Sahə iqtisadiyyatı və menecment fənninə giriş. İqtisadiyyat anlayışının yaranması İqtisadiyyatın sahələri

2. Əsas fondların qiymətləndirilməsi. Rabitə müəsisələrində əsas fondların mövcud ol­ma­sı, istifadəsi, onların qiymətləndirilməsi vasitəsilə apa­rı­lır. Onlar natural və dəyər ifadəsində uçota alınır və qiy­mət­ləndirilir. Əsas fondların natural forması bir çox cəhət­dən bu və ya digər müəssisənin texnoloji xüsusiyyətləri ilə müəy­yən edilir

Əsas fondların natural göstəricilər üzrə təhlili müəs­si­sənin işi üçün böyük əhəmiyyətə malikdir, çünki bu təh­lil ayrı-ayrı sexlərin və sahələrin istehsal imkanlarını müəy­yən etməyə yardım göstərir. Eyni zamanda fondların ümu­mi dinamikasını hesablamaq üçün müəssisənin əsas fond­ları yalnız natural göstəricilərlə deyil, həmçinin pul, yə­ni dəyər formasında da uçota alınır.

İstehsal əsas fondlarının dəyərcə pul vasitəsilə qiy­mət­­lən­di­ril­mə­sinin 3 üsulunu: tam ilkin dəyərə, tam bərpa dəyərinə və qalıq dəyərinə görə qiymətləndirilməsi üsullarını fərq­lən­dirirlər.

1.   Tam ilkin dəyərə görə – əsas fondların qiymətlən­di­rilməsi vaxtında onların tikilməsi, alınması, gətirilməsi və quraşdırılması müəssisəyə neçəyə başa gəlmişdir. Buna ba­lans dəyəri deyilir.

2.   Tam bərpa dəyərinə görə – əsas fondların tam il­kin dəyərinə görə qiymətləndirilməsindəki qüsuru aradan qal­dırır. Həmin dəyər fəaliyyətdə olan əsas fondların yeni şə­raitdə mənəvi köhnəlməni və tikinti – quraşdırmada baş ver­miş dəyişikliklərini nəzərə alaraq, yaradılmasının ne­çə­yə başa gəldiyini göstərir və əsas fondlar vaxtaşırı yenidən qiy­mətləndirilir.

3.   Qalıq dəyərinə görə – hazırkı müddətdə əvvəl­lər­də istifadə olunmuş əsas fondların dəyərindən hələ nə qə­dər qaldığını göstərir. Fondların bu dəyər üzrə qiy­mət­lən­di­rilməsinin iqtisadi əhəmiyyəti bundadır ki, o, əsas fondların hazırda ilk dəyərindən hələ hansı hissəsinin qaldığını, yəni nə qədər dəyəri hazır məhsula keçirməli old­u­ğunu göstərir. Əsas fondların köhnəlmə dəyəri çıxıl­maq­la hesablanan dəyərinə qalıq dəyəri deyilir.