S. K. Ganiyev, M. M. Karimov, K. A. Tashev

Nazorat savollari:
1. Xavfsizlik siyosatini va uning ahamiyatini jzohlab bering.
2. Xavfsizlik siyosatini aniqlashda qanday amallardan foyda- 
laniladi?
3. Xavfsizlik siyosati qaysi bo‘limlami o‘z ichiga olishi mum- 
kinligini va ulami mohiyatini tushuntirib bering
4. Xavfsizlik siyosatining hayotiy sikli qanday ifodalanadi?
5. SANS instituti taqdim etgan xavfsizlik siyosati shablonlarini 
yoritib bering.
1.4. Axborot xavfsizligi arxitekturasi va strategiyasi
Zamonaviy tijorat oldida murakkab masalalar to‘plami ko‘nda- 
langki, beqaror iqtisodiy vaziyatda ulaming dolzarbligi yanada 
oshadi. Bunday masalalarga quyidagilami kiritish mumkin:
- daromadning oshishi;
18

---

- o‘zgaruvchi vaziyatlarga reaksiya tezligining oshishi;
- xarajat va chiqimlaming pasayishi;
- innovatsiyaning tezlashishi;
-bozorga mahsulot va xizmatlami taqdim etish vaqtining 
qisqarishi;
- buyurtmachilar va sheriklar xolisligining oshishi;
- raqobatlik qobiliyatining oshishi;
- me’yoriy talablarga moslikni ta ’minlash.
Yuqorida keltirilgan barcha masalalami yechishda korxona 
arxitekturasidan foydalaniladi (1.2-rasm). Korxona arxitekturasi 
prinsiplar, yondashishlar va texnologiyalar naborini shakllantirishga 
imkon beradiki, ular tashkilotning joriy holatini hisobga olgan holda 
uning kelgusi transformatsiyasi, o ‘sishi va rivojlanishi asosini 
belgilaydi.
KORXONA ARXITEKTURASI
Tijorat
arxitekturasi
Axborot
arxitekturasi
Ilovalar
arxitekturasi
Infrastruktura
arxitekturasi
yV
1.2-rasm. Korxona arxitekturasi va uning boshqa arxitekturalar 
bilan bog‘liqligi.
Hozirda bunday arxitekturalami yaratishda bir necha yonda­
shishlar mavjud, masalan, TOGAF, Zachman Framework, FEAF, 
DoDAF va h.
Ammo, qaysi bir yondashish tanlanmasin, hozirgi sharoitda 
axborotdan va axborot tizimidan foydalanmay rivojlanish mumkin 
emas. Axborot va axborot tizimlari nafaqat tijoratdagi har qanday 
o‘zgarishlami madadlaydi, balki ulami oldindan sezadi, ularga ol- 
dindan tayyorlanadi, ba’zi hollarda esa yangi tijorat-imkoniyatla- 
rining paydo bo‘lishiga yordam beradi. Biroq tijorat doimo
19

---

istalgancha rivojlanmaydi. Bunda ma’lumotlaming sirqib chiqishi, 
axborot texnologiyalari infrastrukturasi elementlarining ishdan 
chiqishi va h. bilan bog‘liq axborot operatsion xavf-xatarlar 
anchagina rol o‘ynaydi. Hozirgi va kelajak xavf-xatarga tayyor 
bo‘lish uchun korxonaning boshqa arxitekturalari bilan uzviy 
bog‘langan axborot xavfsizligi arxitekturasi zarur.
Axborot xavfsizligi arxitekturasi
jarayonlami, inson rolini, 
texnologiyalami va turli xil axborotni tavsiflaydi hamda zamonaviy 
korxonaning murakkabligini va o‘zgaruvchanligini hisobga oladi. 
Boshqacha aytganda, axborot xavfsizligining arxitekturasi tashkilot- 
ning va u bilan bog‘liq boshqa komponentlar va interfeyslaming is- 
talgan axborot xavfsizligi tizimi holatini tavsiflaydi. Bunda axborot 
xavfsiziligi arxitekturasi tijoratning joriy va eng muhimi, kelgu- 
.sidagi ehtiyojini akslantiradi.
Odatda arxitekturaning 3 ta sathi ajratiladi - konseptual, 
mantiqiy va amalga oshirish (texnologik). 1.3-rasmda bunday 
arxitektura keltirilgan bo‘lib, odatda texnologiyalar jihatidagi qismi 
xavfsizlik xizmati nazoratidan chetda qoladi.
Joriy holatdan qanday qilib yangi, mukammalroq va qo‘yilgan 
maqsadlarga mos holatga o‘tish mumkin? Buning uchun strategiya, 
ya’ni qo‘yilgan maqsadlarga erishish uchun harakat yo‘nalishi 
mavjud.
1.3-rasm. Axborot xavfsizligi arxitekturasi.
20

---

Strategiya
- korxonaning davomli muvaffaqiyat bilan faoliyat 
yuritishini ta’minlashga mo‘ljallangan strukturalangan va o‘zaro 
bog‘langan harakatlar to‘plami. 1.4-rasmda arxitektura bilan strate- 
giyaning o‘zaro bog‘liqligi keltirilgan. Strategiya axborot xavfsizligi 
arxitekturasi ko‘rinishidagi maqsadga ega bo‘lgan holda unga 
erishishning optimal yo‘lini belgilaydi.