman be." Crumley arkamdan belirdi. "Ben de senle geliyorum."

Başımı salladım. "Hayır. Haftalarca, aylarca beklemek mi istiyorsun Canavar'ı bulmak için? Senden saklanır. Bana açılmak istiyor şu anda, ortalıktan kaybolan insanlar hakkında konuşmak istiyor belki. Duvarın karşısındaki yüzlerce mezarı açmak için izin kağıdı mı çıkaracaksın? Şehrin sana H. İ.'yi, Clarence'ı, Dok Phillips'i, Groc'u kazıp çıkarasın diye bir kürek vereceğini mi sanıyorsun?! Canavar bize göstermedikçe, onları bir daha hiç göremeyeceğiz. Onun için, git mezarlığın ön kapısında bekle. Bloğun etrafını sekiz on defa dolaş. Çıkışlardan birinden ya çığlık çığlığa ya da sakin sakin yürüyerek çıkıyor olacağım."

Crumley'nin sesi kısıldı. "Pekâlâ. Öldürsünler de gör gününü!" diye iç çekti. "Lanet olsun. Öyleyse, al şunu."

"Tabanca mı?" diye bağırdım. "Ben tabancalardan korkarım!"

"Al dedim. Bir cebine tabancayı, öbürüne mermileri koy."

"Hayır!"

"Al dedim!" Crumley iteledi.

Aldım.

"Tek parça halinde dön!"

"Baş üstüne!" dedim.

İçeri girdim. Stüdyo bütün ağırlığımı aldı. Karanlıkta battığımı hissettim. Son birkaç bina da her an dizlerinin üstüne yığılıp, vurulmuş filler gibi, köpeklere leş, gece kuşlarına kemik olmak üzereydi.

Sokakta ilerledim, Crumley'nin beni geri çağırmasını umarak. Sessizlik.

Üçüncü sokakta durdum. Yana dönüp Green Town, Illinois'a bir göz atmak istedim. Ama atmadım. Buharlı kürekler tarafından yıkıldıysa, beyaz karıncalar çatılan, pencereleri, tavan aralarını, şarap mahzenlerini kemirip bitirdiyse, görmek istemiyordum.

Yönetim binasının önünde tek bir ufak lamba parıldıyordu.

Kapı kilitli değildi.

Derin bir nefes alıp içeri girdim.

Sersem. Enayi. Aptal. Geri zekâlı.

Bütün silsileme söylene söylene yukarı çıktım.

Kapı tokmağını denedim. Kilitliydi.

"Tanrı'ya şükür!" Tam geri dönüp kaçmak üzereydim ki-

Kilit fıkırdadı. ;

Ofisin kapısı açıldı.

Tabanca, diye düşündüm. Bir cebimdeki silaha, öbür cebimdeki mermilere dokundum.

İçeri doğru bir adım attım.

Ofisi sadece, batı duvarındaki bir resmin üstünde asılı lamba aydınlatıyordu. Sessizce ilerledim.

Boş kanapeler, boş sandalyeler, üstünde sadece bir telefon duran büyük, bomboş masa, hepsi ordaydı.

Ve büyük koltuk, ama boş değildi.

Nefes alışını işitiyordum, uzun uzun, ağır ağır, yavaş yavaş, karanlıkta yatan büyük bir hayvanınki gibi.

Koltukta oturan adamın koca cüssesini belli belirsiz seçtim.

Bir sandalyeye takıldım. Kalbim nerdeyse duracak gibi oldu.

Odanın karşısındaki şekle baktım ama bir şey göremedim. Başı aşağıdaydı, yüzü karanlıkta, iri kolları ve pençe gibi elleri masaya uzanmıştı. Bir iç çekiş. Alman, verilen bir nefes.

Canavar'ın başı ve yüzü ışığa doğru kalktı.

Gözler hışımla bana baktı.

Yerleşen kara bir hamur öbeği gibi kıpırdandı.

Koca koltuk inildedi dönen cüssesinin ağırlığı altında.

Elektrik düğmesine uzandım.

Yaralı ağız açıldı.

"Hayır!" Geniş gölge uzun bir kol uzattı.

Telefonun kadranına bir kere, iki kere dokunduğunu duydum. Bir mırıltı, tıkırtı. Düğmeyi açtım. Elektrik yoktu. Kapının kilitleri yaylanıp kapandı.

Sessizlik. Sonra:

Büyük bir iç çekiş, büyük bir nefes bırakış: "İş için mi geldin?"

"Ne için!?" diye düşündüm.

Dev gölge karanlıkta eğildi. Bana bakıyordu ama gözlerini göremiyordum.

"Stüdyoyu," diye soludu ses, "yönetmek için mi geldin?"

Ben mü? diye düşündüm. Ses hece hece döküldü.

"- Şu anda bu işe uygun kimse yok. Sahiplenecek bir dünya. Birkaç dönüm arazi içinde. Bir zamanlar portakal ağaçları vardı, limon ağaçlan, hayvan sürüleri. Hayvanlar hâlâ burda. Ama önemli değil. Hepsi senin. Sana veriyorum-"

Çılgınlık bu.

"Gel de sahip olacağın şeyleri gör!" Uzun kolu işaret etti. Görünmeyen bir tuşa bastı. Masanın arkasındaki ayna sonuna kadar açıldı; bir yeraltı rüzgârı esti, yeraltı odalarına giden bir tünel çıktı ortaya.

"Burdan!" diye fısıldadı ses.

Şekil uzadı, döndü. Koltuk gıcırdadı, koltuğun üstündeki, arkasındaki gölge birden kayboluverdi. Masa bomboş kaldı, büyük bir geminin güverteleri gibi. Rahatsız ayna kaydı, kapanmak üzere. Öne fırladım, kapandığı zaman ölgün ışıklar sönecek, karanlık havada boğulacağım korkusuyla.

Ayna kaydı. Panik içindeki yüzüm parladı camda.

"Gelemem!" diye bağırdım. "Korkuyorum!"

Ayna dondu.

"Geçen hafta, evet, korkabilirdin," diye fısıldadı. "Ama bu gece? Bir mezar seç. Benimdir."

Sesi babamın sesini andırıyordu, hasta yatağında eriyen, ölmek arzusunda, ama ölmesi aylar süren.

"Hadi gel," dedi ses usulca.

Allahım, diye düşündüm, ben bunu altı yaşımdayken görmüştüm. Aynanın arkasından çağıran hayalet. Şarkıcı kadın, yumuşak sesi merak eder, aynayı dinler, dokunur ve hayaletin eli çıkıp onu zindanlara götürür, siyah bir kanalda bekleyen cenaze gondoluna, dümende Azrail. Ayna, fısıltı, boş opera salonu ve sondaki şarkı.

"Kımıldayamıyorum," dedim. Doğruydu. "Korkuyorum." Ağzım tozla doldu. "Sen yıllar önce öldün..."

Siluet camın arkasından başını salladı. "Kolay değil, ölü olup film mahzenlerinin altında, mezarların arasında yaşamak. Gerçeği bilen insanların sayısını az tutup onlara tonla para ödemek, çenelerini tutmayı beceremedikleri zaman öldürmek. Sahne 13'te akşamüstü ölümü. Veya uykusuz bir gecede duvarın arkasında ölüm. Veya bu ofiste, sık sık uyuduğum şu büyük koltukta. Şimdi..."

Ayna titredi; nefesinden mi elinden mi anlayamadım. Kan kulaklarıma hücum etti. Sesim aynaya çarpıp kırıldı, bir çocuğun sesi: "Burda konuşamaz mıyız?"

Yine o kederli yarı gülüş, yarı iç çekiş. "Hayır. Büyük tur. Eğer yerimi alacaksan her şeyi bilmen lazım."

"Ama almak istemiyorum! Kim söyledi?"

"Ben söyledim. Ben söylüyorum. Dinle, ben ölü sayılırım artık." •

Islak bir rüzgâr esti, eski filmlerden bir nitrat kokusu, mezarlardan çiğ toprak kokusu getirdi.

Ayna yine kayıp açıldı. Ayak sesleri ağır ağır uzaklaştı.

Tavandaki ölgün ışıklarla yarı aydınlanmış tünele baktım. Canavar'ın aşağı doğru inen koca gölgesi döndü.

İnanılmaz derecede yabani, inanılmaz derecede kederli gözleriyle bana baktı.

Rampanın ilerisindeki karanlığı işaret etti. "Yürüyemiyorsan, koş, kaç," diye mırıldandı.

"Neyden?"

Ağzı ıslak ıslak homurdandı, sonra açıldı. "Benden! Ben hayatım boyunca kaçtım! Takip edemem mi sanıyorsun? Allahım! Rol yap. Hâlâ kuvvetliymişim gibi, hâlâ gücüm varmış gibi. Seni öldürebilirmişim gibi yap. Korkmuş görün!"

"Zaten korkuyorum!"

"Koş öyleyse, Allahın cezası!"

Yumruğunu havaya kaldırdı, duvarlardaki gölgelere vuracakmışcasına.

Ben koştum.

O takip etti.

-71-
Korkunç, sahte bir kovalamacaydı, film makaralarının yattığı mahzenlerden, bu filmlerin yıldızlarının saklandığı taş mezarlara doğru, duvarın altından, arasından, ve bir anda arkasından, mezar odalarının içinden ok gibi geçtim, Canavar'ın teni topuklarımda, J. C. Arbuthnot'un hiç yatmadığı mezara doğru.

Ve koşarken, bunun bir tur değil bir hedef olduğunu anladım. Takip edilmiyor, güdülüyordum. Ama neye?

Crumley, kör Henry ve benim sanki binlerce yıl önce durduğumuz mezar odasının dibi. Aniden fren yaptım.

Lahtin basamakları bekliyordu, bomboş, havada.

Arkamda, karanlık tünel kovalamanın ayak sesleriyle ve kükre* meleriyle çınlıyordu.

Basamaklara sıçradım, tırmanmak için futundum. Düşe kalka, anlamsız dualar mırıldana mırıldana, tepeye ulaştım, bir oh çekerek lahitten çıktım, yere bastım.

Mezarın kapısına yüklendim. Sonuna kadar açıldı. Mezarlığın toprağına düştüm, taşların arasından vahşi gözlerle kilometrelerce ötedeki bomboş bulvara baktım.

"Crumley!" diye bağırdım.

Ne trafik vardı, ne park etmiş arabalar.

"Allahım!" diye inledim. "Crumley! Nerdesin?"

Arkamda, mezarın girişine varan pat pat ayak sesleri işittim. Döndüm.

Canavar kapıda belirdi.

Ay ışığı sarmıştı etrafını. Kendi kendini kutlamak için ayağa kalkmış bir morg heykeli gibi duruyordu, kazılı adının altında. Bir an için, eski kır evinin kapısında duran bir İngiliz lordunun ruhu gibi göründü gözüme; fotoğrafı çekilmek üzere poz vermiş, karanlık odanın asitli sularına batırılıp film tabedilirken sisler içinde hayalet gibi yükselen, bir eli sağındaki kapı menteşesinde, öteki eli soğuk, mermer bahçeye kıyamet fırlatacakmış gibi havada. Soğuk, mermer kapının üstünde bir daha gördüm:

ARBUTHNOT.

Adını çığlıkla karışık söylemiş olmalıyım.

Bunun üstüne öne atıldı, biri başlangıç atışı yapmış gibi. Çığlığı beni çıkış kapısına doğru sürükledi. Düzinelerce mezar taşının üstünden atladım, çiçekleri dağıttım ve avaz avaz, zig zag çizerek koştum. Olaya bir yandan insan avı, öte yandan saçma sapan bir oyun gözüyle bakıyordum. Bir yanda, yalnız bir koşucuyu sürükleyip götüren sel sularının hayali, öte yanda, Charlie Chase'i kovalayan fillerin görüntüsü. Kahkahalarla umutsuzluk birbirine karışmış halde, mezarların arasındaki küçük taş yollardan geçip çıkışa ulaştım: ama Crumley yoktu. Bulvar bomboştu.

Sokağın karşısında, St. Sebastian'ın ışıkları yanıyordu, kapıları sonuna kadar açıktı.

H. İ. diye düşündüm, keşke orda olsaydın!

Sıçradım. Kan kokusu alarak koştum.

Arkamda büyük, hantal ayakkabıların patırtısını işittim, yarı kör, korkunç bir adamın solumasını.

Kapıya vardım.

Sığınak!

Ama kilise boştu.

Altın sunakta mumlar yakılmıştı. Parlak sevgi damlacıkları arasında çekilip sahneyi Meryem'e bırakan İsa'nın saklandığı mağaralarda mumlar yanıyordu.

Günah çıkarma bölmesinin kapısı açıktı.

Ayak sesleri gümbürdedi.

Günah çıkarma bölmesine girdim, kapıyı kapayıp yığıldım, tir tir titriyordum karanlık kuyuda.

Gümbürdeyen ayak sesleri-

Fırtına gibi durdu. Fırtına gibi, duruldu ve sonra, bir hava değişimiyle, yaklaştı.

Canavar'ın pençesi kapıya uzandı. Kilitli değildi.

Ama ben rahiptim, değil mi?

Buraya kapanan herkes kutsaldı, hesap verilecek, konuşulacak, ve emniyette...?

Dışardan gelen bu Tanrısız iniltiyi, bitkinliği, kaderi duydum. Ürperdim. Ufak tefek şeyler için dua etmeye başladım. Peg'le bir saat daha. Bir çocuk bırakmak. Gece yansından daha büyük, olası bir şafak kadar yüce şeyler...

Hayatın tatlı kokusu burun deliklerimden çıktı. Dualarımla birleşti.

Son bir inilti oldu ve-

Allahım!

Canavar bölmenin öbür yanına girdi!

İri cüssesini ve dinen öfkesini küçücük yere sığıştırmaya çalıştı; daha da ürperdim, müthiş nefesi kafesi yakıp beni kör edecek diye korktum. Ama dev vücudu yığıldı kaldı, borularına, pompalarına hava üfleyen büyük bir kazan gibi.

Garip kovalamaca bitmiş, son perde başlamıştı.

Canavar'ın bir, iki, üç defa derin derin soluk aldığını duydum, konuşmaya hazırlanıyor ama aynı zamanda korkuyor gibi, hâlâ öldürmek arzusunda ama yorgun, Allahım, nihayet yorgun düşmüş.

Dev bir fısıltı işittim sonunda, bir bacadan aşağıya üflenen dev bir iç çekiş gibi: "Kutsa beni, peder, çünkü günah işledim!"

Allahım, diye düşündüm, ne diyeceğim ben şimdi, bütün o eski filmlerdeki rahipler ne derdi? Hatırlasana, aptal kafa, ne derlerdi?!

Kendimi dışarı atıp, boşluğun ortasında Canavar'la yine bir kovalamacaya girmek istedim bir an.

Ama nefesimi tuttum; korkunç bir fısıltı daha koyuverdi:

"Kutsa beni, peder-"

"Ben senin pederin değilim," diye bağırdım.

"Hayır," diye fısıldadı Canavar.

Ve kayıp bir dakikadan sonra ekledi: "Sen benim oğlumsun."

Kalbim yerinden fırlayacakmış gibi oldu, soğuk bir tünelden karanlığa doğru.

Canavar kıpırdandı.

"Kim..." es... "seni..." es... "işe aldı sanıyorsun?"

Aman Allahım!

"Ben," dedi kafesin arkasındaki kayıp yüz, "aldım."

Groc değil mi? diye düşündüm.

Ve Canavar, kara boncuklu korkunç bir tespih dizmeye başladı; yavaş yavaş gömüldüm, geriye, geriye, başım bölmenin paneline dayanana kadar, ve başımı çevirip mırıldandım:

"Niye beni öldürmedin?"

"Bunu asla istemedim. Arkadaşın bana bulaştı. O büstü yaptı. Delilik. Onu öldürebilirdim, evet, ama o kendini öldürdü önce. Veya öldürmüş gibi yaptı. Hâlâ yaşıyor, seni bekliyor..."

Nerde?! diye bağırmak istedim. Onun yerine, "Beni niye kurtardın?" dedim.

"Niye mi?... Bir gün hikâyemi anlatsınlar istiyorum. Bunu yapabilecek," durdu, "... tek kişi sendin, doğru dürüst anlatabilecek tek kişi. Stüdyoda bilmediğim hiçbir şey yok, veya dış dünyada bilmediğim bir şey. Geceler boyunca okudum, biraz uyuyup uyandım, yine okudum, sonra duvarın arasından fısıldadım, birkaç hafta önce: senin adını. Bu işi o yapabilir dedim. Bulun onu. O benim tarihçim. Ve oğlum.

"Ve öyle oldu."

Demek aynanın arkasından fısıldamış, adımı söylemişti.

Ve aynı fısıltı şimdi hurdaydı, otuz santim ötemde, nefesi aradaki havayı körüklüyordu.

"Tatlı Kudüs'ün kemik beyazı tepeleri," dedi ölgün ses. "İşe aldım, kovdum, herkesi, teker teker, binlerce gün boyunca. Başka kim yapabilirdi? Çirkin olmak ve ölmek istemekten başka ne yapabilirdim? Beni ayakta tutan isimdi. Seni işe almak da tuhaf bir besin gibiydi."

Ona teşekkür mü etmem lazım, diye düşündüm.

Biraz sonra, diye fısıldadı nerdeyse. Sonra:

"Önceleri burayı ikinci elden, aynanın arkasından yönetiyordum. Manny Leiber'ın kulak zarını sesimle, piyasa tahminleriyle, mezarlar içinde düzeltilmiş senaryolarla aşındırıyordum, gecenin ikisinde kulağını duvara dayayıp dinlediğinde. Ne toplantılar! Ne ikili! Ego ve süper ego. Boru ve borazancı. Küçük dansçı, bense camın arkasındaki koreograf. Bu ofisi paylaştık biz. O suratını buruşturup büyük kararlar alıyor gibi yaparak, bense her gece duvarın arkasından çıkıp, üstünde tek bir telefon olan boş masanın yanındaki koltuğa oturup Leiber'a, yani sekreterime, dikte ederek."

"Biliyorum," diye fısıldadım.

"Nerden bileceksin?!"

"Tahmin ettim."

"Tahmin ha? Neyi? Bütün bu çılgın, lanet olası şeyi mi? Hortlaklar gecesini mi? Yirmi, Allahım, yirmi yıl öncesini mi?"

Ağır ağır soludu, bekledi.

"Evet," diye fısıldadım.

"Ah, ah." Canavar hatırladı. "İçki yasağı bitmişti ama biz yine de içkileri Santa Monica'dan getiriyorduk, mezarın içinden, tünelden, gırgır olsun diye. Partidekilerin yarısı mezarların üstündeydi, yarısı film mahzenlerinde. Çığlıklar atan erkekler, kızlar, yıldızlar, figüranlarla dolu beş sesli sahne. O geceyi yarım yamalak hatırlıyorum. Ne çok delinin mezarlıkta seviştiğini hiç düşündün mü? O sessizliği! Düşün bir kere!"

Hatırlaya hatırlaya yıllar öncesine gitmesini bekledim.

"Bizi yakaladı. Mezar taşlarının arasında. Mezar bekçisinin çekici başımda, yüzümde, gözlerimde patlıyordu! Dövüyordu! Onunla kaçtı. Ben de çığlık çığlığa arkalarından. Arabaya bindiler. Ben de bindim. Allahım. Sonra o çarpışma ve, ve-"

İç geçirdi. Kalp atışları yatışsın diye bekledi.

"Dokun beni önce kiliseye taşıdığını hatırlıyorum, korkudan deliye dönmüş papazı, sonra da morga taşıdığını. Mezar odalarında iyileş! Mezarın içinde sağlığını kazan! Sloane ölmüştü! Ve Groc tamir edilemeyecek bir şeyi tamir etmeye çalıştı. Zavallı Groc. Lenin daha şanslıydı! Ağzımı kıpırdatıp, örtbas edin, dedim. Ne diyorsam onu yapın! Geç vakit: Bomboş sokaklar. Yalan söyleyin. Öldüğümü söyleyin. Yüzüm! Allahım, yüzüm! Düzeltmeye imkân yok. Onun için öldü deyin! Emily? Ne? Delirmiş mi? Emily'yi saklayın. Örtbas edin. Parayla tabii. Tonla para. Sahiciymiş gibi gösterin. Kim anlayacak? Kapalı tabutlu bir cenaze, ben biraz ötede, morgda, ölmekten beter olmuş. Dok haftalarca yanımda kaldı! Allahım, ne çılgınlık. Yüzümü, başımı elledim, 'Fritz' diye bağırdım ağzımı açabildiğim zaman. 'Sen idare et!' Etti de. İş başında bir manyak. Sloane ölmüş, onu götürün. Emily, zavallı, kayıp, delirmiş Emily. Constance! Ve Constance onu Cennet Tarlaları'na götürdü. Şu ayyaşların, delilerin, keşlerin sözde iyileştiği huzurevlerinden birine, hiçbir zaman iyileşmezler, huzur da bulmazlar, ama oraya gittiler, Emily boşlukta yürüyormuş gibi, ben avaz avaz. Fritz, kes sesini, dedi, herkes ağlıyordu, hepsi yüzüme bakıyordu, kıyma makinasından çıkmış gibi. Gözlerinde kendi korkunçluğumu görebiliyordum. Bakışları, ölüyor, diyordu, bense hayır! Ve kasap Dok ve güzellik uzmanı Groc beni tamir etmeye çalıştılar ve H. İ., Fritz sonunda, 'Bu iş bu kadar, elimden geleni yaptım. Bir rahip çağırın!' dedi, 'Görürsünüz siz!' diye bağırdım, 'Cenazeyi yapın, ama ben orda olmayacağım!' Hepsinin yüzü bembeyaz kesildi. Ciddi olduğumu biliyorlardı. Ağzımdan, bu enkazdan, çılgınca bir plan çıktı. Düşündüler: O ölürse, biz de ölürüz. Çünkü neden biliyor musun, bizim için film tarihindeki en iyi yıldı. Buhran'ın tam ortasındaydık ama biz iki yüz milyon yapmıştık, sonra üç yüz milyon, bütün diğer stüdyoların toplamından fazla. Ölmeme izin veremezlerdi. Para makinesi gibiydim. Nerde bulacaklardı benim gibisini? Bütün o sersemlerin, geri zekâlıların, asalakların, itlerin içinde mi? Sen kurtar, ben tamir ederim dedi Groc kasap Dok Phillips'e. Bana ebelik ettiler, yeniden doğurttular, sonsuza kadar güneşten uzak!"

H. İ.'nin sözlerini hatırladım: "Canavar mı? Doğduğu gece ben ordaydım."

"Böylece Dok kurtardı, Groc dikti. Allahım! O yamadıkça ben dikişleri patlatıyordum, bu arada hepsi, ölürse biz de battık, diye düşünüyordu. Bense artık ölmek istiyordum tüm kalbimle. Ama bütün o domates salçasının ve parça parça kemiklerin altında yatarken, güce karşı duyduğum hırs kazandı. Hayatla ölüm arasında gidip geldiğim birkaç saatin sonunda, yüzüme dokunmaya korkarak, 'bir anons yapın,' dedim. 'Benim için öldü deyin. Beni burda saklayın, iyileştiriri! Süneli açık tutun, Sloane'ı gömün! Beni de onunla beraber gömün, güya, manşetlerde. Pazartesi sabahı, evet, Pazartesi işe başlayacağım. Ne? Ve bundan sonra her pazartesi, her pazartesi. Ve kimse bilmeyecek! Görülmek istemiyorum. Paramparça yüzlü bir katil. Bir ofis yapın, bir masa, bir sandalye koyun, ve yavaş yavaş, aydan aya yaklaşacağım, biri orda yalnız otururken, ve aynayı dinlerken, Manny, Manny nerde? Sen dinleyeceksin! Kirişlerin arasından konuşacağım, çatlakların arasın-' dan fısıldayacağım, aynayı gölgeleyeceğim, sen ağzını açacaksın, ben senin kulağından, kafanın içinden konuşacağım. Anladın mı? Anla! Gazeteleri arayın. Ölüm kâğıtlarımı imzalayın. Sloane'ı tabuta koyun. Beni morgun bir odasına yatırın, dinleneyim, uyuyayım, iyileşeyim. Manny. Tamam mı? Ofisi yap. Hadi!'

"Ve cenazemden önceki günlerde ben bağırdım, küçük ekibim dinledi, yatıştı, başını salladı, evet dedi.

"Böylece, Dok hayatımı kurtardı, Groc hiç tamir edilemeyecek bir yüzü tamir etti ve Manny benim emirlerimle stüdyoyu yönetti. Ve H. İ., sırf o gece orda olduğu için, beni kanlar içinde ilk bulan, arabaları yeniden düzenleyip çarpışmayı kaza gibi gösteren o olduğu için. Sadece bu dört kişi biliyordu. Fritz? Constance? Etrafı temizlemekten sorumluydular, evet, ama sağ kaldığımı söylemedik onlara. Öteki dördü ise haftada beş bin aldılar, sonsuza kadar. Bir düşün! Haftada beş bin, 1934'te! O zamanlar ortalama haftalık, on beş kokmuş dolardı. Böylece, Dok, Manny, Groc ve H. İ. zengin oldular, di mi? Para her şeyi satın alıyor. Yıllarca süren sessizliği. Her şey yoluna girdi böylece. Filmler, stüdyo, kârlar arttı, ben saklandım, kimsenin haberi olmadan. Hisse fiyatları yükseldi, New York'takiler sevindi, ta ki-"

Durdu ve büyük bir umutsuzluk iniltisi koyuverdi.

"Biri bir şey keşfedene kadar."

Sessizlik.

"Kim?" diye sormaya cesaret ettim karanlıkta.

"Dok. Cerrah general Dok efendi. Vaktim gelmişti."

Bir daha durdu, sonra:

"Kanser."

Bekledim, kuvvetini toplayıp tekrar konuştu.

"Kanser. Dok ötekilerden hangisine söyledi kim bilir. Biri kaçmak istedi. Parayı kapıp toz olmak. Böylece korku başladı. Herkesi gerçekle korkut. Sonra - şantaj - sonra para iste."

Groc, diye düşündüm, ama: "Kim olduğunu biliyor musun?" dedim.

Sonra da sordum: "Cesedi merdivenin üstüne kim koydu. Kim bana mektup yazıp mezarlığa gelmemi istedi? Seni görebilsin diye Clarence'a Brown Derby'nin önünde beklemesini kim söyledi? Roy Holdstrom'a imkânsız bir film için bir canavar büstü yapma ilhamını kim verdi? Kim H. İ.'ye bol bol viski verdi, dili çözülür de her şeyi anlatır umuduyla. Kim?"

Her soruyla birlikte, ince panelin arkasındaki dev cüsse kımıldadı, titredi, derin derin soludu, iç geçirdi; her soluk alış bir yaşama umudu, her soluk veriş bir umutsuzluk kabullenmesi gibi.

Bir sessizlik oldu, sonra: "Her şey başladığı zaman, duvarın üstündeki ceset filan, herkesten şüphelendim. Daha da kötüledi. Çıldıracak gibiydim. Dok, diye düşündüm, olamaz. O bir korkak ve fazla dikkat çekici. Ne de olsa hastalığımı keşfedip bana söyleyen oydu. H. İ. mi? Korkaktan da beter, her gece bir şişeye saklanır. H. İ. olamaz."

"H. İ. bu gece nerde?"

"Bir yerde gömülü. Onu kendim gömecektim. Herkesi gömmeye kararlıydım, teker teker, bana zarar vermek isteyen herkesten birer birer kurtulmaya. Clarence gibi, H. İ.'yi de boğacaktım. Kendini öldürdü sandığım Roy'u öldüreceğim gibi onu da öldürecektim. Roy yaşıyordu. H. İ.'yi O öldürüp gömdü."

"Olamaz!" diye bağırdım.

"Bir sürü mezar var. Roy bir yere sakladı onu. Zavallı kederli İsa."

"Roy olamaz!"

"Neden olmasın? Elimize fırsat geçse hepimiz adam öldürebiliriz. Cinayet hepimizin düşleyip de yapamadığı şeydir. Geç oldu, bırak bitireyim. Dok, H. İ., Manny, diye düşündüm, hangisi beni arkadan vurup kaçmaya çalışır? Manny Leiber mı? Hayır. İstediğim zaman çalıp her seferinde aynı müziği duyacağım bir plaktır o. Öyleyse, geriye Groc kalıyor! Roy'u işe o aldı, ama büyük arayış için seni devreye sokmaya ben karar verdim. Son arayışın benim için olacağını nerden bilebilirdim?! Kil haline geleceğimi! Tam anlamıyla çılgına döndüm. Ama şimdi- her şey bitti.

"Koşuştur, bağır, çağır, deli gibi, bir an düşündüm: yeter artık. Yoruldum, bunca yılın yorgunluğu, onca kan, onca ölüm, hepsi geçip gitti, şimdi de kanser. Sonra tünelde, mezarların yanında öbür Canavar'la karşılaştım."

"Öbür Canavar mı?"

"Evet," diye iç geçirdi, başı bölmenin yan tarafına değdi. "Git onu bul. Sırf benim olduğumu sanmıyordun, değil mi?"

"Başka bir-"

"Senin dostun. Yüzümü yakaladığını gördüğüm zaman büstünü parçaladığım adam, evet. Şehirlerini ayaklar altına aldığım. Dinozorlarını deştiğim... Stüdyoyu o yönetiyor!"

"Bu... bu imkânsız!"

"Enayi! Bizi uyuttu o. Hayvanlarına, şehirlerine, kil büstüne yaptıklarımı görünce çıldırdı. Kendini ayaklı dehşet haline getirdi. O korkunç maske-"

"Maske-" Ağzım seğirdi.

Tahmin etmiş ama tahmin etmeyi reddetmiştim. Crumley'nin duvarındaki Canavar'ın film yüzünü hatırladım. Kare kare animasyon yapılmış kil bir büst değil - Roy'du, yokoluşun babası, kaosun çocuğu, imhanın gerçek evladı rolünde.

Filmde Canavar rolü yapan Roy.

"Senin dostun," diye soludu parmaklığın arkasındaki adam durmadan. "Allahım, ne rol. Ses, benim sesim. Manny'nin masasının arkasındaki duvardan konuştu ve-"

"Beni tekrar işe aldırttı," dediğimi duydum. "Kendini de mi tekrar işe aldırttı?"

"Evet! Ne yetenek! Oscar'a layık!"

Elim parmaklığa gitti.

"Peki nasıl-"

"- mı ele geçirdi? Dikiş izi, çatlak, sınır nerde miydi? Duvarın altında rastladım ona, tonozların altında, yüz yüze! Allah belasını versin o akıllı orospu çocuğunun. Yıllardır aynaya bakmamıştım. Ama ordaydım işte, kendi yolumun üstünde duruyordum. Sırıtıyordum! Aynayı parçalamak için vurdum! Hayal görüyorum, diye düşündüm. Camda hayal meyal bir ışık. Bağırıp vurdum, dengemi kaybettim. Ayna da yumruğunu kaldırdı ve vurdu. Mezarların içinde uyandım, parmaklıklar arkasında hapsolmuş, o da seyrediyordu. 'Kimsin sen!' diye bağırdım. Ama biliyordum. Tatlı intikam! Ben onun yaratıklarını öldürmüştüm, şehirlerini yıkmıştım, kendisini öldürmek istemiştim. Şimdi, zafer onundu. Koşup bana geri bağırdı: 'Dinle. Gidip kendimi tekrar işe aldırtıcam! Ve bir de, evet, maaşıma zam yaptırıcım!' Günde iki defa geliyordu, elinde çukulatayla, ölen bir adamı beslemek için. Ta ki gerçekten ölmek üzere olduğumu anlayana kadar, eğlence bitmişti, hem onun hem benim için. Belki gücün güç olarak, hoş ve eğlenceli olarak kalmadığını anladı. Belki bu onu korkuttu, belki canını sıktı. Birkaç saat önce beni parmaklıkların arkasından çıkarıp seni aramaya gönderdi. Seni beklemeye bıraktı. Ne yapmam gerektiğini söylemesi gerekmiyordu. Sadece tünelden aşağı kiliseye doğru işaret etti. 'Günah çıkarma zamanı,' dedi. Zekice, değil mi? Şimdi seni bekliyor son bir yerde."

"Nerde?"

"Allah kahretsin! Benim gibiler, onun haline gelenler için gidilecek tek yer neresidir, ha?"

"Evet," başımı salladım, gözlerim sulandı. "Oraya gitmiştim."

Canavar bölmenin içinde yığıldı.

"İşte bu kadar," diye iç geçirdi. "Bu hafta birçok insanın canını yaktım. Birkaçını ben öldürdüm, geri kalanını da dostun. Sor ona. O da benim kadar çıldırdı. Bütün bunlar bittiğinde, polis sorduğu zaman suçu bana atın. İki tane Canavar'a lüzum yok, bir tanesi yeter. Tamam mı?"

Sesim çıkmıyordu.

"Konuş!"

"Evet."

"Güzel. Mezarın içinde sahiden ölmek üzere olduğumu gördüğü zaman, kendisinin de ona geçirdiğim kanserden öleceğini, oyunun buna değmediğini anladığı zaman, beni bırakma insaniyetini gösterdi. Onun yönettiği, benim yönettiğim stüdyo ölü bir noktada kilitlenip kalmıştı. Tekrar canlandırmamız gerekiyordu. Şimdi sen, gelecek hafta bütün çarkları döndür. Ölüler Hızlı Sürer'e tekrar başla."

"Hayır," diye mırıldandım.

"Allah kahretsin! Son nefesimde bile gelir boğuveririm seni. Yapılacak. Söyle!"

"Yapılacak," dedim sonunda.

"Son bir şey daha. Biraz önce söylediğim gibi. Teklif. İstiyorsan senindir. Stüdyo."

"İstemiyorum-"

"Başka kimse yok! Hemen reddetme. Başkaları miras almak için canını verirdi-"

"Verirdi, doğru. Bir ay geçmeden ölürüm, bir enkaz, bir ayyaş ve ölü."

"Anlamıyorsun. Sahip olduğum tek oğul sensin."

"Bu doğruysa üzgünüm. Neden ben?"

"Çünkü sen gerçekten dürüst enayi bir bilgesin. Gerçek bir ahmak, sahte değil. Fazla konuşan biri, ama sen söyleyince kelimeler güzel çıkıyor. Elinde değil. Elinden güzel şeyler çıkıp kelimelere dönüşüyor."

"Evet ama ben aynaya dayanıp Manny gibi yıllarca seni dinlemedim."

"O konuşur ama sözleri bir şey ifade etmez."

"Ama çok şey öğrendi. Artık işleri nasıl yürüteceğini biliyordur. Bırak onun için çalışayım!"

"Son şans? Son teklif?" Sesi soluyordu.

"Karımdan, yazılarımdan, hayatımdan mı vazgeçeyim?"

"Ah," diye fısıldadı ses. Ve son bir "Evet..." Ekledi: "Şimdi, nihayet. Kutsa beni, peder, çünkü günah işledim."

"Yapamam."

"Evet, yapabilirsin. Bağışlayabilirsin. Rahiplerin işi budur. Bağışlamak ve kutsamak. Bir dakika sonra çok geç olacak. Beni sonsuz cehenneme gönderme!"

Gözlerimi kapayıp, "Seni kutsuyorum," dedim. Sonra, "Seni bağışlıyorum, ama anlamıyorum!"

"Kim anladı ki?" diye soludu. "Ben bile." Başı panele kaykıldı.

"Çok sağol." Seslerin var olmadığı bir boşluğa kapandı gözleri. Kafamda hayal ettim: koca bir kapının unutuluşa kapanmasını, mezar kapılarının örtülüsünü.

"Seni bağışlıyorum!" diye bağırdım adamın korkunç maskesine.

"Seni bağışlıyorum..." diye yankılandı sesim boş kilisede.

Sokak bomboştu.

Crumley, diye düşündüm, nerdesin?

Koştum.

-72-
Gitmem gereken son bir yer kalmıştı.

Notre Dame'ın karanlık merdivenlerini tırmandım.

Sol kulenin üst kenarının yanında çakılı gibi duran şekli gördüm; bir oluk ağzından biraz uzakta, hayvansı çenesini pençelerine dayamış, olmayan bir Paris'e bakarken.

Yan yan yanaştım, derin bir nefes alıp seslendim: "Sen...?" ve durdum.

Orda oturan şekil, yüzü karanlıkta, kıpırdamadı.

Bir daha nefes alıp, "Hey," dedim.

Şekil doğruldu. Başı, yüzü, şehrin soluk ışığında belirdi.

Son bir nefes alıp sessizce, "Roy?" dedim.

Canavar bana baktı, birkaç.dakika önce günah çıkarma bölmesinde yığılanın mükemmel bir kopyası.

Korkunç sırıtış, korkunç vahşi gözler kanımı dondurdu. Korkunç yaralı ağız açıldı, sulandı, hava emip tek bir kelime geveledi: "...Evetttt."

"Her şey bitti," dedim, sesim kısılarak. "Hadi Roy, in surdan."

Canavar başını salladı. Sağ elini kaldırıp yüzü yırttı, balmumunu, makyajı, dehşet ve şaşkınlık maskesini sökmeye başladı. Kâbuslu yüzünü parmaklarıyla tırmalayıp soydu. Döküntülerin altından, eski lise arkadaşım bana baktı.

"Ona benzemiş miydim?" diye sordu Roy.

"Aman Allahım, Roy!" Gözlerimdeki yaşlar onu görmemi engelliyordu. "Evet!"

"Evet," diye mırıldandı Roy. "Ben de öyle düşündüm."

"Hepsini söksene," diye soludum. "Eğer bırakırsan, yüzüne yapışacak ve seni bir daha hiç göremeyeceğim gibi bir his var içimde."

Roy'un sağ eli içgüdüsel olarak uzanıp iğrenç yanağını kazıdı.

"Ne tuhaf," diye fısıldadı, 'ben de öyle hissediyorum."

"Yüzünü nasıl bu hale getirdin?"

"İki itiraf mı? Birini dinledin. Bir tane daha mı istiyorsun?"

"Evet."

"Rahip mi oldun yoksa?"

"Öyle hissetmeye başlayacağım yakında. Aforoz mu edilmek istiyorsun?"

"Neyden?"

"Arkadaşlığımızdan."

Gözleri hızla dolaştı üstümde.

"Yapamazsın!"

"Belli olmaz."

"Arkadaşlar birbirine arkadaşlıkları hakkında şantaj yapmaz."

"İşte konuşman için daha iyi bir sebep. Başla."

Yan yırtık maskesinin içinden Roy sessizce başladı:

"Sebep hayvanlarımdı. Daha önce hiç kimse canlanma, ciğerlerime dokunmamıştı, asla. Onları hayal etmek, şekillendirmek için hayatımı verdim ben. Onlar mükemmeldiler. Ben Tanrı'ydım. Başka neyim vardı ki? Hiç sınıftaki kızlarla, amigolarla filan çıktım mı? Bunca yıldır hiç sevgilim oldu mu? Olmadı. Yatağa brontazorlarımla girdim. Geceleri pterodaktillerimle uçtum. Biri kalkıp da masum yaratıklarımı katledince, dünyamı yıkıp antik yatak arkadaşlarımı yok edince neler hissettim bilemezsin. Öfkeden kudurmakla kalmadım. Çıldırdım."

Roy korkunç teninin içinde duraksadı. Sonra devam etti: "Öyle basitti ki. Nerdeyse başından beri parçalar birbirini tamamlıyordu, ama söylemedim. Canavar'ı mezarlıkta izlediğim geceyi hatırlıyor musun? Lanet olası deve öylesine aşıktım ki. Eğlenceyi bozacaksın diye korktum. Ne eğlence ama! İnsanlar öldü bu yüzden! İşte, kendi mezarına girip çıkmadığını gördüğüm zaman, sana söylemedim. Beni vazgeçirmeye çalışacağını biliyordum, ama o yüze sahip olmalıydım, Tanrım, o muhteşem maskeye, epik şaheserimiz için! Çenemi kapatıp kil büstü yaptım. Sonra? Nerdeyse kovuluyordun. Ya ben? Kapı dışarı edildim! Sonra, dinozorlarımı çiğnediler, setimi ayaklar altına aldılar, iğrenç Canavar heykelimi paramparça ettiler. Fıttırdım. Ama sonra dank etti: Onu yok edebilecek sadece bir kişi vardı. Ne Manny, ne de tanıdığımız biri. Canavar'ın ta kendisi! Brown Derby'deki herif. Ama kil büstümü nerden biliyordu? Biri mi söylemişti? Hayır! Onu mezarlığa, stüdyonun yakınına izlediğim geceyi düşündüm. Başka bir açıklaması yoktu. Mezarın içine ve her nasılsa duvarın altından stüdyoya gece geç vakit girmiş ve orada yüzünün kilden kopyasını görüp patlamıştı.

"İşte o anda çılgınca bir plan yapıverdim. Canavar beni bulsa öleceğimi biliyordum. Onun için kendimi 'öldürdüm'! Kokumu kaybetsin diye. Ölü numarası yaparak Canavar'ı arayıp bulabileceğimi ve intikam alabileceğimi biliyordum. Onun için suretimi ipe çektim. Sen buldun. Sonra da onlar bulup yaktılar ve o gece duvarın arkasına geçtim. Ne bulduğumu biliyorsun. Mezarlıktaki mezarı denedim, kapıyı kilitlenmemiş bulup içeri girdim, aşağı indim ve aynanın arkasından Manny'nin ofisini dinledim. Şaşkına dönmüştüm! Öylesine güzeldi ki. Canavar kimsenin haberi olmadan stüdyoyu yönetiyordu. Öyleyse, orospu çocuğunu hemen geberteceğine, bekle ve gücünü elinden al. Canavar'ı öldürme ama Canavar ol, onu yaşa! Sonra da, yirmi yedi, yirmi sekiz ülkeyi, Allahım, dünyayı yönet! Ve zamanı gelince dışarı çık, yeniden doğ, hafızanı kaybettiğini filan söyle, veya ne bileyim, başka bir masal uydur, bir şey bulacaktım- Canavar nasılsa tükeniyordu. Belliydi, ayakta ölmek üzereydi. Saklandım, seyrettim, dinledim, sonra da onu stüdyonun altındaki film mahzenlerinde, mezarlara yarı yolda kıstırdım. Makyaj! Beni orda dururken görünce öylesine şok oldu ki onu kolayca yere devirip odalardan birine kilitledim. Sonra gidip gücü denedim, camın arkasından ben konuştum. Brown Derby'nin içinde ve dışında Canavar'ın konuştuğunu duymuştum, sonra da tünelde ve ofis duvarının arkasında. Fısıldadım, mırıldandım ve Ölüler Hızlı Sürer tekrar programa alındı. Senle ben tekrar işe alındık. Tam makyajı söküp dışarı kendim olarak çıkmaya hazırlanırken, bir şey oldu."

"Ne?"

"Gücü sevdiğimi fark ettim."

"Ne?!"

"Güç. Ona tapıyordum. Borsa simsarları, kodaman şirket sahipleri, bütün o saçmalıklar. İnanılmaz. Sarhoş olmuştum! Stüdyoyu yönetmeye bayılıyordum, kararlar vermeye, yönetim kurulu toplantıları filan olmadan. Sırf aynalar, yankılar ve gölgelerle. Yıllar önce yapılması gereken ama hiç yapılmayan filmleri yap. Kendimi, evrenimi yeniden yarat. Arkadaşlarımı, yaratıklarımı yeniden icat edip yeniden yap. Stüdyoya hem para, hem de etle, kanla Ödet. Hayatımı mahvetmekte en çok kim sorumluysa bul, sonra teker teker taş kafalıları ez, cahilleri, dalkavukları gebert. Stüdyo beni yönetmişti. Şimdi ben stüdyoyu yönetiyordum. Louis B. Mayer'a niye kimsenin katlanamadığı, Warner Brothers'ın neden bütün gece damarlarına tozlu film küpleri bastıkları belliydi. Bir stüdyoyu yönetmeden, ufaklık, gücün ne olduğunu bilemezsin. Bir şehri, bir ülkeyi değil, o dünyanın ötesindeki dünyayı yönetiyorsun. Slow motion diyorsun, insanlar yavaşlıyor. Hızlı diyorsun, insanlar Himalayalar'dan zıplıyor, mezarlarında dönüyor. Sırf sen sahneleri kestin, oyuncuları yönettin, başla! dedin, sonlan talimin ettin diye. Bir defa içeri girdim ya, her gece Notre Dame'a çıkıyor, aşağı bakıp köylülere gülüyor, dostlarıma zarar veren, hep göğsümde dönen jiroskopu öldüren dev bücürleri küçültüyordum. Ama jiroskop yine dönmeye başlamıştı, dingilinden çıkmış yuvarlanıyordu. Yaptıklarıma baktım, hemen her şey yıkılmıştı. Canavar başlatmış, ben bitirmiştim. Bu gidişe bir dur demezsem, paranoya yüzünden tımarhaneye düşeceğimi biliyordum. Bir o, bir de Cana-var'ın ölmek üzere olması, rahibi, çanları, mumlan, günah çıkarma bölmesini son bir kez ziyaret etmek için yalvarması, bağışlanmak için. Stüdyosunu ona geri vermeliydim sana verebilsin diye-"

Roy yavaşladı, korkunç dudaklarını ıslattı ve sustu.

"Tam anlamadığım bir şey, birkaç şey var-" dedim.

"Nedir?"

"Arbuthnot son birkaç gün içinde kaç kişi öldürdü? Ve kaç kişiyi-" durdum, söyleyemedim.

Roy benim yerime söyledi: "Kaç kişiyi Roy Holdstrom, iki numaralı Canavar mahvetti?"

Başımı salladım.

"Clarence'ı ben öldürmedim, korktuğun buysa."'

"Şükürler olsun."

Yutkundum ve sonunda, "Hangi noktada -yani- ne zaman-?"

"Ne zaman ne?"

"Hangi saatte... ne gün... Arbuthnot durdu ve sen devraldın?"

Şimdi yutkunma sırası Roy'daydı, katledilmiş yüzün ardında. "Clarence'dan sonra tabii. Mezar odalarında, telefon sistemlerinden, her mezar kavşağında sesler duyuyordum. Tünellerde sesler. Ahizeleri kaldırarak veya tetikte saklanarak, geri çekildim veya gömmeye giden gölgeleri takip ettim. Clarence'ı gömmeye hazırlandıklarını anlamıştım, Canavar evini yerle bir ettikten beş dakika sonra. Uzaktan, Dok'un tünellerde acele acele yürüdüğünü gördüm, duydum, Clarence'ı lanet olası gizli bir mezara taşıdı. O zaman anladım ki çok geçmeden benim hâlâ yaşadığımı öğreneceklerdi, henüz şüphelenmemişlerse tabii. Yakma makinesini kontrol edip gerçek kemiklerimi değil de sahte iskeletimi buldular mı acaba diyordum. Sonra sıra sana gelecekti! Clarence'ı tanıyordun. Seni onun evinde veya benim dairemde görmüş olabilirlerdi. Birle biri toplarlarsa, seni diri diri gömerlerdi. Onun için devreye girmem gerekiyordu, anlıyor musun. Canavar olmam gerekiyordu.

"Sırf o da değil, stüdyoyu kapattırdım, gücümü denemek için, sesime itaat ediyorlar mı, söylediklerimi yapıyorlar mı görmek için. Stüdyo boşalınca kötü adamları öldürmek, olası katillerin icabına bakmak daha kolaylaştı."

"Stanislau Groc mu?" dedim.

"Groc..!? Evet. Bizi bu işin içine sokan o zaten. Aperitif olarak beni işe aldı, çünkü yaratıklara can verebiliyordum, tıpkı onun yaşlı, ölü Lenin'i allayıp pulladığı gibi. Belki Arbuthnot'un kulağına seni işe almasını fısıldayan da odur. Sonra duvarın üstündeki o cesedi yaptı, stüdyodakileri ve Arbuthnot'u korkutmak için, sonra da bizi Brown Derby'ye davet etti, hayvansı bir ifşa seyretmek üzere. Ben kilden büstü yapıp herkesi korkutunca da paraları çarptı."

"Groc'u sen öldürdün öyleyse?"

"Tam değil. Kapıda tutuklattım. Manny'nin boş ofisine getirttim, orda yalnız bıraktıkları zaman, ayna açılıp da karşısında beni görünce küt diye gidiverdi. Asıl Dok Phillips'i sor."

"Dok Phillips mi?"

"Ne de olsa sahte cesedimi temizleyen o oldu, değil mi? O ve lanet temizlikçileri. Onunla Notre Dame'da karşılaştım. Kaçmaya çalışmadı bile. Onu çanlarla beraber yukarı çektim. Sadece korkutmak istemiştim. Ta tepeye çekip sallamak, Groc gibi kalbi durun-caya kadar. Cinayet değil, adam öldürme. Ama yukarı çekilince ipe dolandı, deli gibi çırpınıp kendi kendini astı. Ben mi yaptım? Suçlu muyum?"

Evet, diye düşündüm. Ama sonra, hayır.

"Ya H. İ.?" diye sordum, ve nefesimi tuttum.

'Yo, hayır. İki gece önce haça tırmandı ve yaralan bir türlü kapanmadı. Hayatı bileklerinden akıp gitti. Haçın üstünde öldü, zavallı adam, zavallı yaşlı H. İ. Tanrı huzur versin. Onu bulup uygun bir dinlenme yerine götürdüm."

"Nerdeler peki? Groc, Dok Phillips, H. İ.?"

"Bir yerde. Herhangi bir yerde. Fark eder mi? Orda sırf cesetler var, milyonlarca. Onlardan biri," durdu, "sen olmadığın için memnunum."

"Ben mi?"

"Sonunda durup vazgeçmeme sebep olan da buydu zaten. Yaklaşık on iki saat önce senin de listemde olduğunu fark ettim." ,

"Ne!?"

"Kendi kendime düşünüyordum, yoluma çıkarsa, ölür, diye. Bu yüzden durdum işte."

"Umarım öyledir!"

"Düşündüm, dur bir dakka, onun bütün bu,saçmalıklarla ne ilgisi var. Çılgın atlan atlı karıncaya koşan o değil ki. O senin dostun, arkadaşın, kardeşin. Hayatından tek arda kalan o. Dönüm noktası bu oldu. Delilikten geri dönmenin yolu, artık yol kalmayınca başlıyor, onun için dönüyorsun. Seni seviyordum. Seni seviyorum. Onun için döndüm. Mezarı açıp gerçek Canavar'ı saldım."

Roy başını çevirip bana baktı. Bakışları, gözaltında mıyım, diyordu, zarar verdiklerim için bana zarar verecek misin? Hâlâ dost muyuz? Yaptıklarımı bana yaptıran neydi? Polisin bilmesi gerekiyor mu? Kim haber verecek onlara? Cezalandırılmam mı gerekiyor? Bedeli deliler mi ödemek zorunda? Her şey delice değil mi zaten? Deli setler, deli roller, deli oyuncular? Oyun bitti mi? Yoksa yeni mi başlıyor? Gülelim mi ağlayalım mı? Ne için?

Yüzü, çok geçmeden güneş doğacak, diyordu, iki şehir yaşamaya başlayacak, biri diğerinden daha canlı. Ölüler ölü kalacak, evet, ama yaşayanlar daha dün söylemekte oldukları replikleri tekrar edecekler. Konuşmalarına izin mi verelim? Yoksa yeniden mi yazalım beraberce? Hızlı süren ölümü yapacak mıyım ve o ağzını açtığında senin sözlerin mi çıkacak?

Ne...?

Roy bekledi.

"Sahiden yine benle beraber misin?" dedim.

Derin bir nefes alıp devam ettim. "Yine Roy Holdstrom musun, öyle kalacak mısın, sadece arkadaşım olarak, şu andan itibaren, ha, Roy?"

Roy'un başı eğikti. Sonunda elini uzattı.

Elini yakaladım, sanki başım dönecek, aşağıya, Canavarın Paris'inin sokaklarına düşecekmişim gibi.

Sıkıca tuttuk.

Roy öbür eliyle maskesinin geri kalanını soymaya koyuldu. Nesneyi top haline getirdi, yırtılmış balmumu, pudra ve yarayı yumruğunda yuvarlayıp Notre Dame'dan aşağı fırlattı. Çarptığını duymadık. Ama şaşkın bir ses bağırdı.

"Hey, ne oluyor!"

Aşağı baktık.

Crumley idi, aşağıda, Notre Dame'ın sundurmasında duran saf köylü. "Benzinim bitti," diye seslendi. "Bloğun etrafında dönüp durdum. Benzinim bitiverdi."

Eliyle gözlerine siper yapıp yukarı baktı, "Siz ne yapıyorsunuz yukarda?"

-73-
Arbuthnot iki gün sonra gömüldü.

Daha doğrusu yeniden gömüldü. Daha da doğrusu, kimi, neyi, neden taşıdıklarını bilmeyen kilise dostları tarafından şafaktan önce taşınarak mezara yerleştirildi.

Peder Kelly ölü doğmuş bir çocuğun cenaze törenini yönetti, isimsiz ve uzun zaman önce vaftiz olmuş bir çocuğun...

Ben de ordaydım, Crumley, Constance, Henry, Fritz ve Maggie'yle beraber. Roy hepimizden geride ayrı durdu.

"Ne arıyoruz burda?" diye mırıldandım.

"Sonsuza dek gömüldüğünden emin oluyoruz," dedi Crumley.

"Zavallı orospu çocuğunu bağışlıyoruz," dedi Constance sessizce.

"Dışardaki insanlar bugün burda neler olduğunu bilselerdi," dedim, "sonunda her şeyin bittiğini görmeye gelecek kalabalığı bir düşünsenize. Napolyon'un vedası."

"O Napolyon değildi," dedi Constance.

"Öyle mi?"

Mezarlık duvarının karşısına, dünya şehirlerinin dümdüz edilmiş olduğu yere baktım, ne Kong'un uçakları yakalayacağı bir yer, ne mezarını kaybetmiş Isa için tozlu beyaz bir kabir, ne de üzerine inanç veya umutlu bir gelecek asılacak bir haç kalmıştı.

Hayır, diye düşündüm, belki Napolyon değil, ama Barnum, Ghandi ve İsa. Herod, Edison, ve Griffith. Mussolini, Cengiz Han, ve Tom Miks. Bertrand Russell, Mucizeler Yaratan Adam ve Görünmez Adam. Frankenstein, Cüce Tim ve Drac-

Bunları yüksek sesle söylemiş olmalıyım ki, "Sus," dedi Crumley alçak sesle.

Ve Arbuthnot'un mezar kapısı, içinde çiçekler ve Canavar'ın cesediyle, kapandı.

-74-
Manny Leiber'ı görmeye gittim.

Minyatür bir oluk ağzı gibi hâlâ masanın kenarında oturuyordu. Gözlerimi ondan, arkasındaki büyük koltuğa çevirdim.

"Evet,"' dedi. "Sezar ve İsa bitti. Maggie düzeltmeleri yapıyor."

El sıkışmak istermiş, ama nasıl yapacağını bilmiyormuş gibi bir hali vardı. Onun için odayı dolaştım, kanapedeki minderleri topladım, eski günlerdeki gibi, üstüste koyup tepesine oturdum.

Manny Leiber güldü. "Hiç vazgeçmez misin?"

"Vazgeçsem, beni çiğ çiğ yerdin."

Arkasındaki duvara baktım. "Geçit kapalı mı?"

Manny masadan kaydı, yürüdü ve aynayı çengellerinden çıkardı. Arkasında, bir zamanlar kapının durduğu yerde, taze bir alçı ve boya tabakası vardı.

"Ordan yıllar yılı her gün bir canavarın çıktığına inanmak zor," dedim.

"O canavar değildi," dedi Manny. "Ve burayı yöneten oydu. O olmasa çoktan batardı. Sadece işin sonuna doğru çıldırdı, yoksa geri kalan zamanlar camın arkasındaki Tanrı gibiydi."

'İnsanların gözlerini dikip ona bakmalarına hiç alışamadı, değil mi?"

"Sen alışır mıydın? Saklanmasında, gece geç vakit tünelden çıkıp şu koltukta oturmasında garip olan ne? Sinema perdelerinden düşen filmlerin dünyayı yönetmesi fikrinden daha aptalca veya akıllıca değil. Avrupa'nın her şehri bizim gibi çılgın Amerikalılara benzemeye, bizim gibi giyinip, konuşup, dans etmeye başladı. Filmler sayesinde dünyayı kazandık, ama bunu anlayamayacak kadar kafasızız. Diyeceğim şu ki, bütün bunlar doğruyken, binanın içinde kaybolmuş bir adamın yaratıcılığında bu kadar tuhaf olan ne?!"

Taze alçının üstüne aynayı asmasına yardım ettim.

"Yakında, ortalık yatışınca," dedi Manny, "senle Roy'u geri çağırıp Mars'ı inşa edeceğiz."

"Canavar filan olmasın ama."

Manny duraksadı. "Bunu sonra konuşuruz."

"A-ha," dedim.

Koltuğa baktım. "Değiştirecek misin?"

Manny düşündü. "Popomu büyüteceğim uysun diye. Kaç zamandır erteliyordum. Vakti geldi sanırım."

"New York ön ofisle başa çıkacak kadar büyük bir geri ha?"

"Kıçımın olduğu yere beynimi koyarsam, neden olmasın. O gideli beri yapacak bir sürü iş duruyor. Denemek ister misin?"

Koltuğa uzun uzun baktım.

"Hayır."

"Bir kere otursan, bir daha hiç kalkamazsın diye mi korkuyorsun? Hadi, toz ol artık. Dört hafta sonra gel."

"İsa ve Pilat veya İsa ve Konstantin için yeni bir sona ihtiyacın olunca mı-?"

Geri çekmesine fırsat vermeden elini sıktım.

"İyi şanslar."

"Galiba samimi," dedi Manny tavana doğru. "Kahretsin."

Sırtını döndü, gidip koltuğa oturdu.

"Nasıl bir duygu?" diye sordum.

"Fena değil." Gözlerini kapatıp bütün vücudunu koltuğa bıraktı. "İnsan alışabilir."

Kapıda, onca büyüklüğün içinde donmuş küçüklüğüne baktım.

"Hâlâ benden nefret ediyor musun?" diye sordu, gözleri kapalı.

"Evet," dedim. "Sen benden?"

"Evet," dedi.

Dışarı çıkıp kapıyı kapadım.

-75-
Apartman bloğundan çıkıp sokağın karşısına geçtim, Henry de arkamdan, ayak seslerimi ve elimdeki bavulunun gıcırtısını izleyerek.

"Her şeyi aldık mı, Henry?" dedim.

"Tabii. Bütün hayatım bir bavulda."

Kaldırıma çıkıp arkamıza döndük.

Biri bir yerde görünmez, sessiz bir top patlattı. Bloğun yarısı yıkılıverdi.

"Venedik iskelesini yıkıyorlar sanki," dedi Henry.

"Evet."

"Bir roller-coaster parçalanıyormuş gibi."

"Evet."

"Veya büyük kırmızı tramvay raylarını söktükleri gün gibi."

"Evet."

Bloğun geri kalanı da yıkıldı. "Hadi, Henry," dedim. "Eve gidelim."

"Eve," dedi kör Henry ve başını salladı, halinden hoşnut. "Benim hiç evim olmadı. Kulağa hoş geliyor."

-76-
Henry'nin akrabaları onu New Orleans'a götürmek için gelmeden önce, Crumley'yi, Roy'u, Fritz'i, Maggie'yi ve Constance'ı çağırdım son bir âlem yapalım diye.

Müzik bangır bangır, bira boldu, kör Henry boş mezarı keşfedişini on dördüncü defadır anlatıyor, Constance yarı sarhoş, yarı çıplak, kulağımı ısırıyordu ki küçük evimin kapısı küt diye açıldı.

Bir ses: bağırdı: "Bir önceki uçakla geldim! Trafik berbattı. Nerdesin? Hah, orda. Ama... seni tanıyorum, seni de, seni de."

Peg kapıda durmuş işaret etti.

"Fakat," diye bağırdı, "bu yarı çıplak kadın da kim?!"

SON