S. K. Ganiyev, M. M. Karimov, K. A. Tashev

«п»
ta abonent uchun 
n(n-
1)/2 ta kalit talab etiladi, ya’ni kalitlar 
sonining abonentlar soniga bog‘liqligi kvadratli. Masalan, n=1000 
abonent uchun talab qilinadigan kalitlar soni 
n(n-
1)/2=499500. Shu 
sababli, foydalanuvchilari yuz milliondan oshib ketgan «Internet»
98

---

turmog‘ida simmetrik shifrlash tizimini qo‘shimcha usul va vosi- 
talarsiz qo‘llashning iloji yo‘q.
Nazorat savollari:
1. Simmetrik shifrlash tizimlarining ishlash sxemasini tushun­
tirib bering.
2. AQShning axborotni shifrlash standard DES algoritmini 
tushuntirib bering.
3. AQShning axborotni shifrlash standarti AES algoritmini 
tushuntirib bering.
4. Rossiyaning axborotni shifrlash standarti GOST 2814-89 
algoritmini ishlash sxemasini tushuntirib bering.
5. 0 ‘zbekiston Respublikasining ma’lumotlami shifrlash stan­
darti 0 ‘z DSt 1105-2009 algoritmini ishlash sxemasini tushuntirib 
bering.
6. Simmetrik shifrlash tizimlarining afzalliklari va kam- 
chiliklari.
5.3. Asimmetrik shifrlash tizimlari
Asimmetrik 
kriptotizimlarda 
axborotni 
shifrlashda 
va 
rasshifrovka qilishda turli kalitlardan foydalaniladi:
• 
ochiq kalit
я axborotni shifrlashda ishlatiladi, maxfiy kalit 
*dan hisoblab chiqariladi;
• 
maxfiy kalit
* uning jufti bo‘lgan ochiq kalit yordamida 
shifrlangan axborotni rasshifrovka qilishda ishlatiladi.
Maxfiy va ochiq kalitlar juft-juft generatsiyalanadi. Maxfiy ka­
lit egasida qolishi va uni ruxsatsiz foydalanishdan ishonchli himoya- 
lash zarur (simmetrik algoritmdagi shifrlash kalitiga o‘xshab). 
Ochiq kalitning nusxalari maxfiy kalit egasi axborot almashinadigan 
kriptografik tarmoq abonentlarining har birida bo‘lishi shart.
Asimmetrik shifrlashning umumlashtirilgan sxemasi 5.15- 
rasmda keltirilgan. Asimmetrik kriptotizimda shifrlangan axborotni 
uzatish quyidagicha amalga oshiriladi:
99

---

1. Tayyorgarlik bosqichi:
- abonent