Reja kirish O`zbekiston shaharlaridagi vaziyat

Shahar suv havzasi

Shaharlardagi suv havzasining ifloslanishini ikki jihatda - suv iste'mol zonasidagi suvning ifloslanishi va shahar ichidagi suv havzasining uning oqimi tufayli ifloslanishini ko'rib chiqish kerak.

Suv iste'moli zonasida suvning ifloslanishi shaharlarning ekologik holatini yomonlashtiradigan jiddiy omil hisoblanadi. U ma'lum bir shaharning suv olish zonasidan yuqorida joylashgan shaharlar va korxonalarning tozalanmagan oqava suvlarining bir qismini va daryo transportida suvni ifloslanishini, shuningdek, dalalarga yuborilgan o'g'itlar va pestitsidlarning bir qismini suv havzalariga tushirish orqali hosil bo'ladi. Bundan tashqari, agar ifloslanishning birinchi turlarini tozalash inshootlarini qurish orqali samarali bartaraf etish mumkin bo'lsa, unda qishloq xo'jaligi faoliyati natijasida suv havzasining ifloslanishining oldini olish juda qiyin. Namlik ko'paygan joylarda tuproqqa qo'llaniladigan o'g'itlar va pestitsidlarning taxminan 20% suv oqimlariga kiradi. Bu, o'z navbatida, suv havzalarining evtrofikatsiyasiga olib kelishi mumkin, bu esa suv sifatini yanada yomonlashtiradi.
Shuni ta'kidlash kerakki, suv quvurlarining suv tozalash inshootlari ichimlik suvini ushbu moddalarning eritmalaridan tozalashga qodir emas, shuning uchun ichimlik suvi ularni yuqori konsentratsiyada o'z ichiga olishi va inson salomatligiga salbiy ta'sir ko'rsatishi mumkin. Qishloq xoʻjaligini kimyolashtirishning oʻsishi muqarrar ravishda tuproqqa qoʻllaniladigan oʻgʻitlar va pestitsidlar miqdorining oshishiga va shunga mos ravishda ularning suvdagi konsentratsiyasining oshishiga olib keladi.
Ushbu turdagi ifloslanishlarga qarshi kurash suv yig'ish joylarida o'g'itlar va pestitsidlarni faqat donador shaklda qo'llashni, tez parchalanadigan pestitsidlarni, shuningdek o'simliklarni himoya qilishning biologik usullarini ishlab chiqishni va amalga oshirishni talab qiladi.
Shaharlar ham suvni ifloslantiruvchi kuchli manbalardir. Katta shaharlarda har bir aholiga (ifloslangan er usti oqimini hisobga olgan holda) har kuni suv havzalariga 1 m3 ga yaqin ifloslangan suv quyiladi. Shuning uchun shaharlar kuchli tozalash inshootlariga muhtoj.
Hatto qadimgi Rimda ham toza suv va "Cloaca maxima" - kanalizatsiya tarmog'i, suv havzasi bilan ta'minlash uchun suv o'tkazgichlari qurilgan va shu bilan kanalizatsiya tiqilib qolishi va chirigan mahsulotlar paydo bo'lishining oldini oladi ("Dortmund quduqlari" va "Em quduqlari").
Oqava suvlarni zararsizlantirishning yana bir usuli ularni sug'orish maydonlari yordamida tozalash, ya'ni oqava suvlarni maxsus tayyorlangan dalalarga tushirish edi. Biroq, faqat o'tgan asrning o'rtalarida oqava suvlarni tozalash usullarini ishlab chiqish va shaharlarda kanalizatsiya tarmoqlarini tizimli qurish boshlandi.
Birinchidan, mexanik tozalash zavodlari yaratildi. Ushbu tozalashning mohiyati oqava suvdagi qattiq zarralarning tubiga cho'kishi edi, qumli tuproqdan o'tayotganda oqava suv filtrlanadi va tozalanadi. Va faqat 1914 yilda biologik (jonli) loy topilgandan so'ng, oqava suvlarni tozalashning zamonaviy texnologiyalarini ishlab chiqish, shu jumladan biologik loyni oqava suvning yangi qismiga qaytarish (qayta ishlash) va suspenziyani bir vaqtning o'zida aeratsiya qilish mumkin bo'ldi. Keyingi yillarda va hozirgi kunga qadar ishlab chiqilgan oqava suvlarni tozalashning barcha usullari hech qanday yangi echimlarni o'z ichiga olmaydi, faqat ma'lum texnologik jarayon bosqichlarining turli kombinatsiyalari bilan cheklangan ilgari ishlab chiqilgan usulni optimallashtiradi. Istisno - fizik-kimyoviy tozalash usullari,
Korxonalardan (masalan, neftni qayta ishlash zavodlaridan) chiqindi suvlar avval fizik-kimyoviy, keyin esa biologik tozalanadi. Biologik tozalash uchun beriladigan oqava suvdagi zararli moddalarning miqdori ma'lum qiymatlardan oshmasligi kerak.