Reja: I. Kirish II. Asosiy qism 1Tuproq profilining tuzilishi

1 tip Kubsimon
Palaxsasimon	yirik palaxsasimon mayda palaxsasimon	> 10 sm 10 – 1 sm
Kesaksimon	yirik kesaksimon o’rta kesakli mayda kesakli	10–3 mm 3–1 mm 1–0,5 mm
Yong’oqsimon	yirik yong’oqsimon yong’oqsimon mayda yong’oqsimon	>10 mm 10–7 mm 7–5 mm
Donador	yirik donador donador mayda donador	5–3 mm 3–1 mm 1–0,5 mm
	II tip Prizmasimon	>5 cm
Ustunsimon	yirik ustunsimon ustunsimon mayda ustunsimon	5–3 cm <3 cm
Ustunli	yirik ustunli ustunli	5–3 cm 3 cm
Prizmasimon	yirik prizmasimon prizmasimon mayda prizmasimon	5–3 cm 3–1 cm 1–0,5 cm
	III tip Plitasimon
Plitali	slanessimon plitasimon plastinkasimon Yaproqsimon	>5 mm 5–3 mm 3–1 mm <1 mm
Tangasimon	yirik tangachasimon mayda tangachasimon	3–1 mm <1 mm

Qo’shilma deb, tuproqpaydobo’lishjarayonlaribilanbog’likbo’lmagan, lekinkeyinchaliktashqaridanaralashibqo’shilibqolganorganikvamineralmoddalargaaytiladi. Hayvonlarningsuyagi, turlichig’anoqlar, o’simlikqoldiqlaribiologikqo’shilmabo’lib, tosh, shag’alvaboshqajismbo’laklarimineralqo’shilmahisoblanadi. Bulardantashqariko’mirbo’lakchalari, uyhayvonlarisuyaklari, uy-ro’zg’orbuyumlarisiniqlari (sopolvachinniidishbo’laklari) vainsonlarningsuyaklarikabinarsalararxeologikqo’shilmalardir. Buqo’shilmalarnio’rganishnatijasidatuproqningyoshivainsonlarningtuproqqata’siritarixinianiqlashmumkin.
Tuproq profilining mikromorfologik tuzilishi.Tuproq makromorfologik belgilari bilan bir qator daoddiy ko’z bilan ilg’ash qiyin bo’lgan ammo faqat polyarizasion (qutblashtiruvchi) mikroskoporqali, maxsus usullardan foydalanib o’rganish mumkin bo’lgan mikromorfologik xususiyatlari bilan ham xarakterlanadi. Tuproqning mikromorfologik belgilarini o’rganish usulini dastlab nemis olimi V.Kubiyenish labchiqqan va keyinchalik ko’plab tuproqshunoslar (Myukenxauzen, Yarilova, Porfenova, Dobrovolskiy) tomonidan takomillashtirilgan. Bu usul qovushmasi buzilmagan tuproqnamunalari shliflarini polyarizasionmikroskopda o’rganishga asoslangan (9- rasm).

3

3

2

3

1

9- rasm. Shlifda tuproq namunasining qutblashtiruvchi

mikroskopda ko’rinishi
1- kovakliklar; 2- skletli plazma; 3-skletli plazmada tarqalgan,
birlamchi minerallar kristallari.

Mikromorfologik metod tuproqning mikrotuzilishi va mikroqovushmasini kovakligini tuproqning alohida komponentlari (tarkibiy qismlari) tarkibini o’rganish imkonini beradi. Shliflarda tuproqning skelet va plazmasi ajratiladi.

Skeleti 2 mkm dan yirik minerallardan (asosan birlamchi minerallardan) plazmasi esa o’lchami 2 mkm dan kichik nozik zarralardan iborat. Plazma gilli minerallardan, silikatsiz ikkilamchi temir va alyuminiy oksidlaridan va gumusdan iborat bo’lib, tarkibi jihatidan gilli, gumus gilli, karbonat gilli, temir gilli gruppalarga bo’linadi. Shliflarda g’ovakligi, agregatlanish xarakteri va tuproq paydo bo’lish jarayonlarini ifodalovchi turli yangi yaralmalar yaxshi ko’rinib turadi.