Sahifa fonini berish misoli

1.

Dastlabki ma’lumotlarni GIS uchun tayyorlash

Kartani tuzishga kirishishdan avval, mutaxassis natija qanday bo‘lishini

aniq tassavur qilishi, kartaning masshtabi, unda qancha hudud aks ettirilishi,
qaysi elementlar asosiy va qaysilari ikkinchi darajali, batafsillik darajasi qanday,
jarayonlarni ko‘rsatish qaysi materiallar asosida bajarilishi, hududning
xususiyati va h.k. bilishi kerak, aks holda karta tuzishni tasavvur qilish qiyin.
Shuning uchun
MapInfo
dasturida karta tuzilayotganda, redaktor
tomonidan katta tahririy tayyorgarlik ishlari bajariladi. Aynan u hamma
yuqorida keltirilgan savollarni o‘rganadi va karta dasturida yoki redaksion
ko‘rsatmalar hujjatlarida qayd etadi. Bunday hujjatlarning mazmuni, tarkibi,
ularga qo‘yiladigan talablar «Kartashunoslik, Umumgeografik kartalarni
loyihalash va tuzish, Tabiiy kartalarni loyihalash va tuzish» va boshqa kurslarda
batafsil bayon etilganligi sababli, uslubiy qo‘llanmada redaktorlik ishlari
jarayoni ko‘rib chiqilmagan. Bundan tashqari,
MapInfo
dasturida GISni hosil
qilishda zarur bo‘lgan Kartografiya fanining nazariy asoslari va mavzuli
kartalarni tuzishning "qog‘ozli" texnologiyasi, talaba tomonidan yetarli darajada
o‘zlashtirilgan va qaytarishning hojati yo‘q, deb o‘ylaymiz.

---

101

GIS-texnologiyasida kartalarni tuzishda ma‘lumotlar raqamli ko‘rinishga
keltiriladi. Raqamlash 2 xil usulda — maxsus moslamalar yordamida kartografik
materiallarni skanirlash va digitalizasiya qilish, so‘ngra vektorli ko‘rinishga
keltirish, yoki rastrli ma‘lumotlarni vektorlash yo‘li bilan amalga oshadi.

2.

Rastrli tasvirlar 

Rastrli tasvir — surat, fotosurat yoki boshqa grafik materiallarni rastrli

nuqtalar yig‘indisi shaklida kompyuterda tasvirlanishidir. Rastrli tasvir piksel
(
pixsel 
— tasvir elementi) deb ataluvchi rangli yoki oq — qora nuqtalardan
iborat bo‘ladi, vektorli tasvir esa nuqtalarning biror bir koordinata tizimidagi X
va U koordinatasini belgilashdan hosil qilinadi. Rastrli tasvirlar ustiga
MapInfo

dasturida yaratilgan kartani joylashtirish mumkin.

MapInfo
da rastrli tasvirlar faqatgina ko‘rish uchun foydalaniladi —
ularga o‘zgartirish kiritish mumkin emas. Odatda ular vektorli kartalar uchun
kartografik asos sifatida foydalaniladi, chunki tasvirning detallashganlik darajasi
vektorli kartalarga qaraganda ancha yuqoridir.
MapInfo
skanirlar bilan bevosita aloqa qilmasada, boshqa dasturlar
asosida tayyorlangan tasvirlar fayllarini bemalol o‘qiydi. Rastrli tasvir planshetli
skanir yordamida tuziladi, buning uchun kartografik manbani skanirning
obyektiv oynasi ustiga joylashtirish va skanirlash jarayonini amalga oshirish
kerak.
Rastrli tasvirni fazoviy bog‘lash (yoki ro‘yxatga olishda) hamda uni
vektorlash uchun kartografik proyeksiya va koordinatalar tizimi tanlanadi.