Reja: Kirish Egri chiziqli harakat va uning xossalari

Tekis aylanma harakat
Agar burchak tezlik  o‘zgarmas bo‘lsa, aylana bo‘ylab harakat tekis aylanma harakat deb ataladi. Bir marta to‘liq aylanishga ketgan vaqt Т aylanish davri deb hisoblanadi demak
Tekis aylanma harakatda chiziqli tezlik va tezlanish bir-biriga perpendikulyar bo‘ladi. Tekis bo‘lmagan aylanma harakat
- tangensial tashkil etuvchisi – traektoriyaning urinmasiga yo‘nalgan bo‘lib tezlik yo‘nalishiga mos keladi va tezlikni miqdor jihatidan o‘zgarishi hisobiga paydo bo‘ladi.


- normal tashkil etuvchisi – traektoriya egriligi markaziga yo‘nalgan bolib markazga intilma tezlanish hisoblanadi va tezlikning yo‘nalishi o‘zgarishi hisobiga paydo bo‘ladi.

Tekis tezlanuvchan aylanma harakat
Burchak tezlanishi. Burchak tezlanishi deb burchak tezlikdan

olingan birinchi tartibli hosiladek aniqlanadigan vektor kattalikka

aytiladi: Burchak tezlanishning yo'nalishi burchak tezlik yotgan o‘q bilan
mos keladi. Tezlanish ortganda l va ó vektorlaming yo‘nalishlari
bir xil, tezlanish kamayganda esa qarama-qarshi bo'ladi
Burchak tezlanishning o'rtacha qiymatifoda yordamida topiladi.
Burchak tezlikning vaqt birligida o‘zgarishiga burchak tezlanish
deyiladi.
Tezlanishning tangensial tashkil etuvchisi a, ni chiziqli v va

burchak tezlik со orasidagi v = Rw bog'lanishdan foydalanib aniq-

laymiz. Bu yerda aylananing radiusi R — o'zgarmas kattalikdir:

XULOSA

Nuqtaning traektoriyasi deb, tanlangan sanoq sistemasiga nisbatan nuqta harakatida chiziladigan chiziqqa aytiladi.
Trayektoriyasi egri chiziqdan iborat bo‘lgan harakat egri chiziqli harakat deyiladi. Kuzatish boshlanganda egri chiziqli harakat qilayotgan moddiy nuqta trayektoriyaning A nuqtasidan o‘tayotgan bo‘lsin. Biror kichik Dt vaqt ichida kichik DS yoyni bosib V nuqtaga keladi.
Bu ifodadagi yig‘indining birinchi limitini markazga intilma tezlanish yoki normal tezlanish deb ataladi. Geometrik mulohazalar asosida normal tezlanishning moduli tezlik kvadratining trayektoriya ayni sohasining egrilik radiusiga (R) bo‘lgan nisbatiga tengligini aniqlash mumkin:
Tezlik grafigini chizish uchun absissa o‘qiga vaqtning, ordinata o‘qiga esa tezlikning qiymatini qo‘yamiz. Agar Vo = 0 bo‘lsa u holda tezlik grafigi koordinata boshidan o‘tgan to‘g‘ri chiziqdan iborat bo‘ladi. Vo ≠ 0 bo‘lganda esa tezlik grafigi ordinata o‘qida Vo ga teng kesmadan boshlanadi. 1,2-to‘g‘ri chiziqlar (a>0); 3 – to‘g‘ri chiziq tekis ( a<0 ) sekinlanuvchan harakatni, 4-to‘g‘ri chiziq esa (v-const ) to‘g‘ri chiziqli tekis harakatni ifodalaydi ( a=0 ).