Reja: Shahar va avtomobil yo‘lidagi ko‘prikli qo‘yiladigan talablar

Mavzu: Ko'prik inshoatida saqlash ishlari.
Reja:
1. Shahar va avtomobil yo‘lidagi ko‘prikli qo‘yiladigan talablar.
2 .Qurilishni rejalashtirish va boshqarish asoslari.
3.Qurilish maydonini, atrof -muhit muhofazasini, va
xavfsizlik texnikasini tashkil etish.
4. Xulosa.
5. Adabiyotlar.

Ko‘prikli inshootlarga foydalanish davridagi, iqtisodiy, me’morchilik (estetik) va hisobiy loyiha talablari qo‘yiladi.

Foydalanish davridagi talablar asosiy hisoblanib va shunga qaratiladiki, inshoot unga qo‘yilgan foydalanish davrida o‘zining yuk ko‘tarish qobiliyatini yo‘qotmasligi, avtomobil va piyodalar harakatini xavfsiz va qulay ta’minlash va transport vositalarining belgilangan tezligini kamaytirmaslik. Buning uchun inshoot quyidagi talablarga javob berishi kerak: yetarli bikir bo‘lishi, chunki yuklar harakatlanayotgan vaqtdagi deformatsiya va surilishlar kutilganidan ortiqcha bo‘lmasligi, bog‘lanishlar tartibini buzmasligiva xavfsiz harakatga o‘zining ta’sirini o‘tkazmasligi kerak; yurish qismi va piyodalar yo‘lkasi bajaradigan ishiga mos kenglikka ega bo‘lishi va kelajakdagi harakat jadalligini hisobga olgan holda bo‘lishi kerak;harakat xavfsizligini ta’minlash uchun ko‘rkam ko‘ndalang va bo‘ylama kesimga ega bo‘lishi kerak; uzoqqa chidaydigan, chidamli ashyolardan tayyorlangan, ko‘prik ko‘tarmasi yeyilmaydigan materiallardan tayyorlanishi ishonchli suv tushuruvchi naylarga ega bo‘lishi kerak; suv toshqinlari muz oqimlarini bemalol o‘tkazishi va kema o‘tish talablariga javob berishi kerak.;ko‘prikni ko‘rikdan o‘tkazish, tuzatish va rekonstruksiya qilish talablariga javob berishi kerak.
Iqtisodiy talablarga, inshootning to‘liq narxi uning to‘la xizmat ko‘rsatish

vaqtidagi, qurilish narxi, saqlab turish, tiklash va rekonstruksiya uchun ketadiganmablag‘lar o‘ta kam miqdorda bo‘lishi kerak. Keyingi yillarda iqtisodiyotdagio‘zgarishlar bu sohadagi iqtisodiy talablarni kuchaytirishga olib keldi. Iqtisodiy talablarga erishish uchun joyning moddiy boyliklari va imkoniyatlaridan (zavodlar

mavjudligi yoki qurilish materiallarining katta zaxirasi, mashina va mexanizmlar bilan ta’minlanganligi va o‘qitilgan ishchilar zaxirasi) va umumtexnik va tabiiy sharoit va shartlar (transport yo‘llarini mavjudligi, suv transportini qo‘llashmumkinligi, vertolyotlardan foydalanish imkoniyati).Ishning sifatini yaxshilab, yuqori darajadagi mexanizatsiyalashni amalga oshirib, zavodda ishlab chiqarilgan konstruksiyalardan foydalanish orqali inshootning to‘liq qiymatini pasaytirish mumkin.Ekologiya talablari atrof muhitni muhofaza qilishga qaratiladi. Keyingi yillarda atrof-muhit muhofazasiga katta e’tibor qaratilmoqda. Sun’iy inshootlarni loyihalashtirilayotgan joylarda atrof-muhitga yetkaziladigan zarar iloji boricha kamaytirish shartlarini o‘z ichiga oladi.Me’morchilik talablari- ko‘prik shaklini hozirgi zamon go‘zalligi talablariga
javob berishini, joyga va shahar qurilishini uyg‘unlashishini ko‘zda tutadi. Odatda oqilona loyihalangan sun’iy inshoot estetik talablarga mos bo‘lishi kerak. Bunda inshootning har bir qismi alohida o‘zgacha o‘zining vazifasini bajaradi. Hozirgi zamon me’morchiligi sun’iy inshootlarni ko‘rinishi oddiyligi har xil bezaklarni yo‘qotishni talab etadi. Shahar ko‘priklari uchun me’morchilik talablari katta, bunda inshootlarga qo‘yiladigan iqtisodiy talablarga ustun bo‘lishi mumkin, ammo saqlash davrida qo‘yiladigan talablardan ustun bo‘lolmaydi. Hisobiy konstruktiv talablar inshoot bir butun va uning qismlari maqsadga
muvofiq bikir, pishiq, puxta, bardoshli, bo‘lishi kerak. Bu talablarni bajarilishqolgan loyiha yechimlari me’morchilik, ekologik, iqtisodiy ko’rsatkichlarini bajarilishi uchun ham xizmat qiladi.
Inshootning foydalanish ( ehtiyoj-iste’mol) xossalari. Ko‘prikli inshootlarni yuqorida qo‘yilgan kompleks talablariga qat’iy moslab loyihalangan va qurilgan ekspluatatsiya qiluvchi korxonalar uchun quyidagi qator foydalanish xossalari, ularning ichida ko‘proq ahamiyatga ega bo‘laklari:
o‘tkazish qobiliyati ko‘tarish qobiliyatiharakat xavfsizligi uzoqqa chidamliligi
O‘tkazish qobiliyati – ko‘prikli inshootlarning eng katta mumkin bo‘lgan
transport harakat jadalligi bilan tasniflanadi, shuning bilan birgalikda uning tagidan o‘tadigan kemalarni eng ko‘p o‘tkazish qobiliyati, muz oqimlari, suv o‘tkazish qobiliyati, transport o‘tkazish ko‘ndalang yo‘nalishda (yo‘l o‘tkazgichlar uchun) va komunikatsiyalarni o‘tkazishi. U ishlash vaqtidagi talabni
va saqlab qolinishini ta’minlash, o‘tish gabariti me’yorda bo‘lishi va ko‘prik osti gabariti, ko‘prik va quvurlar tuynugini hisoblash orqali ta’minlanadi.Yuk ko‘tarish qobiliyati – bu uning tasnifi, vaqtinchalik qo‘zg‘aluvchi eng
katta yuklarni ma’lum ko’rinishi bilan aniqlanadigan (misol uchun avtomobillar yoki aravachalardan bir tekis tarqalgan yuklar) ta’siridan ko‘prikning ularni ko‘tarish elementlarini birinchi chegaraviy holat bo’yicha hisoblangandagi ta’siri xavfsiz bo‘lishi kerak. Ekspluatatsiya qilinayotgan ko‘priklar uchun yuk ko‘tarish
qobiliyati ma’lum ko‘rinishdagi transport vositalari to‘plamidan keladigan yuklarmiqdori bilan tasniflanadi.Ko‘priklar va quvurlarning yuk ko‘tarish qobiliyati puxta va bikir bo‘lishini
hisoblash orqali ta’minlanadi va ularni loyihalashda foydalanish davridagi talablarga me’yordagi yuklarni qo’yiladi.
Harakat xavfsizligi - transport inshootlari orqali transport vositalarining eng katta bo‘lishi mumkin bo‘lgan tezligi bilan tasniflanadi. U yo‘l va ko‘prik qto’shamasining kesimi va rejasiga foydalanish davrida qo‘yiladigan talablarda bajariladi, hamda to‘siqlar qurilmasini puxta va energiyasig’mida bajariladi.
Piyodalar harakati xavfsizligi ta’minlash ko‘prik panjaralarining puxta va balandligiga qo‘yiladigan talablar va piyodalar yo‘lagining to‘shamasiga qo‘yiladigan talablarda ta’minlanadi. ASun’iy inshootlarni uzoq muddat xizmat qilishi – uning uchun o’rnatilgan
muddatda bajariladigan saqlash va mavsumiy tuzatish ishlarini bajarish davrida,to‘la kapital tuzatish ishlarini va rekonstruksiya qilmasdan foydalanish xossasi bo‘lib, manba yoki xizmat qilish muddati bilan tavsiflanadi. Yangi sun’iy inshoot
uchun u loyihadagi foydalanish davrining kalendar davomiyligi, to‘la tuzatishda va rekonstruksiya bo‘lgan sun’iy inshootlar uchun-kalendar davomiyligi boshqatdan tiklangandagi foydalanish davrining tugagunga qadar bo‘lgan daqiqagacha.QUzoq muddat xizmat ko‘rsatish ularni xizmat qilish muddati va bor
materiallarni tanlashga bo‘lgan talablarni bajarishda ta’minlanadi va loyihada yechiladi.ASun’iy inshootni uzoq muddat xizmat ko‘rsatishi ularni ko‘p yashashiga sezilarli ta’sir ko‘rsatuvchi uning ma’lum bir qismlari va elementlari buzilganda
ko‘tarish qobiliyatini saqlab qolish xossasi. bajariladi, hamda to‘siqlar qurilmasini puxta va energiyasig’mida bajariladi.

Piyodalar harakati xavfsizligi ta’minlash ko‘prik panjaralarining puxta vabalandligiga qo‘yiladigan talablar va piyodalar yo‘lagining to‘shamasiga qo‘yiladigan talablarda ta’minlanadi. Sun’iy inshootlarni uzoq muddat xizmat qilishi – uning uchun o’rnatilgan muddatda bajariladigan saqlash va mavsumiy tuzatish ishlarini bajarish davrida,to‘la kapital tuzatish ishlarini va rekonstruksiya qilmasdan foydalanish xossasi bo‘lib, manba yoki xizmat qilish muddati bilan tavsiflanadi. Yangi sun’iy inshootuchun u loyihadagi foydalanish davrining kalendar davomiyligi, to‘la tuzatishda va

rekonstruksiya bo‘lgan sun’iy inshootlar uchun-kalendadavomiyligi boshqatdan tiklangandagi foydalanish davrining tugagunga qadar bo‘lgan daqiqagacha.
Uzoq muddat xizmat ko‘rsatish ularni xizmat qilish muddati va bor materiallarni tanlashga bo‘lgan talablarni bajarishda ta’minlanadi va loyihad yechiladi.Sun’iy inshootni uzoq muddat xizmat ko‘rsatishi ularni ko‘p yashashiga sezilarli ta’sir ko‘rsatuvchi uning ma’lum bir qismlari va elementlari buzilganda ko‘tarish qobiliyatini saqlab qolish xossasi. To’rli grafik quyidagi qismlardan tuzilgan: vaziyat, ish, kutish, bog’liqlik.
Vaziyat- bu bir yoki bir necha ishlarning aniq tugallanganligi, bir yoki birbnecha ishlarni boshlash uchun kerak bo’lgan yetarli vaziyat (misol uchun: qoziq qoqish yakunlangandan keyin, yaxlit rostverk tayyorlash mumkin) vaziyat bir turdagi ishlarning tugashi va boshqa ishning boshlanishini hisobga oladi, lekin
davomliligini hisobga olmaydi. Vaziyat aylana shaklida chizilgan, uning ichida o’zining tartib raqami yozilgan.Ish-bu ishlab chiqarish jarayoni bo’lib, vaqt va manba talab qiladi (misol
uchun konstruksiyalarni keltirish, qoziq qoqish, yaxlit rostverk qurish ) ishni grafikda 2ta aylanani birlashtiradigan uzun strelka bilan ko’rsatiladi (2ta jarayon: boshlang’ich va oxirgi), uni ustida ishning nomi strelkaning tagida ish davom etishini kunlarda ko’satiladi. Strelkaning uzunligi va yo’nalishi ishning
davomiyligiga bog’liq emas.Kutish-bu jarayon, faqat vaqtni sarflash uchun talab, boshqa manbalar sarfisiz. Kutish texnologik va tashkil etilgan bajarilayotgan ishlar oralig’idagi vaqt
hisoblanadi (misol uchun: betonning qotishi, yilning issiq kunlarini kutish) kutishni ham grafikda uzun chiziqli strelka bilan ifodalaniladi.Bog’liqliq (qalbaki ish) –texnologik yoki tashkil etilgan ishlar o’rtasidagi bog’lanish, u manba va mehnat sarfini talab qilmaydi (misol uchun bitta qoziq qoqadigan mexanizm (koper) bitta tayanchga qoziq qoqayotganda boshqasi uning
tugallanishiga bog’liq bo’ladi.) Bog’liqli uzun chiziqli strelka bilan chiziladi ikkita aylanani birlashtiradi (ikkita bog’langan jarayon) Jarayon qaysiki qurilish jarayonini boshlanishi to’rli grafikda boshlang’ich deb nomlanadi (misol uchun tayyorgarlik ishlari 1,2 va 1...20, 9.1.rasmga qarang). Jarayon berilgan qurilish jarayonidagi oxirgi maqsadni ifodalovchi tugatiladigan
deb ataladi (misol uchun 3,4 oraliqlar oraliq qurilmalarni yig’ish

Qurilish muddati uzoq bo’lsa yashash va madaniy-maishiy binolar, umumiy yotoqxona, oshxona, klub, sport maydonchalari va hokazolar barpo etiladi.Qurilish maydonining rejasi ishlab chiqilgan IBLga asosan hududning shartlari bilan tanishgandan so’ng ko’prik qurilishi belgilangan muxlatni hisobga

olib tuziladi. Qurilish maydonini joyi tanlanayotganda shaxobcha yo’llarini qurish imkoniyati(avtomobil va temir yo’li yoki suv yo’lidan foydalanish) va shunga o’xshash maydonni daryo qirg’og’ida, qurilish davrida suv bosmaydigan joyda abo’lishini hisobga olinadi.Qurilishda a keltiriladigan yig’ish konstruksiyalari asos, tayanch, oraliq qurilmalar ko’p qo’llanilsa ular uchun omborlarni qurish va ularni joylashishini to’g’ri tanlash muhim

Omborlarda konstruksiyalarni kattalashtirish uchun yig’ish ishlari, pardozlashva elementlarni yig’ishga tayyorlash ishlarini amalga oshirilsa, buning uchun

konstruksiya elementlari va moslamalar turgan joylarda tayyorgarlik ishlarini bajarish uchun tor sharoit bo’lmasligini hisobga olish kerak.Qurilish maydonida vaqtinchalik yig’iluvchi konstruksiyalarni ishlab chiqarish uchun poligon qurish holati yuz berganda yoki yaxlit qismlardagi beton ishlarining hajmi, yaxlit betondan quriladigan inshoot qismlari uchun beton xo’jaligi inshootlari tuzilmasiga va joylashishiga e’tibor qaratiladi.

Foydalanilgan adabiyotlar

1. САЛАМАХИН П.А. Инженерные сооружения в транспортном строительстве Книга 1 Москва 2007 “Академия”

2. САЛАМАХИН П.А. Инженерные сооружения в транспортном строительстве Книга 2 Москва 2007 “Академия”
3. SHNQ 2.05.03-12 «Ko’priklar va quvurlar»4. 4.“O’zavtoyo’l” Davlat aktsiyadorlik kompaniyasi «Avtomobil yo’li atamalarining izohli lug’ati» rasmiy nashr Toshkent – 2007
5. Ruscha-o’zbekcha lug’at. O’zbek Sovet entsiklopediyasi Bosh redaksiyasi. Toshkent-1984 I tom