| Planetar çatlılıq
Dərinlik çatlarının qlobal şəbəkəsi Yer qabığı-nın və ümumən litosferin hər yerində bölgülərə ay-rılmanın açıq təzahürüdür. Çatlar müxtəlif miqyas-lıdır. İrili- xırdalıdır. Hətta geoloji kəsilişlərdə və karxanalarda xırda çatlar izlənilir. Bu çatlılıq daha təmiz, təhrif olunmuş üstəgəlmə deformasiyaları şəkilində platforma örtüyünün kəsilişlərində görünür. Qırışıqlıq vilayətlərində bu çatlar həm çökmə süxur qatlarında, həm də püskürmə və metamorfik süxurlarda iştirak edir. Planetar miqyasda çatlılığın öyrənilməsi kosmosdan çəkilmiş fotoların deşifrə edilməsi yolu ilə aparılır və bunun əsasında iri regionların çatlılıq xəritəsi tərtib edilib. Çoxdan müəyyən edilmişdir ki, məhz dağ süxurlarının çatlılı-
ğı çay və yarğan şəbəkəsi mənzərəsinə nəzarət edir. Uzaq geoloji keçmişdə də bu belə olmuşdur.
Toplanmış materialların statistik işlənilməsi gö-stərir ki, planetar çatlılıq öz səmtinə görə ortoqonal və periqonal iki cüt sistemlərə cavab verir. Bu qanunauyğunluq həm Aya həm də digər Yer qrupu planetlərə aid edilir.
Qitə platformaları üzərində çəkilmiş kosmik foto şəkillər çatlar yığımının xətti zonalarını aşkar etmişdir. Bu xüsusən Şərqi Avropa platforması üzə-rində daha yaxşı izlənilir. Yüksək məsaməlilikli bu zonaların mənşəi hələ aydınlaşdırılmamış qalır. Hesab edilir ki, bu çatlar şəbəkəsi flyuidlərin miqrasiyasına nəzərə çarpacaq dərəcədə təsir edə bilər və bir sıra faydalı qazıntı yataqlarının formalaşmasına səbəb olar.
Dostları ilə paylaş: | 
