S. K. Ganiyev, M. M. Karimov, K. A. Tashev

Nazorat savollari:
1. Kompyuter vimsi va zarar keltiruvchi dasturlar tushunchasi.
2. Kompyuter viruslarini qaysi asosiy alomatlariga ko‘ra tur- 
kumlash mumkin?
3. Kompyuter virusini bajarilish davri qanday bosqichlami o ‘z 
ichigaoladi?
4. Zarar keltiruvchi dastur turlarini va ulaming ishlash prin- 
sipini tushuntirib bering.
5. Kompyuter viruslari va zarar keltiruvchi dasturlarni tarqa- 
lish kanallarini tushuntirib bering.
179

---

7.2. Virusga qarshi dasturlar
Kompyuter viruslarini aniqlash va ulardan himoyalanish uchun 
maxsus dasturlaming bir necha xillari ishlab chiqilgan bo‘lib, bu 
dasturlar kompyuter viruslarini aniqlash va yo‘qotishga imkon be­
radi. Bunday dasturlar virusga qarshi dasturlar deb yuritiladi. Umu- 
man, barcha virusga qarshi dasturlar, zaharlangan dasturlaming va 
yuklama sektorlaming avtomatik tarzda tiklanishini ta’minlaydi.
Viruslarga qarshi dasturlar foydalanadigan viruslami aniq- 
lashning asosiy usullari quyidagilar:
- etalon bilan taqqoslash usuli;
- evristik tahlil;
- virusga qarshi monitoring;
- o‘zgarishlami aniqlovchi usul;
- kompyuteming kiritish/chiqarish bazaviy tizimiga (BlOSga) 
vimsga qarshi vositalami o‘matish va h.
Etalon bilan taqqoslash usuli
eng oddiy usul bo‘lib, ma’lum 
vimslami qidirishda niqoblardan foydalanadi. Vimsning niqobi-ma- 
na shu muayyan vimsga xos kodning qandaydir o‘zgarmas ketma- 
ketligidir. Vimsga qarshi dastur ma’lum vims niqoblarini qidirishda 
tekshiriluvchi fayllami ketma-ket ko‘rib chiqadi (skanerlaydi). Vi­
msga qarshi skanerlar faqat niqob uchun belgilangan, oldindan 
ma’lum vimslami topa oladi. Oddiy skanerlar kompyutemi yangi 
vimslaming suqilib kirishidan himoyalamaydi. Yangi dastumi yoki 
yuklama sektorini zaharlashda kodini to‘l a ! o‘zgartira oluvchi 
shifrlanuvchi va polimorf vimslar uchun niqob ajratish mumkin 
emas. Shu sababli skaner ulami aniqlamaydi.