Regional geologiyanin öYRƏNİLMƏ MƏSƏLƏLƏRİ

Plitədaxili okean qalxıntıları abissal düzənlik-lər üzərində 2- 3 km və daha çox hündürlüyə yüksə-lərək sualtı bankalar, adalar və ya bütöv ada arxipe-laqlarını əmələ gətirir. Bütün bu qalxıntılar ikinci lay hesabına qalınlaşmış olur. Bəzi hallarda bu qabığın qalınlığı 25- 30 km- ə çatır.

Okeanların və materiklərin mənşəinin öyrənil-məsi məsələsi insanları hələ antik dövründə mara-qlandır­mışdı. Yerin bütün səthini örtən okeanlar qədim okeanların törəməsi olduğu hesab edilir. Bu təsəvvür­lər XIX əsrin dördüncü rübünə qədər və hətta sonralar, bu günə qədər öz tərəfdarlarını sax-lamışdır. Ancaq bununla bərabər dünya okeanlarının suyunun mənşəi haqqında olan fikirlər və materik-lərin yaranması səbəbləri dəyişmişdir. Okeanların yaranması haqda çox fikirlər mövcuddur. Kant- Laplas kosmoqo-ni­yası, Q.Yuri və A.Vinoqradovun, M.Lo­mo­nosovun və Ç.Xattonun və s. Bu sahədə fikirlər və mülahizələr çoxdur.

Vayn- Metyuza hipotezi, bununla yanaşı “spre-­dinq” hipotezi dərinlik quyularının qazıl­ması ilə öz yerini daha da möhkəmlən­dirdi. Quyu materialları göstərdi ki, aralıq silsilələrindən hər iki tərəfə doğru

uzandıqca okean qabığının ikinci layın yaşı artır. Bununla bərabər, geofiziki tədqiqat­ların nəticələri və qazma quyularının kern materialı göstərdi ki, okean qabığının bir sıra xüsusiyyətləri qanunauyğun olaraq aralıq massivlərinin oxundan başlayaraq qitələrə do-ğru dəyişir: istilik axımı azalır; dibin dərinliyi artır, bəzən sərt olur; daha qədim layların peyda olması hesabına çökmə örtüyün qalınlığı artır; müvafiq olaraq ikinci layın tavanının yaşı azalır.