Reja: Xuquqiy yondoshuv haqida tushuncha

Xuquqiy yondoshuv

Reja:

1.Xuquqiy yondoshuv haqida tushuncha
2.Korxonada xuquqiy boshqaruv.
3.Korxona moliyalarini xuquqiy boshqarish.
Xulosa
Foydalanilgan adabiyotlar

1. Boshqaruvning xuquqiy muammolari

Davlat boshqaruvini xar bir soxada tashkil etish, ayniqsa iqtisodiyotda, xuquqiy botshqaruvsiz tasavvur etish kiyin. Bunda boshqaruv orgnalrini xuquqiy majburiyatlarini aniqlash, ularning faoliyatining forma va usullarini reglamentlash va xokazolar. Boshqaruv soxasida xuquqiy tartibga solishning eng birinchi vazifasi boshqaruv organlarining kompetensiya masalalarini xalo etish, bu orgnalarning xak-xuquqlari va majburiyatlarini aniqlash; ularni turli orgnalar, struktura bo’linmalari va boshqaruv shaxslari urtasida taksimlanishi, u yoki bu boshqaruv qarorlarini kaysi darajada qabul qilinishini ko’rsatish. Bu masalalar tez va doimiy ravishda yechilmaydi va ijtimoiy rivojlanish doimo ko’rib chiqishni takozo etadi.
Xuquqiy tartibga solish masalalarning ko’pchiligi bozor talabiga bigoan o’z yechimi uchun mutlako boshqacha yondashuvni talab etadi. Bu yerda yangi muammolar xam paydo bo’ladi, ya’ni davlat mustaqilligi va ilmiy-texnikaviy progress bog’liq.
Korxonalarni davlat mulkidan chiqarish va xususiylashtirish, tarmoqlarning, korxonalar va aksioner kompaniyalarning xo’jalik xisoblarini mustaxkamlanishi, ularning erkinligining kengayishi, mexnatning iqtisodiy ko’rsatkichlarining oshishi, ularning xuquqlarini aniq mustaxkamlash va ularinng yuqori boshqaruv organlari bilan o’zaro aloqasini tartibga solishni talab etadi.
Korxona to’g’risidagi qonun bilan korxonalarning xo’jalik mustaqilligi kengaytirilgan, ularning .kori boshqaruv orgnalari aloqalariga oid ko’p masalalar xal etilgan va undan tashqari korxona mustaqilligi xuquqiy asoslangan. Sunggi qabul qilingan normativ aqtlar turli organlar urtasida kompetensiyani chegralarini belgilashda sezilarli o’zgarishlar kiritdi – asosan boshqaruvni desentralizasiya yunalishida.Shuning bilan birga xuquq va majburiyatlar urtasida nisbatan va ularning xajmini aniq belgilash masalani xal etilshi lozim: boshqaruvning xar bir organi to’g’risida nizomini ishlab chiqishda, boshqaruv shaxslari urtasida majburiyatlarni taksimlashda. Agar boshqaruv organiga, uning struktur bo’linmasiga yoki biror boshqaruv shaxsga ma’lum vazifalarni bajarish bo’yicha majburiyatlar yuklatilsa, unda ushbu majburiyatlarni bajarish uchun lozim bo’ladigan vositalar bilan ta’minlanishi kerak. Bu vositalarga quyidagilar kiradi:boshqaruv vakolatlarini, kerakli xuquqlarini va ularning yuklatilgan majburiyatlarga mosligi. Afsuski, bu shart amaliyotda ko’pincha bajarilmaydi, ntijada boshqaruv organining xar bir daraja va xar bir boshqaruv shaxsning ishining samaradorlgini pasayib ketadi.
Boshqaruv soxasida xuquqiy tartibga solishning asosiy vazifasi uni nafakat tartibga solish, balki boshqaruv qarorini ishlab chiqish va qabul qilish jarayonini xam tartibga solishdadir. Qabul qilinayotgan qarorlarni optimallashtirish boshqaruv orgnalrining qaror ishlab chiqish va qabul qilish jarayonini reglamentlovchi aqtlar tizimini ishlab chiqish sharoitida ta’minlanishi mumkin.

2. Korxonada xuquqiy boshqaruv.

Korxonada xuquqiy boshqaruv deganda boshqaruvning xuquqiy munosabatlarini tartibga solish tushuniladi. Bu korxonaning ma’muriy va xijalik faoliyati qonunlar va tegishli xuquqiy shujjatlarga asosan amalga oshirilishi zarur deganidir.
Xuquqiy boshqaruv tashkilotida xuquqni suiiste’mol qilish volyuntarizm va boshqaruvning ma’muriy-buyruqbozlik usullari vujudga kelishi uchun obyektiv sharoitlar yaratishini shisobga olish kerak. Afsuski, korxonalardagi kipgina ijrochilarga majburiyatlar istalgancha yuklanadi-yu, ammo shech qanday xuquqlar berilmaydi. Barcha xuquqlarni rashbarlar iz qillariga oladilar. Bu xodimlarning boshqaruv tashkilotiga ta’sirini chegaralaydi, ularning manfaatlarini kamsitadi. Xuquqiy boshqaruv tashkiloti shar qanday mansabdor shaxs va boshqaruv organi belgilangan qonun-qoidalar va normalarni bo’zganlik uchun javob berishini nazarda tutadi. Boshqaruv meshnat xuquqi, ma’muriy va xijalik xuquqi, fuqarolik xuquqini chuqur bilish, normativ va qonun shujjatlari tizimi asosiga qurilishi lozim.
Xuquqiy boshqaruv tashkilotining vazifasi aloshida shaxslar va ishlab chiqarish jamoalariga faol ta’sir kirsatib, shar qanday qonunbo’zarliklarning oldini oladigan xuquqiy munosabatlarni irnatish va qillab-quvvatlash shisoblanadi.
Xuquqiy boshqaruv tashkiloti qabul qilinadigan xuquqiy shujjatlarning qonun va xuquq normalariga mosligi, meshnat jamoasi a’zolarining manfaatlarini xuquqiy shimoyalash, meshnat, ma’muriy va xijalik qonunlarini takomillashtirish shamda xuquqiy bilimlar tar\ibotini ta’minlashi lozim.
Korxonada xuquqiy boshqaruv boshqaruv tizimida meshnatdan foydalanish soshasida (intizomni mustashqamlash, shaxsiy mas’uliyatni oshirish, qadrlarning qinimsizligi darajasini pasaytirish, tashkilot tuzilmasini takomillashtirish va sh.k.), boshqaruv apparati xodimlarining meshnat predmetlaridan foydalanish soshasida (axborot oqimlarini rasional tashkil qilish, axborotni iz vaqtida tayyorlash, materiallar, qo\oz, eleqtr energiyasi va yoqil\ini sarflash normalarini ishlab chiqish) shamda iqtisodiyotning boshqaruv tizimida meshnat vositalaridan foydalanish soshasida (bino va inshootlar, texnik vositalar, avtotransport, asbob-uskunalar, shisoblash texnikasidan foydalanish) zaxiralardan maksimal foydalanishga yinaltirilishi lozim.

3.Korxona moliyalarini xuquqiy boshqaruvi.

Korxona moliyasi – bu o’z-o’zini boshqarish tamoyiliga asoslangan xo’jalik faoliyatining iqtisodiy asosi.Shuning uchun korxona moliyasini boshqarishda belgilangan taribiga uning jixatdan mustaqil darajasi bog’liq bo’ladi. Bozor munosabtlariga utish xo’jaliu xisobidagi korxonalarnin mustaxkam moliyaviy bazasini yaratish. Material va moliyaviy resurslardan foydalanish samaradorligini oshiruvchi iqtisodiy qo’llashni talab etadi. Bu esa o’z navbatda moliyani boshqarish soxasida vujudga kelayotgan xuquqiy tartibga solish aloqalrining o’zgarishga olib keladi. Ushbu o’zgarishlar direqtiv kurstmalarni va markazlashtirilgan korxona moliyaviy resurslardan foyd lanishi yunalishlari va tartibini belgilovchi ko’rsatmalar doirasinin kiskartirdi. Yuqori boshqaruv orgnalari tomonidan korxona moliyaviy resurslardan foydalanishi masalalariga aralashish imkoniyatlari chegaralangan. Korxona o’z moliyaviy resurlaridan foydalanishi xuquqlari kengaymoqda. Yuqori keltirilgan yunalishdagi xo’jalik qonunchiliklarnig rivojlanishi davom etmoqda va uni tartibga solish bo’yicha normativ aqtlarni ishlab chiqish borasida ko’p ishlarni amalga oshirishi ko’zda tutilmoqda. Shuning bilan birga korxonaga berilgan xukularni amalga oishirishda tusik buluvchi bir katta omillar mavjud. Bu omillar qatoriga quyidagilar kiradi:
-moliyani boshqarish tartibini reglamentlovchi xuquqiy normalarinig o’zaro mosligi va ayrim xollarda kerakli bog’liqlikning yukligi amalag oishirilayotgan solik solish tartibi xali mukammal emas va qayta qurishin talab etadi;
-foydani taksimlash ichki tizimning obyektiv mezonlarini yukligi moilyaviy rejalashtirishda subyekivizmga, yuqori yuoshqaruv organlarinig korxona moliyaviy faoliyatiga aralashuviga asos bo’ladi va tizimning turli bo’g’inlari urtasida moliyani aniq taksimlashga tusik bo’ladi;
-boshqaruv organlarinig , ayniqsa boshqaruvnin urta bo’g’inlari bozor sharoitida samarali boshqarishni amalga oshirshga imkon beruvchi keng va mustaxkam shaxsiy moliyaviy bazasini yukligi;

• 
  amaldagi qonunchilikda korxolardan mablaglarni qonuniy olib quyish amaliy imkoniyatnin xuquqiy bazasini mavjudligi.
  

Xuquqiy tartibga solishni bu va boshqa kamchiliklarning xal etish korxonaning moliyaviy bazasini doimiylashtirish va korxona moliyalarini boshqarish jarayonida korxona va yuqori boshqaruv organlari urtasida yo’zaga kelayotgan xuquqiy munosabatlarni tartibga solishga imkon beradi. Bu masalalarning yechimi iqtisodichilar va yuristlarning birgalikdagi xamkorligiga bog’liq.Foydani taksimlash optimal proporsiyalari va formalari masalalarida sungi so’z iqtisodiy nazariya namoyondalariga tegishli.Ushbu masalarning yuridik aspeqti korxonada iqtisodiy mexanizmini faolitini xuquqiy vositalar bilan ta’minlash xo’jaliu tiziminig turli bo’g’inlari urtasida moliyani boshqarish bo’yicha kompetensiyalarni aniq chegaralash va bu soxada ularni xuquqlarini amalga oshirishdir
Xulosa
Davlat boshqaruvini xar bir soxada tashkil etish, ayniqsa iqtisodiyotda, xuquqiy botshqaruvsiz tasavvur etish kiyin. Bunda boshqaruv orgnalrini xuquqiy majburiyatlarini aniqlash, ularning faoliyatining forma va usullarini reglamentlash va xokazolar. Boshqaruv soxasida xuquqiy tartibga solishning eng birinchi vazifasi boshqaruv organlarining kompetensiya masalalarini xalo etish, bu orgnalarning xak-xuquqlari va majburiyatlarini aniqlash; ularni turli orgnalar, struktura bo’linmalari va boshqaruv shaxslari urtasida taksimlanishi, u yoki bu boshqaruv qarorlarini kaysi darajada qabul qilinishini ko’rsatish. Bu masalalar tez va doimiy ravishda yechilmaydi va ijtimoiy rivojlanish doimo ko’rib chiqishni takozo etadi.

Foydalanilgan adabiyotlar

1. О‘zbekiston Respublikasi Konstitusiyasi.-T.: О‘zbekiston, 2009. – 40 b.

2. О‘zbekiston Respublikasining 2003 yil 11 dekabrdagi “Xususiy korxona tо‘g‘risida”gi Qonuni. -О‘zbekiston Respublikasi qonun xujjatlari tо‘plami. № 3 - T.: Adolat, 2004. – 7-9 b.
3. “Monopoliyaga qarshi ishlarni tartibga solish va raqobatni rivojlantirish tizimini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari tо‘g‘risida” : О‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2010 yil 26 fevraldagi PF-4191-son Farmoni // О‘zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari tо‘plami – 9 son – 2010- 9 mart.
4. “Barkamol avlod yili” davlat dasturini ishlab chiqish va amalga oshirish bо‘yicha tashkiliy chora-tadbirlari tо‘g‘risida: О‘zR Prezidentining Farmoyishi. 2009 yil 9 dekabr //Xalq sо‘zi. -2009. - № 238. – mo dekabr. – 1 b.
5. О‘zbekiston Respublikasi Prezidentining ”Bozor islohotlarini chuqurlashtirish va iqtisodiyotni yanada erkinlashtirish sohasidagi ustuvor yо‘nalishlar amalga oshirilishini jadallashtirish chora-tadbirlari tо‘g‘risidagi” Farmoni// Xalq sо‘zi, 2005 , 15 iyun.
6. О‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “Tadbirkorlik subyektlari tomonidan taqdim etiladigan xisobot tizimini takomillashtirish va uni noqonuniy talab etganlik uchun javobgarlikni kuchaytirish tо‘g‘risida” Farmoni// Xalq sо‘zi, 2005,15 iyun.
8.О‘zbekistan Respublikasi Vazirlar Mahkamasining О‘zbekiston Respublikasi, Prezidentining “Aholi bandligini oshirish hamda mehnat va axolini ijtimoiy muxofaza qilish organlari faoliyatini takomillashtirish chora- tadbirlari tо‘g‘risida” 2007 yil 6apreldagi PK-616 sonli qarolrni amalga oshirish chora-tadbirlari haqida”gi qarori О‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlis palatalarining Axborotnomasi, 2007, №5