Reje : I. Kirisiw II. Tiykarg'ı bo'lim

2.3 Arc GIS dasturinde estelikler haqinda mag’luwmatlar kestesin jaratiw.


Biz arxealogiyaliq estelikler kartasin jaratiwda mag’luwmatlar bazasin ham mag’luwmatlar bazasin basqariw sistemasi tusiniklerine dus kelemiz . Mag’luwmatlardi izlew ham analiz etiw maqsetinde arxealogiyaliq mag’luwmatlardi sistemalastiriw waziypasi arxealogiyanin’ pan sipatinda rawajlaniwi dawirinen baslap bar . Arxealogiyaliq mag’luwmatlar bazasin jaratuwda sistemanin’ baslang’ish dawirin 1972-jilda YUNESKO nin’ “putkil dunya juzilik tabiyiy ham madeniy miyras obyektlerin qorg’aw “ konvenciyasinin’ qabil qiliniwi menen baylanistiriw tuwri boladi . Usi hujjette madeniy ham tabiy miyras tusiniklerine tusinik berilgen ham barliq mamleketlerdin’ bul miyras boyinsha majburiyatlari belgilep qoyildi . ArcGlobe globus turindegi ArcGIS for Desktop dasturinde jaratilgan geo magluwmatlar ush olshemli koriniste inam etiledi. Usi dastur aniq korsetiw ushin jaratilgan magluwmatlar toplami menen islewge moljellengen bolip ArcGIS 3D Analyst qosimsha moduli quramina kiritiledi . ArcScence- ArcGIS for Desktop dasturinde ush olshemli koriniste jaratilgan obyektler ham olardin bolimlerin suwretlew funksiyasin atqariw ushin mojellengen. Usi dastur jardeminde ush olshemli obyektler ham olardin bolimlerindegi jonelislerdi amelge asiriw mumkin . ArcScence ArcGIS 3D Analyst qosimsha moduli quramina kiritilgen. Arxeologiyaliq kartalar ham olardi duziw boyinsha metodikaliq isler revolutsiandan aldin Rossiyada paya bolgan. Arxealogik kartani jaratiw qagiydalari 1939 jilda baspadan shiqqan "Arxeologiyaliq kartani duziw metodologiyasi " shigarmasinda toliq korsetilgen. Usi qagiydalar bugingi kunde da ahmiyetli bolip esaplanadi. Aldin-ala biz barliq dereklerden paydalangan halda ham olardi hamme waqit uyreniwge tiykarlap, aymaqtin barliq arxeologiyaliq jerlerdi oz ishine alg'an tiykargi arxeologiyaliq kartalardi tanlawimiz kerek. Bunnan tasqari , avtor arxeologiyaliq kartalardi jaratiw boyinsha jumislardin izbe-izligin korip shigadi tayarliq basqishi bular topografiyaliq bazani tanlaw, har-turli muglumatlar dereklerin uyreniw foto suwret , materiallari adebiy derekler, arnawli jergilikli xaliq penen sorawnamalar otkeriw , kartografiya materiallari uyreniw.
Juwmaqlaw
Hazirgi kunde arxealogiyaliq mag’luwmatlardi saklawdin eki korinisi bar: birinshi tradiciyaliq koriniste bolip, mag’luwmatlar Ekinshisi bo’lsa arxealogik mag’luwmatlardi saqlawdin elektron korinisi esaplanadi. Zamanagoy axborat texnologiyalardin’ payda boliw ham olardin’ Arxealogik qaniygelikde ken’ qollaniliwina qaraganda keng mag’luwmatlar bazasi qag’azlarda oz korinisin tabadi. Arxealogiyaliq tabilmalardag’I qayd etiwshi jaziwlar, dizimli kitapxana tabilmalardag’i kataloglari, muzey kartalari ham en apiwayi mag’luwmatlar bazasin quraydi. Biraq qag’azlarda tusirilgen mag’luwmatlardi izlep tabiw ham olardi uyreniw ozgeshe qiyinshiliqlarg’a iye .Sondayaq arxealogiyaliq mag’luwmatlardi malim bir aymaqqa baylanistiriw bolsa arxealogiya qanigeligide geografiyaliq informatsiyaliq sistemasin ken’ jayiliwi bolip esaplanadi . GIS ozinin’ duzilisine qaray mag’luwmatlar bazasin basqariw dizimi ham kozde tutiladi . GIS jardeminde ayiriqsha geografiyaliq aymaqlardin’ arxealogiyaliq qaziw jumislari alip barilg’an planin jaratiw ,ayyemgi kartalardi uyrenip mag’luwmatlarin kestelerge kirgiziw bolip esaplanadi. Uliwma alģanda bùgingi kùn ilimi GIS programmasin hàm onnan dùzilgen kartakardi toliqlay tàn aladi. Bul bolsa, GIS programmasi jàrdeminde jaratilģan kartalardiñ qay dàrejede aniq ekenligin kòrsetedi.