Sahih İlmihal

TEYEMMÜM

Kitap, sünnet ve icma ile teyemmüm meşrûdur; Kitaptan delili; Allah Azze ve Celle buyuruyor ki; “Ey iman edenler! Siz sarhoş iken -ne söylediğinizi bilinceye kadar- cünüp iken de -yolcu olan müstesna- gusül edinceye kadar namaza yaklaşmayın. Eğer hasta olur veya bir yolculuk üzerinde bulunursanız, yahut sizden biriniz ayak yolundan gelirse, yahut kadınlara dokunup da (bu durumlarda) su bulamamışsanız o zaman temiz bir toprakla teyemmüm edin: Yüzlerinize ve ellerinize sürün. Şüphesiz Allah çok affedici ve bağışlayıcıdır.”(Nisa 43)

Sünnetten deliline gelince, bu konuda pek çok hadis vardır. Bunlardan birisi de Cabir r.a.’ın rivayet ettiği hadiste geçen şu ifadelerdir; “Bana, benden önce kimseye verilmemiş beş şey verildi;… bir de bana yeryüzü temiz bir mescid kılındı. Ümmetimden biri her nerede namaz vaktine yetişirse orada namaz kılar.”³³⁵

İcmayı ise İbni Kudame zikretmiş, bunun caiz oluşunda ümmetin icma ettiğini belirtmiştir.³³⁶

Meşru kılınış sebebi; Aişe (radıyallahu anhâ) anlatıyor: "Rasulullah (aleyhissalâtu vesselâm)'la bir seferde beraber idik. Beydâ adlı mevkiye veya Zâtu'l-Ceyş denen yere gelmiştik ki benim bir kolyem kayboldu. Rasulullah (aleyhissalâtu vesselâm) onu aramak için kaldı, O'nunla birlikte herkes orada kaldı. Bir su başında da değillerdi. Üstelik beraberlerinde su da yoktu. Halk Hz. Ebu Bekr (radıyallahu anh)'e uğrayıp:

"Aişe'nin yaptığını gördün mü! Hem Rasulullah'ı, hem de herkesi burada oyaladı. Bir su başında değiller, beraberlerinde su da yok!" demişler. Rasulullah başını dizlerimin üzerine koymuş uyurken Ebu Bekr (radıyallahu anh) çıkageldi.

"Sen Rasulullah aleyhissalatu vesselam'ı da halkı da, burada hapsettin. Bir su başında değiller, beraberlerinde su da yok!" diyerek, babam beni azarladı ve Allah'ın dilediğince başka şeyler de söyledi. (Öfkesini daha da yenemeyip) eliyle böğrüme böğrüme dürterek (canımı yaktı). Rasulullah'ın başı dizimin üzerinde olduğu için kımıldamamaya çalıştım.

Rasulullah aleyhissalatu vesselam sabaha kadar, susuz olarak uyudu. Sabah olunca Allah Teâla Hazretleri, teyemmüm ayeti'ni inzal buyurdu: "...Su bulamazsanız temiz toprağa teyemmüm edin, yüzlerinizi ve ellerinizi onunla meshedin. Allah size sorluk yapmak murad etmez, bilakis sizi temizlemek, ve üzerinizdeki nimetini tamamlamak ister, ola ki şükredersiniz" (Maide 6).

Üseyd, Hz. Aişe'ye: "Allah sana rahmetini bol kılsın, senin başına hoşlanmadığın her ne gelmiş ise onda Allah senin için de müslümanlar için de bir ferec (sıkıntıdan kurtulma) kılmıştır '' dedi.''

(Hz. Aişe) sözüne devam ederek) dedi ki: "Bindiğim deveyi dürtüp kaldırdım. (Kaybolan) kolye altında çıktı."³³⁷

TEYEMMÜMÜN ŞEKLİ

1- Niyet; mahalli kalptir. Daha önce de açıklandı.

2- Besmele; Abdest ve gusülde olduğu gibidir.

3- Eller temiz toprağa (veya toprak cinsinden olan şeye) vurulur, sonra onlara üflenir veya eller hafifçe çırpılır, sonra yüz ve eller mesh edilir. Elde mesh edilecek yerler, hırsızın elinde kesilecek yer olan bileklerdir. Yani eller bileklere kadar mesh edilir.³³⁸

Ammar Bin Yasir r.a.’den; "Rasulullah (aleyhissalatu vesselam) beni bir vazifeyle yola çıkarmıştı: Sefer esnasında cünüb oldum. Su da bulamadım. Bunun üzerine hayvanların bulanması gibi ben de toprağa bulandım. Sonra Rasulullah (aleyhissalatu vesselâm)'a gelip durumu kendisine arz ettim. Bana:

"Sana şöyle yapman kâfi idi!" dedi (ve gösterdi), iki avucuyla yere bir vurdu, sonra avuçlarını çırptı, sonra soluyla (sağ) avucunun sırtını veya sol avucunun sırtını (sağ) avucuyIa meshetti. Sonra da onunla yüzünü de meshetti.''³³⁹

4- Eller toprağa bir sefer vurulsa yeterlidir.³⁴⁰ Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem buyurdu ki; “Teyemmüm eller ve yüz için bir vuruştan ibarettir.”³⁴¹ Yukarıdaki Ammar r.a. hadisi de buna delildir.

TEYEMMÜMÜ BOZAN ŞEYLER

1- Teyemmüm abdestin yerini aldığı için, abdesti bozan şeyler, teyemmümü de bozar. Abdest ile ilgili hükümlerin hepsi teyemmüm için de geçerlidir. Ancak, suyun bulunmasıyla teyemmüm sona erer. Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem, istihazeli olana her namaz için abdest almasını emretmiş, fakat su bulamayana her namaz için teyemmüm etmesini emretmemiştir.

Hasen el Basri r.a. dedi ki; “(abdest bozucu) hades vaki olmadıkça teyemmüm devam eder.”³⁴²

2- Suyun bulunması; Ebu Zerr (radıyallahu anh) anlatıyor: "Rasulullah (aleyhissalatu vesselâm) buyurdular ki: "On yıl boyu su bulamasa da, temiz toprak müslümanın abdest suyudur. Suyu bulunca, bedenine onu değdirsin (yıkasın), zira bu daha hayırlıdır.''³⁴³

Teyemmüm edilecek şeyde toprağın şart olmayışı; Allah Teala buyuruyor ki; “..o zaman temiz bir toprakla teyemmüm edin.”(Nisa 43) Burada toprak kelimesi nekre olarak (belirlilik takısı almadan) gelmiştir. Tıpkı;

“Allah bir sığır kesmenizi emrediyor”(Bakara 67),

“Yanlışlıkla bir mümini öldüren kimsenin, mümin bir köle azat etmesi ve ölenin ailesine teslim edilecek bir diyet vermesi gereklidir.”(Nisa 92) ayetlerindeki gibi mutlak olarak zikredilmiştir. Yani İsrail oğulları herhangi bir sığır kesselerdi, bu yeterli idi.

Teyemmüm ayetinde geçen; “Saiyd” kelimesi temiz toprak demektir. Yahya Bin Said der ki; “Sert toprağa yapılmış teyemmüm ile kılınan namazda sakınca yoktur.”³⁴⁴

Elde tozu kalmasa da yer cinsinden olan her temiz şeyle teyemmüm caizdir. “saiyd” kelimesi Kehf Suresinde şöyle geçer; “وَإِنَّا لَجَاعِلُونَ مَا عَلَيْهَا صَعِيدًا جُرُزًا (Bununla beraber) biz mutlaka oradaki her şeyi kupkuru bir toprak yapacağız.”(Kehf 8)

فَعَسَى رَبِّي أَن يُؤْتِيَنِ خَيْرًا مِّن جَنَّتِكَ وَيُرْسِلَ عَلَيْهَا حُسْبَانًا مِّنَ السَّمَاء فَتُصْبِحَ صَعِيدًا زَلَقًا Belki Rabbim bana, senin bağından daha iyisini verir; senin bağına ise gökten yıldırımlar gönderir de bağ kupkuru bir toprak haline gelir.”(Kehf 40)

Neticede, sert toprak, kum, duvar ve düz kaya gibi şeylerle teyemmüm caizdir.