Rehber ansiklopediSİ 1

ADA

Alm. Insel (f.), Fr. Ile (f.), İng. Island. Her tarafı sularla çevrili kara parçası. Okyanus, deniz, göl ve her çeşit akarsular içinde ada bulunabilir. Bir kara parçasının ada sayılabilmesi için etrafını çevreleyen denizin etkisinin karanın her yerinde görülmesi lazımdır. Avustralya’da denizin tesiri her tarafında görülmediği için ada sayılmamış ve kıta kabul edilmiştir. Sumatra, Borneo, Madagaskar, Grönland, Britanya, Japonya adaları başlıca büyük adalardır. Adaların toplam yüzölçümü 10 milyon kilometrekare ile Avrupa kıtasının yüzölçümüne yakındır.

Adalar tek adalar ve takım adalar olarak bulunurlar. Kıbrıs tek adadır. Endonezya Devleti ise bir çok adadan meydana gelen bir takım adalar topluluğudur. Meydana gelişlerine göre adalar; kıtalardan ayrılan, mercan, volkanik ve alüvyon adaları olmak üzere dörde ayrılır.

Kıtadan ayrılan adalar: Jeolojik devirlerde kıtalardan koparak meydana gelen veya bazı kara parçalarının çökmesi ile yahut denizlerin yükselerek bazı kara parçalarını kaplamasıyla meydana gelmiş adalardır. Madagaskar adası, jeolojik ikinci zamanda Afrika’dan; Britanya, dördüncü zamanda Avrupa’dan ayrılmıştır. Ege adaları, Ege kıtasının parçalanıp çökmesiyle; Korsika ve Sardunya adaları, Tiran kıtasının parçalanmasıyla meydana gelmiştir.

Mercan adaları: Okyanuslarda çok kalabalık sürüler halinde yaşayan poliplerin çıkardıkları kalkerlerin birikmesinden adalar meydana gelmiştir. Büyük Okyanus ve Hint Okyanusunda bu tip adalara sık rastlanır. Marshall ve Carolin adaları mercan adalarıdır.

Volkanik adalar: Deniz veya göl dibindeki volkanların püskürttüğü lavlar neticesi meydana gelmişlerdir. Batı Akdeniz’deki Stromboli Adası ile Büyük Okyanustaki Hawaii Adaları volkanik adalardır.

Alüvyon adaları: Nehirlerin sürükleme kuvvetinin azaldığı ve dolayısıyle beraberindeki taş parçacıklarını taşıyamadığı yerlerde belirirler. Daha çok nehirlerin ağızlarına yakın kısımlarda meydana gelen bu adaların üstten görünüşü, suyun geldiği tarafı ince olan bir elips şeklindedir. Bunlardan bazılarında ziraat alanları ve yerleşme yerleri kurulabilmektedir. Bu adalardan bazılarının yüksekliği 10 metreyi bulabilir. Fakat ekseri alüvyon adaları zamanla sular altında kalırlar.

Dünya Coğrafyasındaki Başlıca Adalar:

Adı	Yüzölçümü (km2)	Bulunduğu Yer
Grönland	2.175.000	Kuzey Buz Denizi
Yeni Gine	785.000	Büyük Okyanus
Borneo	750.754	Büyük Okyanus
Madagaskar	587.041	Hint Okyanusu
Baffin	476.067	Kuzey Buz Denizi
Sumatra	471.000	Büyük Okyanus
Filipinler	300.000	Büyük Okyanus
Yeni Zelanda	269.000	Büyük Okyanus
Honşu	230.000	Büyük Okyanus
Büyük Britanya	229.720	Atlas Okyanusu
Ellesmere	212.688	Kuzey Buz Denizi
Victoria	212.198	Kuzey Buz Denizi
Sulavesi	189.033	Büyük Okyanus
Cava	126.400	Büyük Okyanus
Küba	114.524	Atlas Okyanusu
Newfoundland	110.681	Atlas Okyanusu
Luzon	104.687	Büyük Okyanus
İzlanda	102.829	Atlas Okyanusu
Mindanao	98.681	Büyük Okyanus
Moluk Adaları	86.285	Büyük Okyanus
İrlanda	84.000	Atlas Okyanusu
Novaya Zemiya	82.600	Kuzey Buz Denizi
Hokkaido	78.508	Büyük Okyanus
Sahalin	73.290	Büyük Okyanus
Tasmanya	68.332	Büyük Okyanus
Banks	67.600	Kuzey Buz Denizi
Sri Lanka	65.610	Hint Okyanusu
Svalbard	62.423	Kuzey Buz Denizi
Bismarck Takımadaları	58.800	Büyük Okyanus
Devon	54.029	Kuzey Buz Denizi
Melville	42.395	Kuzey Buz Denizi
Souhampton	40.663	Kuzey Buz Denizi
Tayvan	35.961	Büyük Okyanus
Kyuşu	35.660	Büyük Okyanus
Hainan	33.670	Büyük Okyanus
Prince of Wales	33.229	Atlas Okyanusu
Vancouver	32.137	Büyük Okyanus
Sicilya	25.210	Akdeniz
Somerset	24.268	Kuzey Buz Denizi
Sardinya	24.084	Akdeniz
Kuril Adaları	20.000	Büyük Okyanus
Yeni Kaledonya	19.103	Büyük Okyanus
Fiji	18.272	Büyük Okyanus
Hawaii	16.500	Büyük Okyanus
Vanuatu (Yeni Hebridler)	14.760	Atlas Okyanusu
Bahamalar	13.935	Atlas Okyanusu
Falkland Adaları	11.960	Atlas Okyanusu
Jamaika	10.991	Atlas Okyanusu
Cape Breton	10.300	Atlas Okyanusu
Kıbrıs	9.251	Akdeniz
Porto Riko	8.897	Atlas Okyanusu
Korsika	8.720	Akdeniz
Girit	8.259	Akdeniz
Rodos	1.398	Ege Denizi