Rk ceza hukuku ders notlari

TÜRK CEZA HUKUKU

DERS NOTLARI
ZEKİ HAFIZOĞULLARI

BAŞKENT ÜNİVERSİTESİ

HUKUK FAKÜLTESİ
ANKARA, 2007-2008

İçiNDEKİLER 1

önsöz 22

BİRİNCİ BÖLÜM 18

CEZA HUKUKU DÜZENİ 18

BİRİNCİ BAŞLIK 18

DAVRANIŞ NORMU OLARAK CEZA HUKUKU 18

I.CEZA HUKUKU BİR İRADE TEZAHÜRÜDÜR 18

II.CEZA HUKUKU İRADENİN EMİR OLARAK TEZAHÜRÜDÜR 21

III.BEŞERİ İLİŞKİLERİ DÜZENLEMEK ONLARI DEĞERLENDİRMEKTİR 22

IV.CEZA HUKUKU DÜZENİ BİR DEĞERLER SİSTEMİ BÜTÜNÜDÜR 25

V.CEZA HUKUKU BEŞERİ VARLIKLARIN TOPLUMSAL DAVRANIŞLARINI DEĞERLENDİRİR 26

VI.CEZA HUKUKU BEŞERİ BİR DAVRANIŞ KURALLARI SİSTEMİDİR 27

VII.CEZA NORMU HUKUK DÜZENİNDE GEÇERLİ DAVRANIŞ KURALIDIR 30

30

İKİNCİ BAŞLIK 37

CEZA NORMUNUN KAYNAĞI 37

I.HUKUKUN KAYNAĞI 37

II.KANUNİLİK İLKESİ 40

III. KANUNİLİK İLKESİ ÜZERİNE TARTIŞMALAR 43

IV.CEZA NORMUNUN DOĞRUDAN KAYNAKLARI 45

V. ÖRF ve ADET 47

VI. CEZA NORMUNUN DOLAYLI KAYNAKLARI 48

A. İdarenin Düzenleyici İşlemleri 48

B.Anlaşmalar ve Uluslar Arası Teamüller 49

C. Yabancı Ülke Hukuku 50

VII. CEZA NORMUNUN KAYNAĞININ YARGISAL DENETİMİ 51

ÜÇÜNCÜ BAŞLIK 53

CEZA NORMUNUN SINIRLARI 53

I. CEZA NORMUNUN ZAMAN BAKIMINDAN SINIRI 53

A.Kanunların Birbirini İzlemesi Ve Ceza Normunun Anayasada Ceza Normunun Zaman Bakımından Sınırı 53

B. Ceza Normunun Ceza Kanununda Zaman Bakımından Sınırı 54

1. Suç olan bir fiilin suç olmaktan çıkarılması veya suç olmayan bir fiilin suç olması 54

2. Lehte Kanun 56

C.Güvenlik tedbirleri 58

D.Geçici veya süreli kanunlar 60

E.Bir Ceza Hukuku Düzeninin Örtülü Olarak Yürürlükten Kaldırılarak Yeni Bir Ceza Hukuku Düzenin Oluşturulması 60

F. Suçun İşlendiği Zaman 62

II 64

CEZA NORMUNUN 64

YER BAKIMINDAN SINIRI 64

A. Ceza kanununun ülkeselliği ( mülkilik ) ilkesi 64

1. Ülke 64

2. Ülkeden sayılanlar 66

B. Ceza Kanununun Evrenselliği İlkesi 67

C. Görev suçları 71

III 72

CEZA NORMUNUN 72

KİŞİ BAKIMINDAN SINIRI 72

A.Ceza Kanununun Şahsiliği İlkesi 72

B.Ülke Dışında Vatandaş Tarafından İşlenen Suçlar 73

C.Yabancı ülkede yabancı tarafından işlenen suçlar 75

1.Yabancının Yabancı Ülkede Türkiyenin Zararına İşlediği Suçlar 75

Kanun, 12/1. maddesinde, yabancının yabancı ülkede bir Türkün zararına işlediği suçu değil, sadece “ Türkiyenin zararına işlediği “ suçu, failinin Türkiyede bulunması koşuluna bağlı olarak, “Türk kanunlarına” göre cezalandırmaktadır. 75

2. Yabancı Ülkede Türk Vatandaşı Kişilerin Zararına İşlenen Suçlar 76

3.Yabancının Yabancı Ülkede Yabancıya Karşı Suç İşlemesi 77

IV. CEZA KANUNUNA 78

KAMU HUKUKUNUN GETİRDİĞİ SINIRLAR 78

A. Genel olarak 79

B. İç hukuktan gelen kısıtlamalar 79

C. Uluslararası Kamu Hukukundan Gelen Kayıtlar 80

V YABANCI ÜLKE MAHKEMELERİNİN VERMİŞ OLDUĞU KARARLARIN TANINMASI ve TÜRKİYEDE YARGILANAN SUÇLARDA UYULMASI ZORUNLU KURALLAR 82

A. Yabancı Ülke Mahkemesinden Verilen Kararlar 82

B. Türkiye’de Yargılanan Suçlarda Uyulması Zorunlu Kurallar 83

VI. SUÇLULARIN GERİ VERİLMESİ 85

A. Genel Olarak 85

B. Kanunun Düzenlemesi 87

C. Düşünce Suçu, Siyasi ve Askeri Suç 89

D. Vatandaş Geri Verilemez 91

E. Geri Verme İşlemleri 91

F. Koruma Tedbirleri 93

DÖRDÜNCÜ BAŞLIK 94

CEZA NORMUNUN TASNİFİ 94

I. Ceza normlarını tasnif zorunluluğu, II. Aralarındaki bağıntılar bakımından, A. Davranış normları- müeyyide normları, B. Bağımlı- bağımsız ceza normları, 1. Bağımsız ceza normları veya asıl ceza normları, a. Tam veya yetkin ceza normları, b. Eksik ceza normları, c. Açık ceza normları, 2. Bağımlı ceza normları veya tamamlayıcı ceza normları, a. Yönergesel (direttive ) ceza normları, b. Tanım ve yorum ceza normları, c. Genişletici (estensive ) ve daraltıcı (limitative) ceza normları, d. Gerçekleştirici ( attuazione ) ve geçişli ( transitorie ) ceza normları, e. Çatışma (collisione ) ceza normları, f. Atıf veya gönderme ceza normları III . DİL-MANTIK YAPISI BAKIMINDAN CEZA NORMLARI A.. İfade biçimleri bakımından ceza normları, 1. Olumlu (müspet/pozitif) ceza normları, a. Emredici ve yasaklayıcı ceza normları yahut birinci derecede normlar veya hükümler, b. Müeyyide hükümleri yahut ikinci derecede ceza normları, 2. Negatif (olumsuz/menfi)ceza normları, a. Bir izin veya yetki bahşeden normlar, b. Bir yetki bahşetmeyen veya bir izin vermeyen sadece inkar eden veya sınırlandıran normlar, c. Emredici veya yasaklayıcı normlarla bağıntılarında negatif ceza normları, d. Bahşeden, mahrum eden ceza normları, e. Bildirici veya açıklayıcı ceza normları B. Kategorik Ceza Normları – İpotetik Ceza Normları 1. İfade edildikleri biçim bakımından ceza normları, 2. Kategorik emirler, 3. İpotetik (şartlı) emirler veya teknik normlar 94

II. ARASINDAKİ BAĞITLILAR BAKIMINDAN 95

A. Davranış Normları, Müeyyide Normları 95

B. Bağımlı – Bağımsız Ceza Normları 97

1. Bağımsız veya Asıl Ceza Normları 98

a. Tam Ceza Normları 98

b. Eksik Ceza Normları 99

c. Açık Ceza Normları 100

2. Bağımlı veya Tamamlayıcı Ceza Normları 101

a. Yönergesel ( direttive ) Normlar 102

b. Tanıma ve Yorum Normları 102

c. Genişletici (estensive) ve Daraltıcı (limitative) Normlar 103

e. Gerçekleştirici ( attuazione ) ve Geçici ( transitorie ) Ceza normları 104

f. Çatışma ( collisione ) Normları 104

g. Atıf veya Gönderme Normları 105

III. DİL-MANTIK YAPISI BAKIMINDAN CEZA NORMLARI 107

A. İfade Biçimleri Bakımından Ceza Normları 107

1.Olumlu (Müspet / Pozitif) Ceza normları 107

a. Emredici ve Yasaklayıcı Normlar, Yahut Birinci Derece Normlar veya Birinci Derecede Hükümler 107

ı. Emirler ve Yasaklar 107

ıı. İster Emir İster Yasak Olsun, Birinci Derece Ceza Hükümleri, Ya Mutlak (Şartsız ) Hükümlerdirler ya da Göreli ( Şartlı ) hükümlerdirler. 110

ııı. Ceza Hükümleri, İster Emir İster Yasak Olsun, Konularının İçeriği BakımındanYa Tehlike Yasakları, Zarar Yasakları, Ya da Tehlike emirleri, zarar emirleridirler 111

ıv. Yasaklar Hakkında Yapılan Ayırım Emirler Hakkında da Yapılabilmektedir. 112

b. Müeyyide Emirleri veya İkinci Derecede Normlar 113

2. Negatif (olumsuz/menfi) Ceza Normları 114

a. Bir İzin veya Yetki bahşeden Normlar - Tecviz Edici Normlar 114

b. Kendisine Emredilen veya Yasaklanan Kişi Yönünden 115

c. Emir veya Yasak Aynı Zamanda Lehine Emredilen veya Yasaklanan Kişi Yönünden de Bir Müsaadedir 116

d. Her Müsaade İzinli Kılınan Kimse Yönünden Bir Emir veya Yasaktır 117

e. Lehine Emredilen veya Yasaklanan Kişi Yönünden 117

f. Hiçbir Yetki Bahşetmeyen veya Bir İzin Vermeyen ama Sadece İnkar Eden ve Sınırlandıran Ceza Normları 119

5. Emredici veya Yasaklayıcı Normlarla Bağıntılarında Olumsuz (Negatif) Ceza Normları 120

6. Bahşeden, Mahrum Eden Ceza Normları 121

5. Bildirici veya Açıklayıcı Ceza Normları 122

B. Kategorik Ceza Normları – İpotetik Ceza Normları 124

1. İfade Edildikleri Biçim Bakımından Ceza Normları 124

2. Kategorik Emirler 125

3. Şartlı (ipotetik) Emirler veya Teknik Normlar 127

BEŞİNCİ BAŞLIK 130

CEZA NORMUNUN 130

YORUMU 130

I .HUKUK BİLİMİ 130

A.Genel Olarak 130

B. Hukuk Bilimi – Ceza Hukuku Biliminin Konusu 131

C. Kural ve Kuralda Kurallaştırılan 132

D. Normatif Önermelerin Temel Niteliği 134

E. Hukuki Formalizm 139

1. Hukukî Formalizmde Hukuk Düzeni Bir Üst Yapı Kurumudur 139

a. Hukukî formalizmde hukuk düzeni bir üst yapı kurumudur 139

2. Hukukun – Ceza Hukukunun Hukukî Teorisi Hukukun Normatif Teorisidir 140

3. Formel bilimler, Hukuk, Ceza Hukuku Bilimi 141

4. Hukukun, Ceza Hukukunun Genel Teorisi Formel Bir Bilim midir? 146

F. Hukuk, Ceza Hukukunun Deneyselliği Meselesi 147

F. Hukuk bilimi, daha özel olarak ceza hukuku bilimi ilk ağızda Değil, Ama Son Tahlilde, Deneysel Bir Bilimdir. 148

2. Hukukta Deneyselliğin Sınırı 155

G. Pozitif Hukukun Bir Teorisi Olarak Hukukun Normatif Teorisi 160

165

II. YORUM 165

A. Genel Olarak yorum 165

B. Yapana Göre Yorum Çeşitleri 167

C. Belirleyicilik Niteliğine Göre Yorum Çeşitleri 168

1. Daraltıcı Yorum 168

2. Genişletici Yorum 169

3. İlerletici yorum 169

D. Yorum Yöntemleri 170

1. Mantıksal- Yapısal ( Sözel ) Yorum Yöntemi 170

2. Amaçsal ( Gaî ) Yorum Yöntemi 171

E. Yorum Araçları 173

A. Genel Olarak ceza hukuku doktrinleri 176

B. Klasik Ceza Hukuku Okulu 177

C. Pozitivist ceza hukuku okulu 178

D. Teknik Ceza Hukuku Okulu 181

E. Gerçekçi Ceza Hukuku Akımı 183

II. TÜRK CEZA HUKUKUNUN TARİHÇESİ 184

A. Tanzimat Dönemi ve Birinci Dönem Ceza Hukuku Düzeni 184

1.Genel Olarak 185

185

2. Tanzimat Dönemi Ceza Hukuku 186

3.Türkiye Devleti Ceza Hukuku 189

a.Türkiye Devleti ve Devletin Hukukunun oluşumu 189

b. Birinci İktisat Kongresi ve Hukuk Devrimi İhtiyacı 191

4. Türkiye Cumhuriyeti Ceza Hukuku 192

a. 1924 Anayasası ve Ceza Hukuku 193

b. 1926 tarih ve 765 sayılı Türk Ceza Kanunu, 1929 tarih ve 1412 sayılı Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunu ve Bazı İlgili Kanunlar 195

i. Türk Ceza Kanunu 195

ii. Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunu 198

ii. İlgili Diğer Bazı Kanunlar 200

5.Türk Toplumunun Toplumsal, Ekonomik, Siyasi ve Hukukî Değişimleri Karşısında Ceza Kanununun Uğradığı Başlıca Değişiklikler 201

a. 1930 Sonrası Dönemde Yapılan Değişiklikler 201

b. İkinci Dünya Savaşı ve Sonrası Dönem 204

c.1950 Sonrası Ceza Hukuku 206

e.1980 İhtilali, 1982 Anayasası ve Sonrası Dönem Ceza Hukuku 212

6. Avrupa Birliğine Girme Çabaları Karşısında Ceza Hukuku 216

7. Ceza Hukuku Doktrini 218

b. Ceza Hukuku Uygulamaları 221

A. Genel olarak, B. kanunun genel değerlendirilmesi, 1. Temel yalışlardan gelen yorum zorlukları, 2. Kanunun Yorumunda Gerekçelerden, Komisyonlarda ve TBMM Genel Kurulunda Yapılan Tartışmalardan, vs. Pek Fazla Yararlanmak İmkanının Bulunmaması, C. Kanunun yorumunda geçerli ceza hukuku biliminden ve doktrininden ve mahkemelerin günümüze kadar gelen uygulamalarından yararlanılması, D. Kanunun yorumunda “suçun hukuki konusu “ veya “ normun ratiosu “ kriteri, E. Yorumda sınır, düzeltici yorum yasağı, F. Anayasaya aykırılık 222

A. Genel olarak 223

B. Kanunun Genel Değerlendirilmesi 223

2. Kanunun Yorumunda Gerekçelerden, Komisyonlarda Ve TBMM Genel Kurulunda Yapılan Tartışmalardan, vs. Pek Fazla Yararlanmak İmkanının bulunmaması 226

C.Kanunun Yorumunda Geçerli Ceza Hukuku Biliminden ve Mahkemelerin Günümüze Kadar Gelen Uygulamalarından Yararlanmak 228

D.Kanunun Yorumunda Suçun Hukuki Konusu Veya Normun Ratiosu Kriteri 232

E. Yorumda Sınır, Düzeltici Yorum Yasağı 235

F. Anayasaya Aykırılık 236

İKİNCİ BÖLÜM 238

SUÇ 238

BİRİNCİ BAŞLIK 238

GENEL OLARAK SUÇ 238

I. SUÇ KAVRAMI 238

A. Suçun Şekli Tanımı 238

B. Suçun Maddi Tanımı 239

II. SUÇ VE HUKUKA AYKIRI DİĞER FİİLLER 243

III. Suçların Cürüm ve Kabahat Olarak Ayrılması 245

A. Genel Olarak 245

B. Suçların Ağırlıkları Esas Olmak Üzere Ayrılması 247

 IV. SUÇLARIN AYRIŞTIRILMASI 250

V. SUÇUN UNSURLARINA İKİLİ VE ÜÇLÜ AYIRIMI 252

VI. SUÇUN ÖNŞARTI, FİİLİN ÖNŞARTI 255

VII. CEZALANDIRILABİLME ŞARTLARI 256

İKİNCİ BAŞLIK 257

SUÇUN UNSURLARI 257

I. FİİLSİZ SUÇ OLMAZ 257

A. Fiil Kavramı, Niteliği, Unsurları 257

 B. Hareket 259

1.İcra Hareketi 261

2. İhmal Hareketi 263

C. Netice 266

1. Bir Olgu Olarak Netice 266

2. Neticenin Tabiatçı Anlayışı 266

3.Neticenin Hukuki / Normatif Anlayışı 267

D. Nedensellik 269

1. Genel Olarak 269

2.Nedenselliği Açıklayan Düşünceler 270

a.Tabii Nedensellik Düşüncesi 270

b. Uygun Nedensellik Düşüncesi 272

c. Beşeri Nedensellik Düşüncesi 273

3. Hukukumuzda Nedensellik Meselesi 275

E.İhmalin Nedenselliği 278

1. İhmalin Gerçekliği Tartışması 278

2. İhmalin Nedenselliği 278

F.Neticeyi Önleme Yükümlülüğü 280

G. Maddi Unsur Esas Olmak Üzere Suçların Tasnifi 282

1. Hareket Esas Olmak Üzere Suçların Tasnifi 282

a. Ani Suçlar 283

b. Kesintisiz Suçlar 284

c. İtiyadî Suçlar 286

2. Netice Esas Olmak Üzere Suçların Tasnifi 288

II. İHLALSİZ SUÇ OLMAZ 289

A. İhlâl, Suçun Hukuki Konusu, Mağdur 289

1. Genel Olarak İhlal 289

a.Hukuka Aykırılık 290

b. Hukuka Aykırılığın Tespiti İşlemi Ve Hukuka Aykırılığın Niteliği 292

c. Hukuka Maddi Aykırılık, Hukuka Şekli Aykırılık 295

2. Suçun Hukuki Konusu 297

297

B. Hukuka Uygunluk Nedenleri 307

1. Genel olarak 308

2. Kanun Emrinin Yerine Getirilmesi 312

3.Yetkili Merciin Emrinin Yerine Getirilmesi 313

4. Meşru Savunma 318

a. Meşru Savunmanın Esası 318

B. Saldırıya İlişkin Şartlar 319

ii. Ortada Bir Saldırı Olmalıdır 319

ii. Saldırı Bir Hakka Yönelmiş Olmalıdır 319

iii. Saldırı Haksız Olmalıdır 320

iv. Saldırı Mevcut Olmalıdır 320

c. Savunmaya İlişkin Şartlar 321

i Savunma Zorunlu Olmalıdır 321

ii. Savunma Saldırı İle Oranlı Olmalıdır 321

5. Zorunluluk Hali 322

a. Zorunluluk Halinin Esası 322

b. Tehlikeye İlişkin Şartlar 324

ii. Ortada Mevcut Bir Tehlike Olmalıdır 324

ii. Tehlike Ağır ve Muhakkak Olmalıdır 325

3. Korunmaya İlişkin Şartlar 325

i. Tehlikeye Bilerek Neden Olmama 325

ii. Tehlikeden Başka Türlü Korunmak Olanağı Bulunmamalıdır 326

iiı. Kişinin Tehlikeye Karşı Durma Ödevi Olmamalıdır 326

iv. Tehlike İle Korunma Fiili Arasında Oran Bulunmalıdır 327

4. Hakkın Kullanılması Ve İlgilinin Rızası 329

a. Hekimlik Mesleğinin İcrası 331

b. Sportif Faaliyetler 332

c. Basın Hürriyeti 333

c. Bankacılık Faaliyeti 333

6. Hukuka Uygunluk Nedenlerinde Sınırın Aşılması 334

III. KUSURSUZ SUÇ OLMAZ 335

A. Kusurluluk, Anlam Kapsamı ve Sınırları 335

1.Suçta İrade 336

2. Kusurluluğun Esası 337

Bkz. Ranieri, Manuale di diritto penale, Parte generale, Padova 1968, s. 285; Id. Colpevolezza e personalita' del reo, Milano 1933; Id. Il problema della colpevolezza e l' avvenire del diritto penale, La scuola positiva, Milano-Roma 1964, s. 169 vd. 341

3. Kusurluluk ve İsnat Edilebilirlik 341

4. Kusurluluk, İsnat Yeteneğini Kaldıran ve Azaltan Nedenler 343

5. Hukuk Düzenimizde Kusurluluk 344

B.Fiilin Şuurlu ve İradi Olması 345

1. Genel Olarak 345

2. Geleneksel Düşünce 346

3. Farklı Düşünce 348

348

C. Kast 351

1. Genel Olarak 351

2. Kastın İsteme Unsuru 353

3. Kastın Bilme Unsuru 357

a. Fiilin Hukuka Akırılığının Bilinmesi 358

b. Fiilin Antisosyal Niteliğinin Bilinmemesi 359

4. Kastın Türleri 360

5. Kastın Yoğunluğu 363

D. Taksir 364

1. Taksirin Esası 364

2. Ceza Kanununda Taksir 368

3. Taksirin Tespiti 369

369

4. Taksirin Çeşitleri 372

5. Taksirli Fiile Katılmada Sorumluluk 376

6. Umulmayan / Beklenmeyen Hal 378

D. Takisir Karinesine Dayandırılan Kusurlu Sorumluluk 379

1. Kusursuz Sorumluluk 379

379

2. Ceza Kanununun Çözümü 382

a. Kastı Aşan Suç 384

b. Neticesi Sebebiyle Ağırlaşmış Suç 386

c. Basın Yoluyla İşlenen Suç 388

E. Kusurluluğu Kaldıran Nedenler 389

1. Genel Olarak 389

389

2. Fiille Faili Arasındaki Psişik/ Manevi Bağı Ortadan Kaldıran Nedenler 391

a. Kendinde Olmama 391

b. Mücbir Sebep 392

c. Maddi Cebir 392

3. Hata 393

a. Hukukî Hata 394

i. Kanunun Bilinmesi Zorunluluğu 395

395

ii. Hükmün Kapsamı ve Sınırları 397

b. Fiilî Hata 398

c. İsabette Hata veya Sapma 402

4. Manevi Cebir Ve Bu Temelde Kişiden Beklenenin Bulunduğu Koşullarda Kendisinden İstenememesi veya Kısaca İstenemezlik İlkesi (L’ınesigibilita’ veya La Non Esıgıbilita’ yahut Nichtzumutbarkeit) 403

407

ÜÇÜNÜ BAŞLIK 407

SUÇUN İŞLENİŞ BİÇİMLERİ 407

VE SUÇU ETKİLEYEN HALLER 407

I. SUÇA TEŞEBBÜS 407

A. Suçun Tamamlanması Süreci 408

B. Genel Olarak Suça Teşebbüs 410

C. Teşebbüsün Unsurları 412

1. Bir Suçu İşleme Kastı 412

2. Suçun İcrasına Başlanması 413

3. Suçun İcrasına Elverişli Hareketlerle Başlanması 418

4. Elde Olmayan Nedenlerle İcrasının Tamamlanamaması 421

D. Ceza 422

E. İşlenemez Suç 424

F. Varsayımsal ( Mefruz ) Suç 426

426

G. Gönüllü Vazgeçme 427

H. Çeşitli Suçlarda Teşebbüs 430

II. SUÇA İŞTİRAK   432

A. Genel Olarak 432

B. İştirakin Esasını Açıklayan Düşünceler 433

C. Kanun Düzenlemesi 437

1. Birden Çok Failin Katılımı 439

3. Nedensel Katkı 443

4. İştirak İradesi 445

E. Suçu Ağırlatıcı Ve Hafifletici Nedenlerin Ortaklara Geçmesi 448

1. İştirak Halinde İşlenen Suçu Ağırlatan ve Hafifleten Genel Nedenler 449

2. Kanun 37. Maddesinin 2. Fıkrası, 38. Maddesinin 2. ve 3. Fıkraları Hükmünde Yer Alan Suçu Ağırlatan Veya Hafifleten Nedenler 450

3.Suçu Ağırlatan Ve Hafifleten Nedenlerin Suç Ortaklarına Sirayeti 453

a. Kişiye Bağlı Ağırlatıcı Nedenler 453

b. Fiile Bağlı Ağırlatıcı Nedenler 454

F. İşlenen Suçun Kararlaştırılan Suçtan Farklı Olması, Kararlaştırılan Suç Yanında Başka Bir Suçun Daha İşlenmiş Olması Halleri 455

G. Suça İştirakten Gönüllü Vazgeçme 457

H. Ceza Kanununda İştirakin Türleri 460

1.Faillik 461

2. Azmettirme 465

3 Yardım Etme 466

a. Suç İşlemeyi Teşvik Etmek, Suç Kararını Kuvvetlendirmek veya Fiilin İşlenmesinden Sonra Yardımda Bulunacağını Vaat Etmek. 467

b. Suçun Nasıl İşleneceği Konusunda Yol Göstermek Veya Fiilin İşlenmesinde Kullanılan Araçları Sağlamak 468

c. Suçun İşlenmesinden Önce veya İşlenmesi Sırasında Yardımda Bulunarak İcrasını Kolaylaştırmak 468

III. SUÇLARIN İÇTİMAI 469

A. Genel Olarak 470

B. Fiilin, Buna Bağlı Olarak Suçun Tekliği-Çokluğu Meselesi 471

C. Bileşik Suç 473

D.Fikri İçtima 475

E. Zincirleme Suç 478

1. Genel Olarak 478

2. Suç İşleme Kararında Birlik 480

3. Aynı Suçun Birden Fazla İşlenmesi 480

4. Aynı Suç “değişik zamanlarda” İşlenmiş Olmalıdır. 481

5. Suç “bir kişiye” Karşı İşlenmiş Olmalıdır 481

6. Aynı Suçun Birden Çok Kişiye Karşı “ tek bir fiille” İşlenmesi 483

7. Zincirleme Suçun Kapsamı Dışında Bırakılan Suçlar 484

IV. SUÇU ETKİLEYEN HALLER 485

A. Genel Olarak 485

B. Ceza Kanununun Sistemi 486

C. Haksız Tahrik 487

D. Takdiri İndirim Nedenleri 489

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM 492

SUÇLU 492

BİRİNCİ BAŞLIK 492

GENEL OLARAK SUÇLU/ FAİL 492

I. FAİL VEYA SUÇLU KAVRAMI 492

II. CEZAÎ EHLİYET 493

IV. TABİATÇI BAKIŞ AÇISINDAN FAİL 497

IV. NORMATİF FAİL TİPİ 499

V. MEVCUT CEZA HUKUKU DÜZENİNDE SUÇLUNUN KİŞİLİĞİ 501

İKİNCİ BAŞLIK 503

İSNAT YETENEĞİ 503

I. GENEL OLARAK 503

II. İSNAT YETENEĞİNİN ESASI 505

III. KANUNDA İSNAT YETENEĞİ 507

IV. SUÇ VE İSNAT YETENEĞİ 509

V. SEBEBİNDE SERBEST HAREKETLER 512

ÜÇÜNCÜ BAŞLIK 514

İSNAT YETENEĞINI KALDIRAN 514

VE AZALTAN NEDENLER 514

I. GENEL OLARAK 514

II. YAŞ KÜÇÜKLÜĞÜ 515

A. Fiili İşlediği Sırada Oniki Yaşını Doldurmamış Olan Çocuklar 516

B. Fiili İşlediği Sırada Oniki Yaşını Doldurmuş Olup Ancak Onbeş Yaşını Doldurmamış Olan Çocuklar 517

C. Fiili İşlediği Esnada Onbeş Yaşını Doldurmuş Ama Onsekiz Yaşını Henüz Doldurmamış Olanlar 518

D. Erginlik Yaşı 519

III. AKIL HASTALIĞI 520

A. Tam Akıl Hastalığı 521

B. Kısmî Akıl Hastalığı 522

IV. SAĞIR – DİLSİZLİK 524

V. GEÇİCİ NEDENLER, İRADE DIŞI OLARAK ALKOL VEYA UYUŞTURUCU MADDE ETKİSİNDE OLMAK 525

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM 528

CEZA NORMUNA 528

UYMAYI SAĞLAYAN TEDBİRLER 528

BİRİNCİ BAŞLIK 528

CEZA MÜEYYİDESİ 528

VE GÜVENLİK TEDBİRİ KAVRAMLARI 528

I. CEZA MÜEYYİDESİ 528

A. Genel Olarak Müeyyide 529

B. İhlale Tepki Olarak Cezanın Örgünleşmesi 531

C. Maddi Bakımdan Ceza 534

1. Ceza Tehdidi, Önleme 534

2. Ceza Tehdidinin Bilfiil Gerçekleşmesi, Bastırma 535

D. Cezanın kendisi, İşlevi, amacı 536

1. Genel Olarak 536

2. Cezanın İşlevi 536

a.Cezanın Tehdit Anında İşlevi 537

B.Tehdidinin Gerçekleşmesi, Yani Müeyyidenin Uygulanması Evresinde Cezanın İşlevi 540

3. Cezanın Özellikleri 542

4. Ceza Niteliği 544

a. Bir Savunma Tepkisi Olarak Ceza Kimi ve Neyi, Kime ve Neye Karşı Savunmaktadır 547

b. Savunma Nasıl Gerçekleşmektedir 548

c. Yeni İşlenecek Suçlara Karşı Ceza Bir Savunma Tepkisidir 551

d. İnfazı Esnasında Ceza 552

e. Yerine Getirilmesi Esnasında, Ceza Kişisel Öç Alma Tehlikesine Karşı Dolaylı Bir Savunma Vasıtasıdır 554

f. Yerine Getirilmesi Esnasında Ceza, Bir Genel Önleme Vasıtasıdır 554

E. Ceza Müeyyidesinin Müeyyide Olan Medeni ve İdari Diğer Cezalardan Ayırt Edilmesi 555

1. Bir Ölçü Bulma Zorunluluğu 555

2. Özde Aynı Olmaktan Doğan Zorluk 557

3. Ceza Sonunda Kişinin Kendisine veya Cismine Verilen Bir Zarar veya Kötülüktür 557

4. Ceza Devlet Tarafından Verilen Bir Zarar veya Kötülüktür 558

5. Kamusal Diğer Cezalardan Cezayı Ayırt Etme Zorluğu 559

6. Ceza Müeyyidesi Diğer Müeyyidelerden Farklı Bir Biçimde Kurumsallaştırılmıştır 561

7. Önödeme, Uzlaşma Yargılamasız Ceza olmaz İlkesinin 563

Bir İstisnasını Oluşturmamaktadır 563

II. GÜVENLİK TEDBİRİ 565

A. Genel Olarak 565

B. Güvenlik Tedbirlerinin Ceza Hukukunda Yeri, Amacı, İşlevi 565

C. Güvenlik Tedbirinin Niteliği 567

4. Güvenlik Tedbirlerinin Bir tür Müeyyide Tedbiri Olup Olmadığı Tartışması, 571

E. Güvenlik tedbirleri kazaî tedbirlerdir 576

1. Güvenlik Tedbirlerini Müeyyide Sayan Düşünceler 576

2. Güvenlik Tedbirlerini Müeyyide Saymayan Düşünceler 577

a. Güvenlik Tedbirleri İdarî Tedbirlerdir 577

b. Güvenlik Tedbiri Yargılaması Devletin Kazaî Faaliyetidir 579

c. Güvenlik Tedbirleri, Maddi Bakımdan İdarî, Şeklî Bakımdan Kazaî Tedbirlerdir 582

584

İKİNCİ BAŞLIK 584

CEZA HUKUKU DÜZENİNDE CEZALAR VE GÜVENLİK TEDBİRLERİ 584

I. CEZALAR 584

A. Genel Olarak 585

B. Hapis Cezaları 587

1. Ağırlatılmış Müebbet Hapis Cezası 587

2. Müebbet Hapis Cezası 588

3. Süreli Hapis Cezası 588

a. Süreli Hapis Cezası, Kanunda Belirtilmeyen Hallerde, Bir Yıldan Az Yirmi Yıldan Fazla Olamaz. Kanunda Belirtilen Hallerde, Cezanın Süresi, Belirtildiği Kadardır. 588

b. Kısa Süreli Hapis Cezası 589

4. Kısa Süreli Hapis Cezasına Seçenek Yaptırımlar ve Taksirli Suçlarda Hapis Cezasının Adlî Para Cezasına Çevrilmesi 589

a. Seçenekli Yaptırımların Hukuki Niteliği 590

b. Yaptırımların Türleri 591

i. Mağdurun veya Kamunun Uğradığı Zararın Giderilmesi 592

ii. Bir Eğitim Kurumuna Devam Ettirilme 593

iii. Belirli Yerlere Gitmekten veya Belirli Etkinlikleri Yapmaktan Yasaklanma 593

iv Ehliyet veya Ruhsatın Geri Alınması veya Belli Bir Meslek ve Sanatın Yapılmasının Yasaklanması 593

v. Kamuya Yararlı Bir İşte Çalıştırma 594

c. Seçenekli Cezaların Hükmedilme Usul Ve Esasları 594

i. Bir Suçta Hapis Cezası İle Adli Para Cezasının Seçenekli Olarak Öngörülmüş Olabilir 596

ii. Hakimin 50. Madde Hükmünü Uygulama Zorunluluğu 596

d.Taksirli Suçlar 597

e. Kanunun 50. Maddesi Hükmünün Hüküm ve Sonuçları 597

C. Hapis Cezasının Ertelenmesi 598

1. Genel Olarak 598

2. Ertelemenin Şartları 599

a. Erteleme zorunluluğu yoktur 599

b. İki Yıl veya Daha Az Süre ile Hapis Cezasına Mahkum Edilmiş Olmak 600

c Üç Aydan Fazla Hapis Cezasına Mahkum Edilmemiş Olmak 600

d. Pişmanlık Göstermiş Olmak 600

3. Erteleme Kararı 601

a. Erteleme Kararı Zararın Giderilmesi Şartına Bağlanabilir 601

b. Erteleme Kararında Deneme Süresi Belirlenir 602

c. Hükümlünün Bir Eğitim Programına Devam Etmesine Karar Verilebilir 603

d. Hükümlünün Ücret Karşılığında Çalıştırılmasına Karar Verilebilir 603

e. Küçük Hükümlünün Bir Eğitim Kurumuna Devamına Karar Verilebilir 603

f. Hükümlünün, Denetim Süresince, Rehber Gözetiminde Bulundurulmasına Karar Verilmesi 604

g. Denetim Süresinde, Hükümlü, Bir Yükümlülük Altına Konulmayabilir 604

4. Erteleme Kararının Düşmesi 605

a. Kasıtlı Bir Suç İşlenmesi Halinde 605

b. Hükümlünün Yükümlülüklerini Yerine Getirmemesi 606

5. Ertelemenin Hüküm ve Neticesi 607

D. Koşullu Salıverme 608

E. Adlî Para Cezası 609

1. Genel Olarak 609

2. Cezanın Esası 610

3. Cezanın Verilmesi ve Yerine Getirilmesi Usulü 612

II. GÜVENLİK TEDBİRLERİ 613

A. Genel Olarak 614

B. Güvenlik Tedbirlerinin Muhatabı 616

C. Güvenlik Tedbirlerinin Türleri 617

1. Genel Olarak 617

2. Belli Hakları Kullanmaktan Yoksun Bırakılma 618

a. Tedbirin Niteliği, Bazı Kimselerin Bazı Hakları Kullanmaktan Yoksun Bırakılmaması 618

b. Tedbirin Türleri 619

İ.Bir Kamu Görevinin Üstlenilmesinden, Atanma veya Seçilme Tabi Bütün Memuriyet ve Hizmetlerde İstihdam Edilmekten Mahrum Edilmek ( M. 53/1,A ). 620

iii. Velayet Hakkından, Vesayet veya Kayyımlığa Ait Bir Hizmette Bulunmaktan Mahrum Bırakılma 622

iv. Tüzel Kişilerin Yöneticisi Veya Denetçisi Olamamak 622

v. İzne Bağlı Bir Meslek Veya Sanatı İcra Edememek 622

d. Taksirli Suçlarda Belli Hakları Kullanmaktan Yoksun Bırakılma 625

3. Eşya müsaderesi 626

a. Niteliği 626

b. Suçla İlişkili Eşyanın Müsaderesi 627

i. Suçun İşlenmesinden Sonra Suçla İlişkili Eşya 627

ii. Suçun İşlenmesinde Kullanılmak Üzere Hazırlanan Eşya 628

c. Müsadere Konusu Eşyanın Ortadan Kaldırılması 629

d. Müsaderenin Hakkaniyete Aykırı Olması 629

e. Kendisi Suç Oluşturan Eşya 630

f. Bir Şeyin Sadece Bazı Kısımlarının Müsaderesi 631

g. Paydaş Olunan Eşyanın Müsaderesi 631

4. Kazanç Müsaderesi 632

a. Niteliği 632

b. Şartları 633

5 Çocuklara Özgü Güvenlik Tedbirleri 634

6. Akıl Hastalarına Özgü Güvenlik Tedbirleri 634

a. Niteliği 634

b. Tam Akıl Hastaları 635

c. Kısmi Akıl Hastaları 636

d. Alkol, Uyuşturucu Veya Uyarıcı Madde Bağımlıları 637

7. Denetimli Serbestlik Tedbiri 639

a. Mahiyeti 639

b. Suçta Tekerrür 639

c. Tekerrürün Hüküm ve Neticesi 640

d. Denetimli Serbestlik Tedbiri 641

e. İtiyadî Suçlu, Suçu Meslek Edinen Kişi, Örgüt Mensubu Suçlu 642

8. Tüzel Kişiler Hakkında Güvenlik Tedbirleri 642

a. Tüzel Kişinin Güvenlik Tedbirinden Sorumluluğunun Esası 642

b. İzinin İptali 643

c. Müsadere 644

d. Hakimin Takdir Yetkisi 645

ÜÇÜNCÜ BAŞLIK 645

CEZANIN VERİLMESİ, HESAPLANMASI 645

TOPLANMASI 645

I. CEZANIN ÖZNELLEŞTİRİLMESİ 646

II. CEZANIN BELİRLENMESİ 647

A. Genel Olarak 647

B. Temel Cezanın Belirlenmesi 647

C. Cezanın Artırılması ve Eksiltilmesi 649

III. ADLİ PARA CEZALARINDA CEZANIN HESAPLANMASI 651

IV. HAPİS CEZASINDA SÜRESİNİN BELİRLENMESİ 651

V.HÜRRİYETTEN YOKSUN KALMA SÜRESİNİN CEZADAN İNDİRİLMESİ 651

VI. CEZALARIN İÇTİMAI 652

DÖRDÜNCÜ BAŞLIK 653

CEZALANDIRMA HUKUKİ İLİŞKİSİ 653

CEZALANDIRMA HUKUKİ İLİŞKİSİNİN SONA ERMESİ 653

I. CEZALANDIRMA HUKUKİ İLİŞKİSİ 653

A. Ceza Hukuku Kişiler Arası Karşılıklı Bir İlişkiler Düzenidir 654

B. Ceza Normunun Muhatabı 655

C. Ceza Normunun Öznelleştirilmesi 656

D. Cezalandırma Hukuki İlişkisi 659

E. Cezalandırma Hukuki İlişkisinin Tarafı Devlet Organı ve İlişkinin Niteliği 662

II.CEZALANDIRMA HUKUKİ İLİŞKİSİNİN SONA ERMESİ 665

A. Genel olarak 665

b. Failin ölümü 666

1. Sanığın Ölümü 666

2. Hükümlünün Ölümü 667

C. Af 667

1. Mahiyeti 667

2. Affın Çeşitleri, Hüküm ve Neticeleri 668

a. Genel Af 668

b. Özel Af 669

D. Zamanaşımı 671

1. Mahiyeti 671

2. Dava Zamanaşımı 672

a. Zamanaşımı Süreleri 672

b. Küçükler Hakkında Zamanaşımı Süreleri 674

c. Zamanaşımı Hesabında Suçun Nitelikli Hallerinin Göz Önüne Alınması 675

d. Zamanaşımı Süresini Belirleme 675

e. Dava Zamanaşımı Durması Ve Kesilmesi 677

i. Zamanaşımının Durması 677

ii. Zamanaşımının Kesilmesi 678

3. Ceza Zamanaşımı 679

a. Mahiyeti 679

b. Zamanaşımı Süreleri ve Küçükler ve yurtdışında suç işleyenler 680

c. Zamanaşımının Uygulanması 681

Kimi zaman, yukarıda belirtilenden farklı olarak, birçok ceza bir tek mahkumiyet hükümde yer almış olabilir. Bu halde, Kanun, “türleri başka başka cezaları içeren hükümler, en ağır ceza için konulan sürenin geçmesi ile infaz edilmez” diyerek ( m. 68/4 ), ortaya çıkabilecek olan kuşkuları açık bir hükümle gidermiş olmaktadır. 681

d. Zamanaşımının Kesilmesi 681

4. Güvenlik Tedbirlerinde Zamanaşımı 681

5. Zamanaşımının Hesabı ve Uygulanması 682

E. Şikayet 683

1. Şikayetin Mahiyeti 683

2. Kanunun Düzenlemesi 684

b. Şikayetten Vazgeçme 686

H. Önödeme 687

1. Mahiyeti 687

2. Önödemenin Şartları 688

3. Önödemenin Hüküm ve Neticesi 690

ÖNSÖZ

Ceza hukuku düzeni hukuk düzeninin ayrılmaz bir parçasıdır. Kamu hukuku- özel hukuk ayırımı tartışmaları bir yana, ceza hukuku, niteliğinin bir gereği olarak katıksız bir kamu hukukudur. Bu hukuk düzenini vurgulayan özellik, en azından Kara Avrupası Hukuk Düzenlerinde kendisine ismini veren cezadır.

Suç ve ceza insanın yazgısıdır.

Nerede suç varsa orada ceza vardır. Tüm çabalarına rağmen, insan, suçun ve cezanın olmadığı bir toplumu hala gerçekleştirilebilmiş değildir. Ufukta görünen yeni bir şey de yoktur. Herhalde, bu, insan zihninde, sadece bir özlem, bir ideal olarak kalacaktır.

Ceza, ödülün karşıtıdır.

Öyleyse, ceza, haz vermez, acı verir.

Bu, insanın en çok esirgenmesini gerektiren hukukun, ceza hukuku olması demektir. Gerçekten, bugün, uygar toplumlar, insan haklarını, gerçekleştirilmesi, korunup kollanması gereken en yüksek toplumsal bir değer saymaktadırlar.

O yüzdendir ki, uygar bir toplumun ceza hukuku, insan haklarının özrü değil, tam tersine, teminatı olmak zorundadır.

İnsanlık tarihi, karanlık dönemlerin olmasına rağmen, insan haklarının teminatı olacak bir ceza hukukunun, ancak kaynağı salt beşeri irade olan bir ceza hukuku olduğunu göstermiştir. O nedenle, tek deney verisi hukuk, ceza hukuku, kaynağı sadece beşeri irade olan hukuktur. Kaynağı salt beşeri irade olan hukuk, ceza hukuku, laik ceza hukukudur.

Konumuz, Türk Ceza Hukukudur.

İncelemenin dayandırıldığı temel varsayım, hukukun, dolayısıyla ceza hukukunun kaynağının, tek deney verisi olarak sadece beşeri irade olduğu düşüncesidir.

Beşeri irade dilde ifadesini normatif önermelerde bulmaktadır.

Bundan ötürü, hukuka, ceza hukukuna bakış açısı, normatif, yani salt normcu bir bakış açısı olacaktır. Bununla birlikte, hukukun, ceza hukukunun, kişisel arasılık ( bilateralita’ ), kurumsallık ( istituzione ) zenginliği göz ardı edilmeyecek; olmazsa olmazı olarak, kişiler arasılık, madem hukuksuz toplum olmamaktadır, kurumsallık niteliği özenle korunacaktır.

İncelemede; dünden bugüne hukuk, ceza hukuku bilimi, temel kaynaklar, Cumhuriyetinin eseri hukuk, ceza hukuk bilimi ve uygulamaları göz önünde tutularak; 5237 Sayılı Türk Ceza Kanununun sisteminin, sistemi oluşturan normların anlamı, kapsamı ve sınırlarının belirlenmesine çaba gösterilecektir

Kısacası, burada, sistem analizinde bulunulacaktır.

Böylece, en azından bir tartışma zemini oluşturularak, 5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu esas olmak üzere biçimlenecek olan yeni doktrin ve uygulamaya katkıda bulunulmaya çalışılacaktır.

Elbette, öğrencilerimin, araştırmacı ve uygulamacıların eleştirileri, onurumuz olacaktır.

KAYNAKÇA

Antolisei F., Manuale di diritto penale, Parte generale, quindicesima edizione, aggiornata e integrata da L. Conti, Milano 2000
Artuk E.

Bettiol G., Diritto penale
Carnelutti F., Teoria generale del reato, Padova 1933
Centel N.,
Delitala G., Il “ fatto “ nella teoria generale del reato, Padova 1930
Dönmezer-Erman
Erem F.
Fiandaca G. – musco E., Diritto penale, Parte generale, Bologna 1985
Grispigni F., Diritto penale italiano, Milano 1947
Kunter N.,
Maggiore G., Diritto penale, Parte generale, Bologna 1951
Mantovani F., Diritto penale, Parte generale, Padova 1988
Manzini V., Trattato di diritto penale italiano, Volume I- IX, Torino 1961-1964
Manzini V., İstituzioni, ….
Mezger E., Diritto penale, trad.it.dell’ avv.Mandaları,Padova 1935.

Özgenç İ.,

Öztekin T.,
Pagliaro A., Principi di diritto penale, Parte generale, Milano 1966
Rocco A., L’ oggetto del reato e della tutela giuridico penale, Roma 1933
Soyaslan D.,

Taner T.,

Tezcan D.,

Toroslu N.,

Vassalli,