S. K. Ganiyev, M. M. Karimov, K. A. Tashev

Nazorat savollari:
1. Axborot xavfsizligini ta’minlash vazifalari nima va u qaysi 
asosiy guruhlami o‘z ichiga oladi?
2. Axborot xavfsizligi subyektlarining kategoriyalarini tushun- 
tirib bering.
3. Axborot xavfsizligini ta’minlash asosiy vazifalari qamrab 
olgan konfidensiallik, yaxlitlik, identifikatsiya va autentifikatsiya 
kabi masalalarini yoritib bering.
4. Axborot xavfsizligini ta’minlash asosiy vazifalari qamrab 
olgan vakolat berish, foydalanishni nazoratlash, mulkfik huquqi, 
sertifikatsiya kabi masalalarini yoritib bering.
5. Axborot xavfsizligini ta’minlash asosiy vazifalari qamrab 
olgan imzo, voz kechmaslik, sanasini yozish kabi masalalarini 
yoritib bering.
6. Axborot xavfsizligini ta’minlash asosiy vazifalari qamrab 
olgan olganligiga tilxat berish, bekor qilish, anonimlik kabi 
masalalarini yoritib bering.
7. Axborot xavfsizligini ta’minlash darajalarini tavsiflab 
bering.
13

---

1.3. Xavfsizlik siyosati
Axborot xavfsizligi siyosati (yoki xavfsizlik siyosati) -
tashkilotning maqsadlari va vazifalari hamda xavfsizlikni ta’minlash 
sohasidagi tadbirlar tavsiflanadigan yuqori darajadagi reja. Siyosat 
xavfsizlikni umumlashgan atamalarda, spetsifik detallarsiz tavsif- 
laydi. U xavfsizlikni ta’minlashning barcha dasturlarini rejalash- 
tiradi. Axborot xavfsizligi siyosati tashkilot masalalarini yechish 
himoyasini yoki ish jarayoni himoyasini ta’minlashi shart.
Apparat vositalar va dasturiy ta’minot ish jarayonini 
ta’minlovchi vositalar hisoblanadi va ular xavfsizlik siyosati 
tomonidan qamrab olinishi shart. Shu sababli asosiy vazifa sifatida 
tizimni (jumladan tarmoq xaritasini) to‘liq inventarizatsiyalashni 
ko‘zda tutish lozim. Tarmoq xaritasini tuzishda har bir tizimdagi 
axborot oqimini aniqlash lozim. Axborot oqimlari sxemasi axborot 
oqimlari biznes-jarayonlami qanchalik ta’minlayotganini ko‘rsatishi 
mumkin hamda axborotni himoyalash va yashovchanligini ta’minlash 
uchun qo‘shimcha choralami ko‘rish muhim bo‘lgan sohani 
ko‘rsatishi mumkin. Undan tashqari bu sxema yordamida axborot 
ishlanadigan joyni, ushbu axborot qanday saqlanishi, qaydlanishi, 
joyini o‘zgartirishi va nazoratlanishi lozimligini aniqlash mumkin.
Inventarizatsiya apparat va dasturiy vositalardan tashqari 
dasturiy hujjat, apparatura hujjatlari, texnologik hujjat va h. kabi 
kompyuterga taalluqli bo‘lmagan resurslami ham qamrab olishi 
shart. Ushbu hujjatlar tarkibida tijoratni tashkil etish xususiyatlari 
to‘g‘risidagi axborot bo‘lishi mumkin va bu hujjatlar buzg‘unchilar 
foydalanishi mumkin bo‘lgan joylami ko‘rsatadi.
Axborot xavfsizligi siyosatini aniqlashda quyidagilar amalga 
oshirilishi lozim:
1. 
Axborot xavfsizligi sohasida amal qilinadigan hujjatlar va 
standartlami hamda axborot xavfsizligi siyosatining asosiy nizom- 
larini aniqlash, ya’ni:
- kompyuter texnikasi vositalaridan, dasturlardan va ma’lumot- 
lardan foydalanishni boshqarish;
- virusga qarshi himoya;
- rezervli nusxalash masalalari;
- ta’mirlash va tiklash ishlarini o‘tkazish;
14

---

- axborot xavfsizligi sohasidagi mojarolar xususida xabardor 
qilish.
2. Xavf-xatarlami boshqarishga yondashishlami aniqlash, ya’ni 
himoyalanganlikning bazaviy sathi yetarli ekanligini yoki xavf- 
xatarlami tahlillashning to‘liq variantini o‘tkazish talab etilishini 
aniqlash.
3. Axborot xavfsizligi rejimiga qo‘yiladigan talablami 
aniqlash.
4. Sathlar bo‘yicha qarshi choralami strukturizatsiyalash.
5. Axborot xavfsizligi sohasida sertifikatsiyalash tartibining 
standartlarga mosligini aniqlash.
6. Rahbariyatda axborot xavfsizligi mavzui bo‘yicha kengash- 
lar o‘tkazish davriyligini, xususan, axborot xavfsizligi siyosatining 
nizomlarini qayta ko‘rish hamda axborot tizimining barcha 
kategoriyali foydalanuvchilarini axborot xavfsizligi masalalari 
bo‘yicha o‘qitish tartibini aniqlash.
Tashkilotning real xavfsizlik siyosati quyidagi bo‘limlami o‘z 
ichiga olishi mumkin:
- umumiy qoidalar;
- parollami boshqarish siyosati;
- foydalanuvchilami identifikatsiyalash;
- foydalanuvchilaming vakolatlari;
- tashkilot 
axborot 
resurslarini 
kompyuter 
vimslaridan 
himoyalash;
- tarmoq bog‘lanishlarini o‘matish va nazoratlash qoidalari;
- elektron pochta tizimi bilan ishlash bo‘yicha xavfsizlik 
siyosati qoidalari;
- axborot resurslari xavfsizligini ta ’minlash qoidalari;
- foydalanuvchilaming xavfsizlik siyosati qoidalarini bajarish 
bo‘yicha majburiyatlari va h.
Qoidalar tashkilotning rivojlanishiga, yangi texnologiyalar, 
tizimlar va loyihalar paydo bo‘lishiga muvofiq o‘zgarishi lozim. 
Buning uchun qoidalami davriy ravishda qayta ко‘rib chiqish kerak. 
Xavfsizlik siyosatini qayta ко‘rib chiqish usullaridan biri axborot 
kommunikatsiya tizimlari auditi hisoblanadi. Shu sababli tashkilot 
xavfsizlik siyosati va tabiiyki, axborot xavfsizligi siyosati o‘zining 
hayotiy sikliga ega deyish mumkin (1 .l-rasm).

---

1.1-rasm. Xavfsizlik siyosatining hayotiy sikli.
Xavfsizlik siyosati qoidalarini qayta ко‘rib chiqish muddatlari 
xususida aniq bir ko‘rsatma mavjud emas. Ammo ushbu muddat olti 
oydan bir yilgacha belgilanishi tavsiya etiladi.
Xavfsizlik qoidalari ishlab chiqilganidan va amalga kiritil- 
ganidan so‘ng foydalanuchilar axborot xavfsizligi talablari bilan 
tanishib chiqishlari, xodimlar esa qoidalami o‘rganishlari lozim. 
Mojarolar pay do bo‘lganda ishlab chiqilgan reja bo‘yicha hara- 
katlanish tavsiya etiladi.
Axborot xavfsizligini ta’minlash masalalari bo‘yicha shug‘ul- 
lanadigan yetakchi tashkilotlar xavfsizlik siyosati shablonlarini 
ishlab chiqdilar. Masalan, SANS (System Administration Networ­
king and Security) instituti turli xavfsizlik siyosatining shablonlari