Reja: Don tuzilishining texnologik ahamiyati. Donning anotomik tuzilishini texnologik ahamiyati. Donning mikrotuzilishini texnologik ahamiyati. Donning biokimiyoviy xossalarini texnologik ahamiyati

2-jadval Bug’doy donining anatomik qismlari bo'yicha moddalarning nisbiy taqsimlanishi, umumiy massadan % hisobida.

• Kleykovina hosil qiliSh qobiliyatiga ega bo'lgan oqsil ham bug’doy, arpa, javdar va tritikale endospermining kraxmalli qismida joylashgan. Qobiqlarda pentozan, leginin, kletchatka ko'p. Masalan javdar donining meva va urug` qobiqlarida 30 % pentazon va 25 % miqdorida kletchatka bor. Endosperm doirasida moddalar teng taqsimlanmagan. Tajribalar shuni ko'rsatadiki, markazdan chetiga qarab biologik qimmatli moddalar miqdori: oqsil, vitaminlar o'sib boradi. Xususan ularning miqdori subaleyron va aleyron qavatlarda ko'p. Lekin aleyron qavati kletkalari inson ovqat hazm qilish traktidagi fermentlarga bo'ysunmaydi, shuning uchun aleyron qavvatni unning tarkibiga qo'shish befoyda. Bundan tashqari uning tarkibida yog’ miqdorini ko'p bo'lganligi sababli unning saqlaniShiga salbiy ta'sir ko'rsatadi.

Un va yormaning ozuqaviy qimmati

• Oziq-ovqat mahsulotlarining ozuqaviy qimmati odam organizmini o' sishi va rivojlanishi uchun talab qilinadigan organiq va mineral moddalarga bo'lgan extiyojini qondirish xususiyati va ishga layoqatligini ta'minlash uchun kerak bo'ladigan energiya sarfi bilan aniqlanadi. Fiziologik jarayonlarni to g’ri borishi uchun odam yoshidan, jinsi, bajaradigan ishi va ob-havo sharoitidan bog’liq holda har kuni 480...1000 Kdj miqdorida energiya hosil qiladigan oziq-ovqat iste'mol qilishi kerak. Bunda ovqat tarkibi muvozanatlashgan bo'lishi, ya'ni biologik aktiv birikmalar tarkibi to'liq qimmatli bo'lishi shart. Ovqat tarkibida oqsil, almashtirilmaydigan aminokislotalar, moylar va boshqalar bo'lishi kerak. Masalan oqsillar, moylar va uglevodlar quyidagi nisbatda bo'lishi kerak: 1:1:4.

Odam bir kunda ovqat bilan o'rtacha quyidagi miqdorda almashtirilmaydigan aminokislotalar va suvda eruvchi vitaminlar qabul qilishi kerak: triptofan 0,5 g, treonini 1,0 g, izoleytsin 1,4 g, lizin 1,6 g, valin 1,6 g, fenilalanin 2,2 g, metionin 2,2 g, leytsin 2,2 g, tiamin 2 mg, riboflavin 2 mg, niatsin 15 mg. Bir kunda o'rtacha iste'mol qilinadigan oqsil miqdori 80 g. Agar tuxum oqsilining biologik qimmatini 100 deb qabul qilsak, unda suli doni oqsilining biologik qimmati 78 ga teng, bug’doyniki 62...67 ga, makkajuxoriniki 52...58 ga, tariqniki 57 ga, no'xatniki 49...51 ga teng. Un va yormadan tayyorlangan har xil mahsulotlarni iste'mol qiliSh natijasida odam oqsillarga bo'lgan talabini taxminan 15...20 % ga, mikroelementlarga bo'lgan talabani 5...20 % ga ta'minlaydi. Suvda eruvchi vitaminlarga bo'lgan talabni 17...54 % ga ta'minlaydi.

• Odam bir kunda ovqat bilan o'rtacha quyidagi miqdorda almashtirilmaydigan aminokislotalar va suvda eruvchi vitaminlar qabul qilishi kerak: triptofan 0,5 g, treonini 1,0 g, izoleytsin 1,4 g, lizin 1,6 g, valin 1,6 g, fenilalanin 2,2 g, metionin 2,2 g, leytsin 2,2 g, tiamin 2 mg, riboflavin 2 mg, niatsin 15 mg. Bir kunda o'rtacha iste'mol qilinadigan oqsil miqdori 80 g. Agar tuxum oqsilining biologik qimmatini 100 deb qabul qilsak, unda suli doni oqsilining biologik qimmati 78 ga teng, bug’doyniki 62...67 ga, makkajuxoriniki 52...58 ga, tariqniki 57 ga, no'xatniki 49...51 ga teng. Un va yormadan tayyorlangan har xil mahsulotlarni iste'mol qiliSh natijasida odam oqsillarga bo'lgan talabini taxminan 15...20 % ga, mikroelementlarga bo'lgan talabani 5...20 % ga ta'minlaydi. Suvda eruvchi vitaminlarga bo'lgan talabni 17...54 % ga ta'minlaydi.