Releli himoya o’rnatmalarini hisoblash

4. Elektron himoyalarning o`rnatmalarini hisoblash
Umumiy ko`rsatmalar. Elektron himoya o`rтatmalarini hisoblash uchun qisqa tutashuv zanjirining qarshiligini va qisqa tutashuv tokini aniqlash lozim:

Ma’lumki, q.t. toklarni hisoblash asosida Om qonuni yotadi, ya’ni q.t. joyigacha umumiy qarshilikni aniqlash kerak:

(3)
bunda:
– nimstansiyaning qarshiligi;
– tortuvchi tarmoqning 27,5 kV shinalarida o`lchangan q.t. sirtmog`ining kirish qarshiligi.
Tortuvchi tarmoqda qisqa tutashuv ikki fazali tutashish ko`rinishida bo`lgani sababli, topshiriqda berilgan uch chulg`amli tpansformator uchun nimstansiya qarshiligi quyidagiga teng bo’ladi:
(4)
bu yerda:
– energetik tizim bir fazasining qarshiligi;
–tortuvchi nimstansiya pasaytiruvchi transformatri fazasining qarshiligi;
n – parallel ulangan transformatorlarning soni. Ba`zi bir hollarni hisobga olmagan holda nimstansiyada bitta transformator ishlab turibdi deb hisobga olinadi.
Energetik tizim va pasaytiruvchi transformatorning aktiv qarshiliklari kichik bo`lgani uchun ularni hisobga olmasa ham bo`ladi. Demak, va faqat induktiv qarshiliklardan tashkil topgan deb hisoblash mumkin. Tizim va pasaytiruvchi transformatorlarning qarshiliklari kompleks shaklda faqat mavhum qismlari bilan ifodalanadi, ya`ni:
; , (5)
bunda – kompleks sonining mavhum qismi.
U holda, nimstansiyaning qarshiligi quyidagicha aniqlanadi:
. (6)
Pasaytiruvchi transformatorning qarshiligi uch chulg’amli transformatorning qisqa tutashuv zanjiriga kiruvchi ikkita chulg’amlarining qarshiliklari yig’indisiga teng, ya’ni:
Om (7)
bu yerda:
– transformatorning nominal quvvati;
– nominal kuchlanish (27,5 kV);
, , – uch fazali transformator alohida chulg’amlarining shartli qisqa tutashuv kuchlanishi (KYu – yuqori, KO’– o’rta, KP – past ). ( kuchlanishlar transformator ma’lumotlari berilgan jadvaldan olinadi).

bu holda kuchlanish manfiy chiqsa nolga teng deb olamiz.

Tizimning qarshiligi quyidagi ifodadan topiladi:
(8)
Q.t. ning maksimal tokini hisoblashda, ta’minlovchi tizimning maksimal rejimidagi eng kichik qarshiligini olish lozim, ya’ni da . Q.t. ning minimal tokini aniqlashda ta’minlovchi tizimning minimal rejimidagi eng katta qarshiligini olish kerak, ya’ni bo’lganda . Shunday qilib, quyidagilarni hosil qilamiz:
Om
Om (9)
bunda : , – energetik tizimning mos ravishda maksimal va minimal ish rejimlaridagi tortuvchi nimstansiyaning 110kV kuchlanishli shinalaridagi q.t. quvvati (topshiriqda berilgan).
Natijada, qisqa tutashuvning maksimal va minimal toklarini toppish uchun nimstansiyaning mos ravishda va qarshiliklari quyidagiga teng:

(10)
(11)

ning qiymatini bevosita yoki qisqa tutashuv toki orqali aniqlash mumkin. “Murakkab” sxemalar uchun ning qiymati tok orqali topiladi, ya’ni q.t. nimstansiya va seksyalash posti orasidagi uchastkaning ixtiyoriy nuqtasida bo’lganda. Bu holda kompleks sonli chiziqli tenglamalar tizimi tuziladi va yechiladi.
“Oddiy” sxemalar uchun, ya’ni q.t. seksiyalash postining yoki qo’shni nimstansiyanung shinalarida sodir bo’lganda, tenglamalar tizimini tuzish talab etilmaydi va ning qiymati tortuvchi tarmoq bir metrining qarshiliklari qiymatlaridan hamda qisqa tutashuv sodir bo’lgan joygacha masofadan kelib chiqqan holda bevosita aniqlanadi.
Umumlashtirilgan hisoblash usulida induktiv bog’langan zanjirlarni ajratish yo’li bilan kontakt tarmog’i va relslar uchun ekvivalent qarshiliklar kiritiladi. Bu qarshiliklardan foydalanib, q.t. zanjirining tokini aniqlash mumkin.
1 km kontakt osmasi va rels yo’lining aktiv va reaktiv qarshiliklari 3 va 4-jadvallarda berilgan.
3-jadval

Osmalarning turi	1 km kontakt osmaning aktiv qarshiligi, , Om/km	1 km kontakt osmaning reaktiv qarshiligi, Om/km
		ikki yo’lli uchastka bitta y’olining,	osmalari parallel ulangan ikki yo’lli uchastka ikkita yo’lining
М-120+МФ-100	0,085	0,254	0,158

Eslatma. Parallelishlayotganikkiyo’lliuchastkakontaktosmalariningaktivqarshiligi 3-jadvaldakeltirilganqiymatdanikkimartakichik.
Ma’lumki, o’zgaruvchantoktortuvchitarmoqningparametrlarirelsvayerorasidatokningtaqsimlanishigabog’liq. 4-jadvaldakeltirilganrelslarqarshiliginingqiymatlariq.t. uchunengqiyino’tishqarshiligigamoskeladi.
4-jadval

Rels turi	Ikki yo’lli uchastka 1 km rels y’olining aktiv qarshiligi, , Om/km	Ikki yo’lli uchastka 1 km rels y’olining reaktiv qarshiligi, , Om/km
Р65	0,055	0,173

Umumiy holda tortuvchi tarmoq 1 kilometrining qarshiligi mos keluvchi kontakt osma va rel’slarning qarshiliklaridan tashkil topgan bo’ladi.

Demak, ikki yo`lli uchastkaning bitta yo`li 1 km tortuvchi tarmog`ining qarshiligi quyidagiga teng:

Om (12)
Osmalari parallel ulangan ikki yo`lli uchastkada, 1km tortuvchi tarmoqning qarshiligi:
Om (13)
bunda , , , , – kontakt osmalari va rel’s yo`llarining mos ravishda aktiv va reaktiv qarshiliklari (3- va 4-jadvallardan olinadi).
Kompleks sonlar bilan amallarni bajarganda, qo’shish (ayirish) va ko’paytirish amallari uchun kompleks sonning algebraik shaklidan, bo’lish uchun esa ko’rsatkichli shaklidan foydalanish qulayroq.