S. K. Ganiyev, M. M. Karimov, K. A. Tashev

S
kn
+
ij
simvol oladi va h.
Polialfavitli almashtirish algoritmlari ichida 
Vijiner jadvali
(matritsasi) T
b
ni ishlatuvchi algoritm eng keng tarqalgan. Vijiner 
jadvali [RxR] oichamli kvadrat matritsadan iborat boiib, (7?-ishla- 
tilayotgan alfavitdagi simvollar soni) birinchi qatorida simvollar 
alfavit tartibida joylashtiriladi. Ikkinchi qatordan boshlab simvollar 
chapga bitta o‘ringa siljitilgan holda yoziladi. Siqib chiqarilgan sim­
vollar o‘ng tarafdagi bo‘shagan o‘rinni to‘ldiradi (siklik siljitish). 
Agar o‘zbek alfaviti ishlatilsa, Vijiner matritsasi [36x36] o‘lchamga 
ega bo‘ladi (5.2-rasm).
Shifrlash takrorlanmaydigan 
M
simvoldan iborat kalit yorda­
mida amalga oshiriladi. Vijineming to‘liq matritsasidan 
[(M+1),R\
o‘lchamli shifrlash matritsasi 
T(sh)
ajratiladi. Bu matritsa birinchi 
qatordan va birinchi elementlari kalit simvollariga mos keluvchi 
qatorlardan iborat bo‘ladi.
72

---

ABDEF...............................ShChNg_
BDEF................................ ShChNg_A
DEFG................................ChNgAB
ABD...............................G‘ShChNg
5.2-rasm. Vijiner matritsasi.
Agar kalit sifatida  so‘zi tanlangan bo‘lsa, shifrlash 
matritsasi beshta qatordan iborat bo‘ladi (5.3-rasm).
Tsh
ABDEFGHIJKLMNOPRQSTUVXYZO‘G‘ShChNg_ 
G‘ ShChNgABDEF GHIJKLMNOPRQSTUVXYZO ‘ 
0 ‘G‘ ShChNgABDEFGHIJKLMNOPRQSTUVXYZ 
ZO ‘G‘ ShChNgABDEFGHIJKLMNOPRQSTUVXY 
ABDEFGHIJKLMNOPRQSTUVXYZO‘G‘ShChNg_
5.3-rasm. «G‘o‘za» kaliti uchun shifrlash matritsasi.
Vijiner jadvali yordamida shifrlash algoritmi quyidagi qadam- 
lar ketma-ketligidan iborat.