Referat mavzu: Ontologiya va munosabatdosh kategoriyalarning uygʻunligi Guruhi: 108 Bajardi: Ilyasova Mohinur

6

Oliy va Oʻrta Ta’lim Vazirligi
Alisher Navoiy nomidagi Toshkent Davlat Oʻzbek tili va Adabiyoti Universiteti oʻzbek filologiyasi fakulteti

REFERAT

Mavzu: Ontologiya va munosabatdosh kategoriyalarning uygʻunligi

Guruhi: 108
Bajardi: Ilyasova Mohinur
Tekshirdi: ___________

Mavzu: Ontologik va munosabatdosh kategoriyalarning uygʻunligi

Reja:

1. 
   Ontologiya (borliq) o’zi nima? Uning umumiy asoslari.
   
2. 
   Borliq Kategoriyasi.
   
3. 
   Borliq va uning mavjudliki shakllari. 
   

Ontologiya (yun. ontos — borliq va logiya) — falsafa boʻlimi, borliq haqidagi taʼlimot. Borliqning umumiy asoslari, prinsiplari, uning shakllari va qonuniyatlarini tekshiradi. "Ontologiya" terminini nemis faylasufi R. Goklenius fanga 1613 yil kiritgan, X. Volf (1679—1754) oʻz dareligida qoʻllagan boʻlsada, dastlab yunon faylasuflari uning turli talqinlarini bayon etganlar. Ular Ontologiyani haqiqiy borliqni nohaqiqiy mavjudlikdan ajratib oluvchi borliq haqidagi taʼlimot, deb hisoblashgan. Eleya maktabi namoyandalari hissiy dunyoning aldamchi koʻrinishini haqiqiy borliqqa qarama-qarshi qoʻyib, Ontologiyani mangu oʻzgarmas, yagona, sof borliq haqidagi taʼlimot sifatida qoʻllashgan. Milet maktabi vakillari va Ioniya faylasuflari dastlabki borliqning sifatiy talqini haqida bosh qotirishgan. Ulardan borliqning boshlanishida yotuvchi bunday asosni Empedokl "stixiya", Demokrit "atomlar", Anaksimandr "apeyron", Anaksagor "urugʻ" deb atagan. Platon gʻoyalar Ontologiyasini, Aristotel empirizm Ontologiyasini yaratdi. Oʻrta ayerlar falsafasida Ontologiya ilohiyot bilan chambarchas bogʻlanadi. Sharq falsafasida Ontologiya koʻproq ilohiy borliqning , xudoning mohiyatini aks ettiruvchi taʼlimot tarzida, sharq panteistik falsafasida vahdati mavjud va vahdati vujud koʻrinishidagi taʼlimotlar shaklida paydo boʻlgan. Falsafada Ontologiya monistik, dualistik va plyuralistik konsepsiyalar shaklida ham uchraydi. Yangi davr falsafasida dualistik Ontologiya namoyandasi R. Dekart boʻlgan. Oʻz falsafasining asosiga "monada" — "ilohiy atomlar"ni qoʻygan V. G. Leybnits falsafasi — plyuralistik Ontologiyaga mansubdir. Bu konsepsiya boʻyicha olamning asosida bir qancha mohiyat yotishi mumkin. Shunday konsepsiya empiriokrititsizmda ham uchraydi. R. Avenarius, E. Max borliqning asosida sezgilar majmui yotadi, deb hisoblaydi. Hozirgi zamon falsafasida Ontologiyaning mazmuni yanada boyigan. Bu borliq haqidagi tasavvurlarning rivojlanishi bilan bogʻlangandir. Maʼlumki, borliqni mexanistik, metafizik va materialistik talqin etishda u moddiylik bilan, aktual mavjudlik bilan, reallik bilan aynanlashtirib qoʻyilgan edi. Borliqaslida barcha narsa va hodisalarni, ilgari mavjud boʻlgan, hozir mavjud boʻlib turgan va kelajakda mavjud boʻladigan realliklarni, moddiylik va maʼnaviylikni, modda va gʻoyani ham oʻziga qamrab oladi.