MÜHENDiS VE MAKİ N A DERGİSİ Cİ LT: 29 SAYI: 336 OCAK 1988
lllllllilillllllll İŞ GÜVENLiĞi lllllllinillllllllllllllllllllll
İşyerlerinde gürültü,
titreşim ve ışınların
insan sağlığına
zararları ve
korunma
Yıldırım ÇAKAR
İŞ GÜVENLiĞi UZMANI
MMO İş Güvenliği Komisyonu Üyesi
işyeri ortamında, çalışanların sağlığını olumsuz yönde
etkileyen fiziksel zararlardan başlıcaları gürültü, titreşim ve
ışımalardır. Bunlann etkisinde kalanların sağlıklarında bu
etkenlerin şiddetleri, etki süreleri, kişilerin özelliklerine gö-
re geçici yada kalıcı olumsuzluklar oluşturmaktadır.
GÜRÜLTÜ
Genel olarak hoşa gitmeyen ve rahatsız edici sesler gürül-
tü olarak tanımlanır. Gürültü kavramı kişiden kişiye değişik-
lik gösterir, örneğin; bir kişi için dinlediği müzik o kişiye
zevk verirken başka birkişi için gürültüden başka bir şey
değildir.
Fiziksel olarak ses, maddelerin mekanik titreşimleri so-
nucu ortaya çıkar. Bu titreşimler dalga hareketleri şeklinde
ortamın yoğunluğuna göre dağılırlar. Ses bir dalga hareketi
olduğundan şiddeti ve frekansı bulunur. Şiddeti desibel
(dB), frekansı da Hertz (Hz) olarak tanımlanır.
Gürültünün insan sağlığına ve işverimine olumsuz etkileri
çok fazladır. İnsan sağlığına olan etkilerinin başında kulağa
yaptığı zarar gelmektedir. Bu olumsuz etki sonucu, gürültü-
nün şiddetine ve süresine bağlı olarak işitme kayoı ve sağır-
lık meydana gelir. Vücutta, sinir, sindirim ve dolaşım sis-
temleri üzerine olan etkileriyle, ülser, gastrit, kalp çarpıntı-
ları gibi hastalıklar ortaya çıkar.
Endüstrideki gürültü hiçbir zaman saf değildir. Çeşitli
seslerin bileşimi olarak bulunmaktadır. Uzun süreli etkilen-
me sonucu, yüksek frekanslı seslerin duyulmaması, etkile-
me süresi arttıkça da daha düşük frekanslı seslerin duyulma-
ması şeklinde işitme kayıpları oluşmaktadır. Gürültülü or-
tamda çalışan kişi dikkatini toplayamaz, düşünsel ve fizik-
sel çalışmada verimlilik düşer, iş kazaları artar.
Gürültünün şiddeti, gürültünün «üresi, gürültünün frekansı
ve etkilenmenin sürekli ya da aralıklı olması, kişisel duyar-
lılık ve yaş, gürültünün zararlarından etkilenmede belli başlı
etmenlerdir.
Gürültünün belirli bir ortamdaki şiddeti ve etkisinin ne
olduğunu anlayabilmek için, o ortamdaki gürültünün şidde-
MOHENDİS VEMAKlNADERGİSl CİLT: 29 SAYI: 336 OCAK 1988
tinin ölçülmesi ve gürültü frekans analizi yapılması gerekir.
Ses şiddetini ölçen cihaza sonometre adı verilir.
işçi sağlığı ve iş Güvenliği Tüzüğü'min 22. maddesinde
ağır ve tehlikeli işlerin yapılmadığı yerlerde gürültü derecesi-
nin 80 desibeli geçmemesi, daha çok gürültülü çalışmayı ge-
rektiren işlerin yapıldığı yerlerde gürültü derecesinin en çok
95 desibel olabileceği belirtilmektedir. Ancak, bu durumda
işçilere başlık, kulaklık veya kulak tıkaçları gibi uygun ko-
ruyucu araç ve gereçler verilecektir, denilmektedir. Gürültü-
nün zararlı etkilerinden korunmak için; öncelikle işe yeni
başlayan ve halen çalışanların kulak odyogramlan periyo-
dik olarak yaptırılmalı, düzenli aralıklarla işyerinde gürültü
ölçümleri yapılmalı ve gürültünün kaynağı araştırılmalıdır.
Olanaklar elverdiği ölçüde daha az gürültü yapan makina-
larla çalışılmalı, makinaların bakımları düzenli olarak yapıl-
malıdır. Gürültü kaynağı diğer gürültüsüz yerlerden izole edi-
lerek gürültünün etkisinde daha az kişi bırakılmalıdır. Son
çözüm ise gürültülü ortamda çalışanlara kulak tıkacı veya
kulaklık gibi kişisel koruyucular verilmeli ve kullandırılma-
lıdır.
Değişik Seslerin Gürültü Dereceleri :
O Desibel — Alt duyma sının,
10 Desibel — Gençler için kulağın duyma sınırı, hafif
rüzgarda yaprak hışırtısı, kış gecesi karda
rüzgar sesi,
20 Desibel — Fısıltı, l m. den cep saati, geceleyin sessiz
40 Desibel — Radyoda alçak sesli müzik, sessiz bir büro,
50 Desibel — Büyük bir büro, oturma ortamı için üst sınır,
60 Desibel — Daktilo, elektrikli süpürge gürültüsü, normal
yükseklikte konuşan iki kişiden l m. uzak-
lıktaki kişinin duyduğu ses,
70 Desibel — Gürültülü bir büro, 10 m. den otomobil gü-
rültüsü, kahvehane,
80 Desibel — Çok gürültülü bir lokanta, büyükşehir trafi-
ği, yüksek tonda çalan radyo,
90 ûesibel — Tünelde, metroda elektrikli tren sesi, hava
ile çalışan beton kırma tabancası, matbaa,
100 Desibel — Köprüden geçen tren sesi, motosiklet gürül-
tüsü, tekstil fabrikası,
110 Desibel — Çokgürültülü fabrika,
120 Desibel — Araba sireni (3 m.den), çalışır uçak perva-
nesi (4-5 m.den) hidrolik pres,
130 Desibel — Kulak duyarlığının üst sınırı, ağrının başla-
ma düzeyi,