«Regionların iqtisadi və sosial inkişafının tənzimlənməsi» fənni üzrə metodik göSTƏRİŞ

«Regionların iqtisadi və sosial inkişafının tənzimlənməsi»

METODIK GÖSTƏRİŞ

B A K I - 2013

AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI TƏHSİL NAZİRLİYİ

AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI TƏHSİL

PROBLEMLƏRİ İNSTİTUTU

AZƏRBAYCAN DÖVLƏT İQTİSAD UNİVERSİTETİ

«Regionların iqtisadi və sosial inkişafının tənzimlənməsi»

fənni üzrə


METODİK GÖSTƏRİŞ


(«İqtisadiyyatın dövlət tənzimlənməsi» ixtisası üzrə təhsil alan

ali məktəb tələbələri üçün)

Азярбайжан Республикасы Тящсил

Назирлийинин 18.04.2013-жц ил 590

сайлы ямри иля тясдиг едилмишдир.

BAKI – 2013

Tərtib edən : Azərbaycan Dövlət İqtisad Universitetinin “İqtisadiyyatın tənzimlənməsi» kafedrasının i.e.n.b.müəl. İ.M.Mahmudova
Редактор: и.е.н. дос. М.Я.Ялийев

Ряйчиляр: и.е.д., проф. Мейбуллайев («Игтисади нязяриййя-2» кафедрасы)

и.е.д., проф. Ялирзайев Я.Г. («Сосиал-сферанын игтисадиййаты вя идаря едилмяси» кафедрасы)

и.е.н. дос. М.Я.Ялийев («Игтисадиййатын тянзимлянмяси» кафедрасы)

ÖN SÖZ
Ölkəmiz davamlı iqtisadi inkişafa ümummilli liderimiz Heydər Əliyev tərəfindən düzgün əsaslandırılaraq müəyyənləşdirilmiş və Prezident İlham Əliyevin ugurlu davam etdirdiyi sosial-iqtisadi inkişaf strategiyasına nail olmuşdur.Müstəqillik dövründə Azərbaycanın iqtisadi inkişafının modeli də strategiyanın təməli üzərində qurulmuş, son onillik ərzində ölkəmiz iqtisadi inkişafın nəticələrinə nail olmuşdur.

Bazar iqtisadiyyatına keçidin indiki mərhələsində iqtisadiyyatın dövlət tənzimlənməsi məsələlərini tədqiq edən alimlərin çox hissəsi qeyd edirlər ki, dövlətin regional və sahə siyasəti olmadan bu dövrdə yeniləşməyə nail olmaq mümkün deyildir. Keçmiş sosialist ölkələrindən olan iqtisadçıların əksəriyyətinin fikrincə bu mərhələdə dövlətin rolu daha da çoxdur, daha genişdir.

Dövlət bölməsinə dair müasir nəzəriyyələrinə görə inkişaf etmiş bazar mühitində dövlət iqtisadiyyatın institutsional-hüquqi strukturunu təmin etməlidir. Bu məqsədə nail olmaq üçün dövlət bir sıra funksiyaları yerinə yetirməlidir ki, bunların arasında regional siyasət mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Bazar iqtisadiyyatlı ölkələrin təcrübəsi göstərir ki, regional proporsiyaları, iri şəhərlərin inkişafını təmin etmək, azsaylı xalqların həyat səviyyəsini yüksəltmək, ekstremal şəraitdə yaşayan əhali qruplarının şəraitini yaxşılaşdırmaq üçün regional siyasət zəruridir. Bu baxımdan regionların sosial-iqtisadi inkişafının tənzimlənməsinin nəzəri-metodoloji məsələlərinin, habelə regional siyasət problemlərinin öyrənilməsi «İqtisadiyyatın dövlət tənzimlənməsi» ixtisasını alan tələbələr üçün vacibdir.

«Azərbaycan Respublikası regionlarının sosial-iqtisadi inkişaf Dövlət Proqramı»nın (2004-2008-ci və 2009-2013-cü illər) həyata keçirilməsi ilə əlaqədar regional problemləri öyrənmək daha zəruridir.

«Regionların iqtisadi və sosial inkişafının tənzimlənməsi» kursunun öyrənilməsi əyani və qiyabi təhsil alan tələbələr üçün nəzərdə tutulur.
Təkilf olunan metodik göstərişin üstün cəhəti nəzəriyyə ilə praktikanın əlaqələndirilməsidir.Belə bir vəsaitin çap olunmasını fənnin mənimsənilməsində çox əhəmiyyətli hesab edilir.

MÖVZU 1. REGİONAL İQTİSADİYYATIN NƏZƏRİ ƏSASLARI
Mövzunun proqram sualları

İqtisadi rayon anlayışı, rayon və region anlayışları, cəmiyyətdə rayonlaşmanın zəruriliyi, iqtisadi rayonların əlamətləri, funksiyaları. Rayon əmələgəlmənin amilləri, onların qarşılıqlı əlaqələri. İqtisadi rayonlaşmanın prinsipləri, növləri.

Rayonlaşmanın xarici təcrübəsi, xarici ölkə regionalistlərinin nəzəriyyələri. Planlaşdırma və tənzimləmə nöqteyi nəzərdən rayonlaşmanın növləri. Müxtəlif inkişaf səviyyələrinə malik ölkələrdə rayonlaşmanın xüsusiyyətləri.

Azərbaycanda rayonlaşmanın təkamülü; sovet hakimiyyəti qurulana qədər, SSRİ-nin tərkibində olduğu dövrdə, müstəqillik dövründə. Həmin dövrlərdə rayonlaşma nəzəriyyəsinin təkamülü. «Azərbaycan Respublikası regionlarının sosial-iqtisadi inkişaf Dövlət Proqramı»nın tələblərinə müvafiq rayonlaşmanın inkişaf istiqamətləri.

Bilməli

• 
  İqtisadi rayon anlayışı, rayon və region anlayışları ;
  
• 
  Cəmiyyətdə rayonlaşmanın zəruruliyi;
  
• 
  İqtisadi rayonların əlamətləri, funksiyaları;
  
• 
  İqtisadi rayonlaşmanın prinsipləri, növləri, amilləri, onların qarşılıqlı əlaqələri ;
  
• 
  Rayonlaşmanın xarici təcrübəsi, xarici ölkə regionalistlərinin nəzəriyyələri;
  
• 
  Azərbaycanda rayonlaşmanın təkamülü; sovet hakimiyyəti qurulana qədər, SSRİ-nin tərkibində olduğu dövrdə, müstəqillik dövründə;
  
• 
  «Azərbaycan Respublikası regionlarının sosial-iqtisadi inkişaf Dövlət Proqramı»nın tələblərinə müvafiq rayonlaşmanın inkişaf istiqamətləri;
  
• 
  Müxtəlif inkişaf səviyyələrinə ölkələrdə rayonlaşmanın xüsusiyyətləri;
  

Məşğələ dərsinin suallar

1. 
   Regionların sosial-iqtisadi inkişafın məqsədlərini sadalayın.
   
2. 
   Sosial-iqtisadi inkişafın meyarları hansılardır.
   
3. 
   Sosial-iqtisadi inkişafın idarə edilməsində hansı metodlardan istifadə olunur.
   
4. 
   Regional xüsusiyyətlər sosial-iqtisadi inkişafa necə təsir edir.
   
5. 
   Rayonlaşmada hansı amillər nəzərə alınır.
   
6. 
   Rayonlaşmanın zəruriliyi hansı amillərlə əlaqədardır.
   
7. 
   Rayonlaşmanın xarici təcrübəsini öyrənməkdə məqsəd nədir.
   
8. 
   Hansı ölkənin regionlaşma təcrübəsi respublikamıza yaxındır.
   
9. 
   Azərbaycanda elmi cəhətdən əsaslandırılmış rayonlaşma nə vaxt aparılmışdır.
   
10. 
    Azərbaycan respublikası regionlarının sosial-iqtisadi inkişaf dövlət proqramının işlənib hazırlanmasının zəruriyyəti nə olmuşdur.
    

Terminlər, anlayişlar

İqtisadi rayon, region, rayonlaşma sosial və inzibati struktur,ictimai şüur,qlobal, ümummulli,zehni potensial,regionnologiya,işgüzar aktivlik,iqtisadi metodlar, kartoqrafik metod,taksonlaşdirma ,regional iqtisadiyyat,iqtisadi riyazi metod,ƏİK- ərazi istehsal kompleksi,alt sistem,ərazi proporsiyaları.

Mövzuya aid testlər

1. 
   Bunlardan hansı region deyil.
   

a) Muxtar Respublika

b) Diyar

c) Vilayət

ç) Qəsəbə

d) Şəhər

2. 
   Bunlardan hansı iqtisadi rayon deyil?
   

a) Dağlıq Şirvan

b) Şəki – Zakatala

c) Xaçmaz

ç) Abşeron

d) Aran

3. 
   Regionlaşmanın əlaməti deyil?
   

a) Ərazi

b) Ərazi istehsal kompleksi

c) Xalq təsərrüfatının ərazi bölgüsü

ç) Təkrar istehsal alt sistem

d) İstehsal kompleksləri

4. 
   Region əmələgəlmə amili deyil?
   

a) İstehsalın idarə edilməsi?

b) Sənayenin yerləşdirilməsi

c) Məhsuldar qüvvələrin yerləşdirilməsi

ç) Təbii resursların genişləndirilməsi

d) İctimai əməyin ərazi bölgüsü

5. 
   İqtisadi rayonun növü deyil?
   

a) Makrorayonlaşma

b) Mezorayonlaşma

c) Mikrorayonlaşma

ç) İqtisadi rayonlaşma

d) Makro - mikro rayonlaşma
6. Regional sosial-iqtisadi inkişafın tədqiqi üsulu deyil.

a) sistemli təhlil.

b) qrafik qurma.

c) balans metodu.

ç) iqtisadi-coğrafi tədqiqat.

d) riyazi metodlar.

7. Rayonlaşma hansı prinsipə əməl edilmir?

a) Əməyin ərazi bölgüsü

b) Kompleks inkişaf

c) Kompslilik

ç) Ərazi proprsiyaları

d) Resurslardan kompleks istifadə

8. Böyük Britaniyada inkişaf səviyyəsinə görə hansı regionlar seçilir.

a) daha sürətlə inkişaf edən iqtisadi rayonlar; depressiv iqtisadi rayonlar; aralıq mövqe tutan rayonlar.

b) daha sürətlə inkişaf edən iqtisadi rayonlar; zəif inkişaf etmiş iqtisadi rayonlar; depressiv iqtisadi rayonlar.

c) depressiv iqtisadi rayonlar; ektremal şəraitdə olan iqtisadi rayonlar; sürətlə inkişaf edən rayonlar.

ç) zəif inkişaf etmiş rayonlar, inkişaf etməkdə olan iqtisadi rayonlar, daha sürətlə inkişaf edən rayonlar.

d) daha sürətlə inkişaf edən iqtisadi rayonlar; depressiv iqtisadi rayonlar, ektremal şəraitdə olan iqtisadi rayonlar.

9. 2004-cü ildə Azərbaycan Respublikasının ərazisi neçə iqtisadi rayona bölündü?

a) 10

b) 8

c) 12

ç) 13

d) 15

İstifadə olunan ədəbiyyat :

1.Azərbaycan Respublikası Qanunvericilik toplusu.Bakı,1997-2012

2. «Azərbaycan Respublikası regionlarının sosial-iqtisadi inkişaf Dövlət proqramı»(2004- 2008-ci illər) haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Fərmanı. Bakı, 2004-cü il.

3. «Azərbaycan Respublikası regionlarının sosial-iqtisadi inkişaf Dövlət proqramı»(2009-2013-cü illər) haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Fərmanı. Bakı, 2009-cu il.

4. Azərbaycan Dövlət Statsitika Komitəsi. Regionların sosial-iqtisadi inkişafı (2004-2008-ci illər) (2009-2013-cü illər).

5.Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin Hesabatı.

6.Azərbaycan Respublikasının Dövlət Statsitika Komitəsi.Müstəqil Azərbaycan- 20.2011.

7.Azərbaycan Dövlət Statsitika Komitəsi. Azərbaycanın regionları,2012

8. Azərbaycan Dövlət Statsitika Komitəsi. Azərbaycan rəqəmlərdə 2012.

9.А.И.Гаврилов. Региональная политика и управление. Москва, 2002.

10. Allahverdiyev H.B., Qafarov K.S., Əhmədov Ə.M. Milli iqtisadiyyatın dövlət tənzimlənməsi. Bakı, 2012.

9.V.İ.Kuşlin “Bazar iqtisadiyyatının dövlət tənzimlənməsi” Bakı 2008.

11. Əli Nuriyev. Regional idarəetmənin əsasları. Bakı, «Elm», 2007.

12. Mahmudov M.M., Mahmudova İ.M. “Region iqtisadiyyatının tənzimlənməsi.” Bakı,” Şur nəşriyyatı”, 2001.

13.Mahmudov M.M.,Mahmudova İ.M.”Regionların sosial-iqtisadi inkişafının tənzimlənməsi”Dərslik. Bakı,”İqtisad Universiteti”,2011.

14.Н.П.Медведев Политическая регионалистика. Учебник. Москва 2002.

15.Факторы экономического роста в регионах РФ. Москва 2005.

16. Azərbaycan Respublikasının Dövlət Statsitika Komitəsi.Sosial,iqtisadi inkişaf. Makroiqtisadi göstəricilər.

MÖVZU 2. REGİONUN STRUKTUR-FUNKSİONAL TƏŞKİLİ
Mövzunun praqram sualları

Region təsərrüfatının strukturu, sahələrarası əlaqələr və sahələrarası komplekslərin formalaşması. SAK-ın qrupları, bu sahədə elmi-nəzəri müddəalar. SAK-ın müasir strukturu.

Regionda əhalinin məskunlaşması və müəssisələrin yerləşdirilməsində onun rolu. Məskunlaşma sistemləri. Regionların iqtisadiyyatının yeniləşdiyi, sahibkarlıq fəaliyyətinin inkişafının müasir mərhələsində məskunlaşmanın stimullaşdırılmasının zəruriliyi. Yeni obyektlərin yerləşdirilməsində infrastrukturun, xüsusilə də nəqliyyat amilinin rolu. Nəqliyyat əlaqələrinin hesablanması metodları.

Region təsərrüfatının strukturunun formalaşmasında məntiqi-terminal komplekslərinin əhəmiyyəti, onların yerləşdirilməsi xüsusiyyətləri.

Regionlararası situasiya mərkəzlərinin yaradılması, onların yerləşdirilməsi üçün програмларын işlənib hazırlanması.
Bilməli:

• 
  Region təsərrüfatının strukturu;
  
• 
  Sahələrarası əlaqələr və sahələrarası komplekslərin formalaşması;
  
• 
  Məskunlaşma sistemləri;
  
• 
  Məntiqi-terminal komplekslərinin əhəmiyyəti, yerləşdirilməsi xüsusiyyətləri;
  
• 
  Regionlararası mərkəzlərinin yaradılması;
  
• 
  Prоqrамларын işlənib hazırlanması;
  
• 
  Nəqliyyat əlaqələrinin hesablanması metodları;
  
• 
  Nəqliyyat amilinin rolu;
  

Məşqələ dərsinin sualları

1. 
   Region təsərrüfatının strukturu hansı elementlər əhatə edir.
   
2. 
   Sahələrarası komplekslərin formalaşması zəruriyyəti nədən irəli gəlir.
   
3. 
   Sahələrarası komplekslərin formalaşması hansı mərhələlərdən keçir.
   
4. 
   Keçid dövründə respublika əhalisinin məskunlaşmasının zəruriliyi nə ilə əlaqədardır.
   
5. 
   Müasir dövrdə respublikanın regionlaşmasında müəssisələrin yerləşdirilməsi xüsusiyyəltərini şərh edin.
   
6. 
   Respublikada yaradılmış məntiqi terminal komplekslər hansılardır.
   
7. 
   Situasiya mərkəzlərinin yaradılmasının məqsədi nədir.
   

Terminlər və anlayışlar

Təsərrüfat strukturu, istehsalın ixtisaslaşması, kooperativləşmə, təmərküzləşmə, kombinələşmə, «üfiqi» (ərazi) , «şaquli» (sahələr üzrə), ƏİS-ərazi istehsal sahələri, SAK-sahələrarası komplekslər, alt-kompleks, EİD - enerji isteh­sa­lının dövriliyi, müqayisəli səmərəlilik, istehsalın rentabelilik, regionlarda situasiya mərkəzləri, məntiqi terminal kompleksləri.

Mövzuya aid testlər

1. 
   İstehsal sahələrarası kompleksin strukturu deyil.
   

a) yanacaq – enerji kompleksi, metallauogiya kompleksi, maşınqayırma kompleksi, kimya kompleksi

b) yanacaq enerji, metallaurgiya, maşınqayırma – kimya, meşə – kimya, aqrar sənaye.

c) yanacaq – enerji, meşə – kimya, aqrar –sənaye, elektroenergetika, nəqliyyat, tikinti kompleksi.

ç) yanacaq – enerji, kimya, maşınqayırma, aqrar sənaye kompleksi.

d) metallurgiya, aqrar – sənaye, tikinti, kimya, meşə – kimya.

2. 
   Müəssisəni yerləşdirmək üçüq hansı meyar nəzərə alınmır?
   

a) ümumi və münayiçəli səmərəlilik

b) istehsalın rentabelliliyi

c) istehsal olunan məhsulun maya dəyəri

ç) istehlakçıdan məhsulun dəyəri

d) ümumi və müqayisəli səmərəlilik istehsalın rentabelliliyi

3. 
   Məntiqi terminlər kompleksləri yaradılması nəyə imkan vermir?
   

a) regionda yük dövriyyəsinin cəlbediciliyini yüksəltmək

b) əməliyyatlardan əldə olunan vəsait hesabına region büdcəsinin gəlirlərini artırmaq

c) regionda ekoloji vəziyyəti yaxşılaşdırmaq

ç) yükdaşımaların səmərəliliyini və rentabelliyini yüksəltmək

d) nəqliyyat vasitələrindən səmərəli istifadə etmək.

4. 
   Regionlarda situasiya mərkəzlərinin yaradılması nəyi nəzərə almır?
   

a) yüklərin fiziki və kimyəvi xassələrini, nəqliyyata davamlılığını.

b) yük axınlarını, vaxta və mühitə görə qruplaşdırmır

c) nəqliyyatın ətraf mühitə təsirini qiymətləndirmək

ç) nəqliyyatda böhran vəziyyətini aradan qaldırmaq üçün optimal yollar axtarmaq

d) fövqəladə halları aradan qaldırmaq üçün yollar axtarmaq


İstifadə olunan ədəbiyyat:

1. 
   Azərbaycan Respublikası Konstitusiyası, Bakı, Qanun, 2000.
   
2. 
   Azərbaycan Respublikası Qanunvericilik toplusu. Bakı, 1997-2012.
   
3. 
   Azərbaycan Respublikasının iqtisadi inkişafını tənzimləyən qanunlar (1991-1995-ci illər). Bakı, 1996.
   

4. «Azərbaycan Respublikası regionlarının sosial-iqtisadi inkişaf Dövlət proqramı»(2004- 2008-ci illər) haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Fərmanı. Bakı, 2004-cü il.

5. «Azərbaycan Respublikası regionlarının sosial-iqtisadi inkişaf Dövlət proqramı»(2009-2013-cü illər) haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Fərmanı. Bakı, 2009-cu il.

6.А.И.Гаврилов. Региональная политика и управление. Москва, 2002.

7. Əli Nuriyev. Regional idarəetmənin əsasları. Bakı, «Elm», 2007.

8.Mahmudov M.M., Mahmudova “İ.M. Region iqtisadiyyatının tənzimlənməsi.” Bakı,” Şur nəşriyyatı”, 2001.

9.Mahmudov M.M.,Mahmudova İ.M.”Regionların sosial-iqtisadi inkişafının tənzimlənməsi” Dərslik. Bakı,”İqtisad Universiteti”,2011.

11.Əvəz Bayramov. Regional iqtisadi inteqrasiya: nəzəriyyə və praktika. (Monoqrafiya). Azərbaycan dövlət nəşriyyatı. Bakı, 1977.

12.Гладкий Ю.Н., Чистобаев А.И. Основы региональной экономики. Санкт-Петербург, 1998.

13.Э.А.Уткин, А.Ф.Денисов Государственное и региональное управление. Учебное пособие, Москва, 2002.

14.Факторы экономического роста в регионах РФ. Москва,2005.

15. Фетисов Г.Г., Орешин В.П. Региональная экономика и управления. Учебник. М. 2006 социальная политика. Толковый словарь. М. Издательство РАГС 2002.

16. Котилки В.В. Региональная экономическая политика. Учеб.пособ. М.изд-во РДЛ, 2001.

17. Юсупов Н., Таймасов А.В., Янгиров А.В., Ахундов Р.Р. Региональная политика. Учеб. Пособие. М.Кнорус, 2006.

18. Региональная экономика. Под общ. Ред. Проф. В.И.Видякина, проф. М.В.Степанова. Москва, ИНФРА, 2007.

MÖVZU 3. REGİONAL İNKİŞAFIN DÖVLƏT TƏNZİMLƏNMƏSİ
Mövzunun proqram sualları

«Dövlət-iqtisadiyyat», «dövlət-region» problemlərinin meydana gəlməsi. Dövlətin ərazi problemlərinin həllinə müdaxiləsinə dair müddəalar, ərazilərin inkişafına dövlətin müdaxiləsini əks etdirən dövlət proqramları. Ərazi problemlərdə «dayanıqlılıq», «balanslılıq» və «sosial yönüm» kateqoriyaları. İqtisadi-sosial inkişafda regional fərqlər, mövcud və gözlənilən disproporsiyalar. Regionların sosial-iqtisadi inkişafı səviyyələrinin bərabərləşdirilməsi problemi, onun həlli istiqamətləri. Bərabərləşdirmə sahəsində ayrı-ayrı xarici ölkələrin təcrübəsi. Regionların inkişafının dövlət tənzimlənməsi və özünütənzimləmə. Region iqtisadiyyatının tənzimlənməsində «mərkəz» və «subyekt» münasibətləri.

Müəssisə və region, onların qarşılıqlı fəaliyyət əlaqələri. Təsərrüfat əlaqələrinə görə müəssisələrin tipləri. Müəssisələrə tənzimləyici təsir formaları.

Dövlət (bələdiyyə) mülkiyyətinin müəssisə kapitalında dövlətin payı və onun idarə olunması formaları. Tənzimləyici təsir və kumulyativ səmərə.

Ərazi əmək bölgüsünün növləri, səviyyələri, makrosəviyyələri. Beynəlxalq əmək bölgüsünün əsas şərtləri, təsnifatı.

Təsərrüfatın ərazi strukturu, onun parametrləri. Ərazi strukturuna dair xarici təcrübə.

Bilməli:

• 
  «Dövlət-iqtisadiyyat», «dövlət-region» problemlərinin meydana gəlməsi.
  
• 
  Ərazilərin inkişafına dövlətin müdaxiləsini əks etdirən dövlət proqramları.
  
• 
  İqtisadi-sosial inkişafda regional fərqlər, mövcud və gözlənilən disproporsiyalar.
  
• 
  Region iqtisadiyyatının tənzimlənməsində «mərkəz» və «subyekt» münasibətləri.
  
• 
  Müəssisə və region, onların qarşılıqlı əlaqələri, tipləri.Müəssisələrə tənzimləyici təsir formaları.
  
• 
  Ərazi əmək bölgüsünün növləri, səviyyələri, makrosəviyyələr.
  
• 
  Təsərrüfatın ərazi strukturu, parametrləri. Ərazi strukturuna dair xarici təcrübə.
  

Terminlər və anlayışlar

«Dövlət-iqtisadiyyat», «dövlət-region»,»dayanıqlılıq», «balanslılıq» və «sosial yönüm» kateqoriyaları, regional fərqlər, «mərkəz» və «subyekt» münasibətləri, müəssisə , region, dövlət (bələdiyyə) mülkiyyəti, dövlətin payı, tənzimləyici təsir ,kumulyativ səmərə,ərazi əmək bölgüsü,makrosəviyyə, beynəlxalq əmək bölgüsü,təsərrüfat ərazi strukturu, xarici təcrübə,sahalərarasə komplekslər, konsensiya edilməsi (imtiyaz), gömrük tarifləri,regionların maliyyə müstəqilliyi,investisiya resursları, dövlətsizləşdirmə, özəlləşdirmə, «Bərabərləşdirmə»,”disproporsiyaları”.

Məşğələ dərsinin sualları

1. 
   Regional inkişafın dövlət tənzimlənməsinə dair nəzəriyyələr.
   
2. 
   Ümumiyyətlə regional inkişafda hansı disproporsiyalar ola bilər?
   
3. 
   Bu disproporsiyaların regionların formalarından asılılığı necədir?
   
4. 
   Disproporsiyaları yumşaltmaq və ya aradan qaldırmaq üçün hansı tədbirlər həyata keçirilir?
   
5. 
   Regionun inkişafının tənzimlənməsində dövlətin müdaxiləsi necədir?
   
6. 
   Regionun inkişafının tənzimlənməsində hansı metodlardan istifadə olunur?
   
7. 
   Regionun ərazisində yerləşən müəssisələrlə regionun nə kimi əlaqələri vardır?
   

Mövzuya aid testlər:

1. Antiinhisar tənzimləmə tədbirləri deyil?

a) Tənzimləmə həddini müəyyən etmək

b) müəssisələri kiçiltmək

c) Rəqabət yaradan istehsalı formalaşdırmaq

ç) İstehsalı genişləndirmək

d) Holdinq strukturunu müəyyən etmək
2. Ərazi inkişafın əlaməti deyil?

a) “Balanslılıq”

b) “Sosial yünüm”

c) “Dayanıqlılıq”

ç) “Tarazlılıq”

d) “Bərabərlik”

3.Ərazi depresiyasının sosial indikatoru deyil?

a) Doğumun azalması

b) Ömrün qısalması

c) Uzun ömürlülük

ç) Demoqrafik strukturun təhrifi

d) Cinaətlərin artması

4. Selektiv yardım aşağıdakı vəzifələri yerinə yitirmir?

a) siyasi

b) hüquqi

c) kredit

ç) maliyyə

d) sosial

5.Regionda müəssisələrin təsərrüfat əlaqələrinə aid deyil?

a) məkana görə

b) əlaqələrin xarakterinə görə

c) məqsədli funksiyalarına görə

ç) tabeçiliklərinə görə

d) hüquqi rəsmiləşdirilməsinə görə

6.Müəssisələri birləşdirən elementlər sisteminə aid deyil

a) məhsul, xidmət, iş xarakterli müəssisələr

b) məhsul, xidmət, iş istehlakçı müəssisələr

c) müəssisəyə xarici təsir göstərən regionun daxili və xarici mühit elementlərlə

ç) region ümumilikdə təşkilati iqtisadi vahid kimi

d) regionlar arası mühit elementləri

İstifadə olunan ədəbiyyat:

1. 
   Azərbaycan Respublikası Konstitusiyası, Bakı, Qanun, 2000.
   
2. 
   Azərbaycan Respublikası Qanunvericilik toplusu. Bakı, 1997-2012.
   
3. 
   Azərbaycan Respublikasının iqtisadi inkişafını tənzimləyən qanunlar (1991-1995-ci illər). Bakı, 1996.
   

4. 
   Azərbaycan Respublikası Qanunvericilik toplusu. Bakı, 2006.
   

5. «Azərbaycan Respublikası regionlarının sosial-iqtisadi inkişaf Dövlət proqramı»(2004- 2008-ci illər) haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Fərmanı. Bakı, 2004-cü il.

6. «Azərbaycan Respublikası regionlarının sosial-iqtisadi inkişaf Dövlət proqramı»(2009-2013-cü illər) haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Fərmanı. Bakı, 2009-cu il.

6.А.И.Гаврилов. Региональная политика и управление. Москва, 2002.

7. Əli Nuriyev. Regional idarəetmənin əsasları. Bakı, «Elm», 2007.

8.Mahmudov M.M., Mahmudova “İ.M. Region iqtisadiyyatının tənzimlənməsi.” Bakı,” Şur nəşriyyatı”, 2001.

9.Mahmudov M.M.,Mahmudova İ.M.”Regionların sosial-iqtisadi inkişafının tənzimlənməsi”Dərslik. Bakı,”İqtisad Universiteti”,2011

10.Н.Н.Колосовский.Теория экономического районирования. М., 1969.

11.Əvəz Bayramov. Regional iqtisadi inteqrasiya: nəzəriyyə və praktika. (Monoqrafiya). Azərbaycan dövlət nəşriyyatı. Bakı, 1977.

12.Гладкий Ю.Н., Чистобаев А.И. Основы региональной экономики. Санкт-Петербург, 1998.

13.M.A.Əhmədov,A.C.Hüseyn “Dövlətin iqtisadi siyasəti” Dərs vəsaiti.Bakı, ”İqtisad Universiteti”,2011

14.V.İ.Kuşlin “Bazar iqtisadiyyatının dövlət tənzimlənməsi”, Bakı, 2008.

15.С.Г.Капканщиков Государственное регулирование экономики. Учебное пособие, Москва, 2009.

16.B.N.Kuzık,V.İ.Kuşlin,Y.V.Yakovets “Praqnozlaşdırma,strateyi planlaşdırma və milli proqramlaşdırma” Dərslik,Bakı,2010.

MÖVZU 4. REGİONLARIN İNKİŞAFININ TƏNZİMLƏNMƏSİ METODLARI
Mövzunun proqram sualları

Ərazi inkişafın tənzimlənməsində regional proqramların rolu, onların mahiyyəti və növləri. Ərazi proqramlarının səviyyələri, onların qarşılıqlı əlaqələri. Müxtəlif səviyyələrdə və dövrlərdə işlənib hazırlanan proqramların növləri; onların işlənib hazırlanması və həyata keçirilməsi zəruriyyəti.

Ərazi kompleks proqramları, onların bölmələri və göstəriciləri. Regional kompleks proqramların işlənib hazırlanması mərhələləri.

Regional inkişafın konseptual əsasları. Regionun inkişaf konsepsiyasının mahiyyəti, işlənib hazırlanması qaydası.

Azərbaycan Respublikasında indikativ planının işlənib hazırlanması, onun bölmələrinin strukturu. Bələdiyyə mülkiyyətinə daxil olan müəssisə, idarə və təşkilatların inkişafı göstəricilərinin planda əks olunması.