Reja Ishlab chiqarish harajatlari tushunchasi va uning tarkibi

 
Asosiy tayanch tushunchalar 
Ishlab chiqarish xarajatlari – tovar va xizmatlarni ishlab chiqarish va iste’molchilarga 
yetkazib berishga qilinadigan barcha sarflardir. 

---

Ichki xarajatlar – korxonaning oʻziga tegishli boʻlgan resurslardan foydalanish natijasida 
vujudga keladigan xarajatlar. 
Tashqi xarajatlar – tashqaridan jalb qilingan resurslarga toʻlovlarni amalga oshirishga 
ketgan xarajatlar. 
Doimiy xarajat – ishlab chiqarish hajmiga ta’sir etmaydigan, u oʻzgarganda ham 
miqdorini oʻzgartirmaydigan xarajatlar. 
Oʻzgaruvchi xarajat – ishlab chiqarish hajmining oʻzgarishiga ta’sir etadigan xarajatlar. 
Oʻrtacha xarajatlar – mahsulot birligiga toʻgʻri keladigan xarajatlar. 
Qoʻshimcha xarajatlar – mahsulotning navbatdagi qoʻshimcha birligini ishlab chiqarishga 
qilinadigan xarajatlar. 
Toʻgʻri xarajatlar – mahsulot tannarxiga bevosita qoʻshilib, uning tarkibiga kiradigan 
xarajatlar. 
Egri xarajat – mahsulot tannarxiga ustama boʻlib, narxda aks etadigan xarajatlar. 
Iqtisodiy yoki sof foyda – yalpi pul tushumidan barcha xarajatlar chiqarib tashlangandan 
keyin qolgan qismi. 
Foyda normasi – foyda massasining ishlab chiqarish xarajatlariga boʻlgan nisbatining 
foizdagi ifodasi. 
Takrorlash uchun savollar va topshiriqlar 
 
1. Ishlab chiqarish sarf-xarajatlarining mohiyatini va tarkibini tushuntiring. 
2. Ichki va tashqi xarajatlar oʻrtasidagi farq nimadan iboratligini misol orqali 
tushuntiring. 
3. Oʻrtacha doimiy, oʻzgaruvchi va umumiy xarajatlarning mazmuni hamda ularning 
ahamiyatini tushuntirib bering. 
6. Foydaning mazmuni va manbaini tushuntiring. 
7. Iqtisodiy foyda va buxgalteriya foydasining farqi nimada? Ularning shakllanish 
tartibini tushuntirib bering. 
8. Yalpi foydaning taqsimlanish tartibini tushuntirib bering. Mulkchilik va xoʻjalik 
yuritish shakllarining turliligi foydaning taqsimlanish tartibiga qanday ta’sir koʻrsatadi?
9. Foyda massasiga ta’sir koʻrsatuvchi omillarni izohlab bering.