Reja: Taym-menejment toʼgʼrisida tushuncha

Boshqaruv tadbirlarini bajarishda ish vaqti sarflarining tuzilishi

Tadbirlar turi	Umumiy sarflarga nisbatan ish vaqti sarflari
	Rahbarlar	mutaxassislar	boshqa xizmatchilar
Tashkiliy-ma’muriy	40	15	-
Tahliliy	15	10	20
Amaliy-konstruktiv	15	15	-
Axborot-texnikaviy	30	60	80

Boshqarishga doir tadbirlarni bajarish vaqtida ish vaqti sarflarining nisbati boshqaruv faoliyatining xususiyati va uslubini aks ettiradi. Chunonchi, axborot-texnikaviy tadbirlarni bajarishga ish vaqtining ko’proq sarflanishi boshqaruv tajribasida hisoblash texnikasi va tashkiliy texnika vositalaridan yetarli foydalanilmaganidan dalolat beradi. Rahbarlar va mutaxassislarning tashkiliy ma’muriy tadbirlarni bajarishga ish vaqtini ko’proq sarflaganliklari boshqariladigan va boshqaradigan tizimlarning barqaror faoliyat ko’rsatmasligidan, boshqaruvdagi kamchiliklardan guvohlik beradi.

Sarflar tuzilishi haqidagi ma’lumotlardan foydalanib, ish vaqti haqiqiy sarflarini rejalashtiriladigan sarflarga mos kelishini tahlil qilish, shuningdek, belgilangan maqsadlarga erishish mumkinligi nuqtai nazaridan ish vaqtining bekor sarf bo’lishini ham aniqlash mumkin. Shu yo’l bilan mutanosiblikni aniqlash qiyin emas, unda vaqt zarur axborot olishga, topshiriqlarni taqsimlash va vakolatlarni topshirishga, kengashlar o’tkazish, telefonda so’zlashishga tasnif qilinmaydigan boshqa masalalarga sarf etilishi aniq ko’rinadi. Rahbar yoki mutaxassis qaror topgan amaliyot bilan yoki takrorlanib turadigan vazifalarni hal qilish bilan bog’liq ish turlaridan har biriga qancha vaqt sarflashini, qancha vaqtni bir galgi vazifalarni, nuqul ma’muriy ishlarni ado etish uchun sarf etishini aniqlash mumkin.
Ish vaqtidan foydalanishni tadqiq qilish natijalarini tahlil etish jarayonida bir qancha savollarga javob olish mumkinki, ular quyida keltirilgan:
Maxsus ajratilgan ishlarni bajarishga qancha vaqt sarf etiladi? Buning uchun kunlar bo’yicha va butun kuzatishlar davri uchun eng muhim ishlarni bajarishga sarf etiladigan vaqtni hisoblab chiqish mumkin. Ajratib ko’rsatilgan eng muhim vazifalar pirovard yoki oraliq ish natijalari uchun muhim bo’lishi yoki rahbarning (mutaxassisning) alohida nazoratida turishi mumkin.
Ish qaerda bajarilgan? Bu savolga olingan javob rahbarning, mutaxassisning qaerda turib ishni bajarganiga qarab vaqtning miqdor jihatidan sarflanishini ko’rsatadi.
Sinalayotgan kishi ishda kim bilan bog’langan? Mazkur savol rahbarning asosiy faoliyat jarayonida ham, undan tashqarida ham o’zaro munosabatlarini tavsiflab beradi. Ayni bir vaqtda o’zaro munosabatlar qanday amalga oshirilishi: telefon orqalimi, shaxsiy aloqalar vositasidami yoxud vositachi orqalimi ekanligini aniqlash foydalidir;
Ish vaqti qanday shakllanadi? Ish kuni vaqt jihatidan uzoq davom etmaydigan bo’laklardan tashkil topadimi yoki ilgaridan rejalashtirilgan funktsional qismlardan iborat bo’ladimi?
Ishning bajarilishi qanday xarajatlar bilan bog’liq? Agar iloji bo’lsa, vaqt sarflarining tahlil qilinayotgan ishlarning bajarilishi vaqtidagi moliyaviy yoki boshqa xarajatlarga muvofiq kelishi tahlil etiladi;
Rahbarning, mutaxassisning vaqtini kim band qiladi? Ish vaqti sarflari kimga bog’liq bo’lsa, shunga muvofiq qayd qilingan vaqt tahlil qilinadi. Bu yerda rahbarning, mutaxassisning o’zi ish vaqtidan foydalanishni qay darajada aniqlashini va boshqa kishilarning vaqtdan foydalanishdagi ulushi qandayligini belgilash muhimdir;
Rahbar, mutaxassis haftaning qaysi kunlari va qaysi vaqtda qo’yilgan maqsadga erisha olmaydi? Bu xildagi tahlilni o’tkazishda ish kuni tartibi, vaqt fondini taqsimlash bilan bog’liq ayrim muhim masalalar haqida gap boradi (to’liq manzarani aniqlash haqida emas).
Faoliyat turlarini yanada batafsilroq tahlil qilish va tadqiq qilinayotgan har bir kun mobaynidagi vaqt sarflarini bilish uchun bajarilgan ishlardan har biriga quyidagi mezonlar bo’yicha baho berish zarur:

•