RevvâDÎler (iv-v/x-xi. YÜZyil)

6. Ebû Nasr Memlân b. Vehsûdân 
Sultan Tuğrul’un 446/1054 senesinde Tebriz şehrine gelerek Vehsûdân’ın 
oğlu  Memlân’ı  rehine  alarak  yanında  götürdüğü  nakledilmişti.  1060  sene-
sinde Tuğrul yeniden Tebriz şehrine gelerek burayı kuşattı. Bu kuşatmanın 
sebebi Vehsûdân’ın, Sultan’a karşı itaatsizlik göstermesiydi. Kuşatma uzun 
sürdüğü için Tuğrul kuşatmayı kaldırdı. Fakat daha sonra kaleyi ele geçir-
meyi başaran Sultan Tuğrul, Vehsûdân’ı ortadan kaldırdı ve onun yerine oğlu 
Memlân b. Vehsûdân’ı Azerbaycan valisi olarak tayin etti.
305
 
Sultan  Alparslan  22  Şubat  1064  tarihinde  Rey  şehrinden  Azerbaycan’a 
doğru yürüdü. Yürüyüşün nedeni Revvâdîler’in yeniden ona karşı itaatsizlik 
 
302
 Şerifli, IX. Asrın İkinci Yarısı- XI. Asırda Azerbaycan Feodal Devletleri, 286; Katrân-ı Tebrîzî, Divan, 
217. 
303
 Claude Cahen, Türklerin Anadoluya İlk Girişi, trc. Yaşar Yücel, Bahaeddin Yediyıldız (Ankara: 
Türk Tarih Kurumu, 1988), 13. 
304
 İbnü’l-Esîr, el-Kâmil fî’t-tarih, 8: 149; Şerifli, IX. Asrın İkinci Yarısı- XI. Asırda Azerbaycan Feodal 
Devletleri, 287.
 
305
 İbnü’l-Esîr, el-Kâmil fî’t-tarih,  8: 190; ayrıca bk. Osman Turan, Selçuklular Tarihi ve Türk-İslam 
Medeniyeti, 8. baskı (İstanbul: Ötüken Yayınları, 2003), 130; Tomar, “Revvâdîler”, 35: 36-37. 

---

− Asif Adilov − 
 
 
~ 85 ~ 
etmeleriydi. Azerbaycan’a varmadan önce Rumlarla cihat etmek maksadıyla 
batıya doğru yöneldi. Merend’e vardığında onun yanına Rumlarla çok defa 
cihat  etmiş  Tuğtekin  adlı  Türkmen  emiri  geldi.  Tuğtekin’in  yanında  Türk-
menlerden  kalabalık  bir  ordu  bulunuyordu.  Bu  birlik  bölgeyi  çok  iyi  tanı-
yordu. Tuğtekin, Sultanı savaşa teşvik ederek ona bu konuda kılavuzluk ede-
ceğine söz verince beraber sefere çıktılar. Tuğtekin’in kılavuzluğu sayesinde 
Sultan’ın ordusu kısa hem de dağlık yollardan geçerek Nahçivan’a geldi. Bu-
rada Sultan, Aras nehrini geçebilmeleri için gemiler inşa edilmesini emretti. 
Onlar burada oldukları zaman Azerbaycan’a bağlı Hoy ve Selmas şehri sakin-
lerinin Sultana verdikleri sözden dönerek isyan çıkardıkları haberi geldi. İki 
şehrin  de  sakinleri  itaat  etmediklerini  bildirerek  kalelerine  kapanıp  savun-
maya çekildiler. Bunun üzerine Sultan, Horasan âmidini onların üzerine gön-
dererek onları yeniden itaat altına aldı.
306
  
1071 senesinde Azerbaycan’a gelen Sultan Alparslan, Revvâdî aile men-
suplarının  hepsini  hapsederek  Revvâdîler’i  hâkimiyetten  uzaklaştırdı.  Mi-
norsky’ye göre ise Selçuklular’ın bu uzaklaştırması 463/1070 senesinde oldu. 
Selçuklular, Revvâdîler’i uzaklaştırdıktan sonra Azerbaycan’ı kendi atadık-
ları valiler tarafından yönetmeye başladılar.
307
  
Yukarıda  Vehsûdân  b.  Memlân’ı  anlatırken  belirsiz  bir  tarihte  oğlu 
Memlân’ı (Muhammed) Mugân topraklarını itaat altına alması için gönderdi-
ğini  kaydetmiştik.  Bu  savaşta  Memlân  kesin  bir  zafer  elde  etmiştir.  Şair 
Tebrîzî bunun hakkında şunları söylemiştir: 
“Öz genç çağında doğduğu şehirden gitti, 
Tam savaşa başlamamıştı ki 
 
306
 İbnü’l-Esîr, el-Kâmil fî’t-tarih, 8: 217-218.  
307
 Şerifli, IX. Asrın İkinci Yarısı- XI. Asırda Azerbaycan Feodal Devletleri, 285; Minorsky, Studies in 
Caucasian History, 169. 

---

− Revvâdîler − 
 
 
~ 86 ~ 
Kaçan düşmanların önü Seydan’dan (yer ismi) geçti, 
Oku ve mızrağı öyle güzel kullandı ki, 
Mugân ordusunu ve kumandanlarını dağıttı.”
308
 
Tarihi kaynaklarda Memlân b. Vehsûdân ile ilgili bilgiler yok denecek ka-
dar  azdır.  Ancak  dönemin  Azerbaycanlı  şairi  Tebrîzî,  kasidelerinde  ondan 
bahsetmektedir. Bu kasidelerde Memlân’ın babası zamanında devlet işlerinde 
görevli olduğu anlaşılmakta ve onun bu konuda maharet sahibi olduğu vur-
gulanmaktadır.
309
 Şair Tebrîzî, Memlân’ı şu şekilde övmektedir: 
“Dünya senin karşında Süheyl
310
 karşısında Sehâya
311
 benzeyir. 
Perhizkâr padişahsan, cemaatin yüreği seninle şâddır.  
Perhizkâr bir şahın devrinde halk iyi yaşıyor.  
Senin muhabbetinden dostlarına edilen beddua duaya çevriler.”
312
 
Katrân-ı Tebrîzî bir başka kasidesinde ise Memlân’ın aslının Arap olması 
hakkında şunları söylemektedir: 
“Ey beni ve özünü mahrum bırakıp benden uzaklaşan, 
Ey beni ve özünü bela ve azaplara müptela eden,  
Emirin kılıcı ve eli rızık ve ölüme sebep olduğu gibi 
Senin gözlerin ve dudakların da sevinç ve kedere sebep oldu 
Aslı ve nesli itibariyle dünya Allah’ı tarafından  
Seçilmiş olan Emîr Ebû Nasr Muhammed’in  
 
308
 Şerifli, IX. Asrın İkinci Yarısı- XI. Asırda Azerbaycan Feodal Devletleri, 286;  Katrân-ı Tebrîzî, Di-
van, 273. 
309
 Şerifli, IX. Asrın İkinci Yarısı- XI. Asırda Azerbaycan Feodal Devletleri, 285. 
310
 En büyük yıldızın ismi 
311
 En küçük yıldızın ismi 
312
 Şerifli, IX. Asrın İkinci Yarısı- XI. Asırda Azerbaycan Feodal Devletleri, 285; Katrân-ı Tebrîzî, Divan, 
37. 

---

− Asif Adilov − 
 
 
~ 87 ~ 
Nesebi acemdendir, acem şahlarının gözdesidir, 
Aslı Arap’tır, Arap emirlerinin kıblesidir.”
313
  
Vehsûdân’ın Memlân
314
 haricinde iki oğlu daha vardır. Bunlar Meniçehir 
ve Abdullah’tır. Ancak bu iki oğul hakkında kaynaklarda bilgiler mevcut de-
ğildir.
315