Sahih İlmihal

17) Safa İle Merve Arasında Sa’y Etmek

1- Daha sonra sa’y yerine çıkar, Safa’ya doğru yönelir. Safa’ya yaklaştığı vakit:

“İnessafâ vel mervete min şeâirillâh, fe men haccel beyte evi’temera felâ cunâha aleyhi en yettavvafe bihimâ ve men tetavva’a hayran fe innallâhe şâkirun alîm.”

“Şüphe yok ki, Safa ile Merve Allah’ın alâmetlerindendir. Her kim Beyt’i hacceder veya umre yaparsa onları güzelce tavaf etmesinde bir sakınca yoktur. Kim de gönül isteği ile (fazladan) bir hayır işlerse gerçekten Allah şükredenlerin ecrini verendir. Herşeyi hakkıyla bilendir.” (el-Bakara, 2/158) mealindeki âyeti okur ve: “

“Ebdeu bimâ bedeallahu bih”

: Allah’ın başladığı ile ben de başlarım” der.

2- Sonra Beyti görünceye kadar Safa tepesinin üzerine çıkar. Kıbleye yönelir. Allah’ı tevhid ve tekbir eder. O’na hamdeder¹⁸⁴⁵ ve:

“Allahu ekber, Allahu ekber, Allahu ekber¹⁸⁴⁶ Lâ ilâhe illallahu vahdehû lâ şerîke leh. Lehu’l-mulku ve lehu’l-hamdu yuhyî ve yumîyt¹⁸⁴⁷ ve huve ala kulli şey’in kadir. La ilahe illallahu vahdehû lâ şerike leh¹⁸⁴⁸. Enceze va’deh ve nasara abdeh ve hezeme’l-ahzabe vahdeh¹⁸⁴⁹: Allah en büyüktür, Allah en büyüktür, Allah en büyüktür. Allah’tan başka hiçbir ilah yoktur. O bir ve tektir. O’nun ortağı yoktur. Mülk yalnız O’nundur. Hamd yalnızca O’nadır. Öldürür ve diriltir. O herşeye güç yetirendir. O’ndan başka hiçbir ilah yoktur. O bir ve tektir. O’nun ortağı yoktur. O vaadini gerçekleştirdi, kulunu zafere eriştirdi. Tek başına bütün orduları bozguna uğrattı” der ve ellerini kaldırarak yapabildiği kadarıyla dua eder¹⁸⁵⁰. Bu zikir ve duayı üç defa tekrarlayarak dünya ve âhiret hayırlarından istekte bulunarak dilediği duaları yapar.

3- Sonra Safa’dan iner, Merve’ye doğru yürüyerek gider. Nihayet birinci yeşil direğe ulaşınca erkek eğer koşma imkanını bulursa hızlıca koşar fakat kimseye de rahatsızlık vermez. İkinci yeşil direğe ulaşınca Merve’ye varıncaya kadar normal olarak yürür. Merve’nin üzerine çıkar, Kıbleye yönelir, dua ederken ellerini kaldırır ve Safa üzerinde yapıp söylediklerinin bir benzerini yapıp söyler.

4- Sonra Merve’den Safa’ya doğru gitmek üzere iner. Birinci yeşil direğe ulaşınca onunla ikinci yeşil direk arasında hızlıca koşar. İkinci direği geçti mi Safa’ya ulaşıncaya kadar normal olarak yürür. Safa’ya ulaşıp ilk defasında yapıp söylediklerini yapıp söyler. Merve üzerinde de aynı şeyleri tekrarlar ve bu uygulamayı yedi şavt tamamlanıncaya kadar sürdürür. Safa’dan Merve’ye gidiş bir şavt, Merve’den Safa’ya dönüş bir şavttır. Sa’y ederken istediği zikir ve duaları yapar ve çokça zikir ve dua eder. Sa’y ettiği sırada: “Rabbiğfir verham inneke ente’l-eazzu’l-ekrem: Rabbim mağfiret ve merhamet buyur. Şüphesiz sen en aziz ve en kerim olansın.” demesinde bir sakınca yoktur. Çünkü böyle bir dua İbn Ömer ve Abdullah b. Mesud -radiyallahu anhum-’dan sabit olmuştur.¹⁸⁵¹

Hadesten ve pisliklerden temiz olması müstehabtır. Abdestsiz olarak sa’y edecek olursa bu da yeterlidir. Kadın için de aynı durum sözkonusudur. Eğer tavaftan sonra ay hali ya da lohusa olursa sa’yini yapar ve bu sa’y onun için yeterlidir. Çünkü taharet üzere olmak sa’yde şart değildir, sadece müstehabtır.¹⁸⁵²

5- Safa’dan başlayıp, Merve’de bitirmek üzere yedi şavtını tamamladığı takdirde eğer bu kişi umre yapan ya da temettu haccı yapan erkek ise başını traş eder. Eğer kadın ise herbir örüğünden parmak ucu kadar bir miktar kısaltır. Şâyet hac zamanı yakın olup, umre ile hac arası saç uzamayacak kadar kısa ise erkek için daha faziletli olan saçlarını kısaltmaktır. Böylece hacda başının geri kalan bölümlerini traş eder. Çünkü Peygamber Salallahu aleyhi ve sellem ashabı ile birlikte zülhiccenin dördüncü günü Mekke’ye geldiği vakit beraberinde hediye kurbanlığı getirmeyenlere saçlarını kısaltıp ihramdan çıkmalarını emretmiştir.¹⁸⁵³ Traş olmalarını emretmemiştir. Saçların kısaltılması esnasında başın tamamının saçlarını kısaltmak gerekir. Bir bölümünü kısaltmak yeterli değildir. Nitekim saçın bir kısmını traş etmek de yeterli değildir. Kadın için ise sadece saçları kısaltmak meşru kılınmıştır ve parmak uçları miktarından fazlasını da kesmez.

İhramlı olan kimse sözü geçen hususları yaptıktan sonra umresi tamamlanmış ve ihram sebebiyle kendisine haram kılınmış olan her şey helal olur. Ancak kıran ya da ifrad haccı yapan ve Haremin dışından hediye kurbanlıklarını getirmiş bir kimse ise, kurban bayramı birinci günü, birinci tahallülden sonra; hac ve umrede ihramdan çıkıncaya kadar ihramlı kalmaya devam eder.

Eğer kıran ya da ifrad haccı yapan kimsenin beraberinde hediye kurbanı bulunmuyor ise, böyle bir kimse için efdal olan umre yapması ve temettu haccı yapan kimsenin yaptıklarını yapmasıdır. Böylelikle o temettu haccı yapan bir kimse olur ve temettu haccı yapanın yapması gerekenleri yapar. Çünkü Peygamber Salallahu aleyhi ve sellem tavafının sonunda Merve üzerinde şöyle demiştir:

“Eğer ben geride bıraktıklarımı gelecekte yapmak durumunda kalırsam, hediye kurbanlıklarımı beraberimde getirmem ve yaptığımı umre olarak yaparım. Binaenaleyh sizden beraberinde hediye kurbanı bulunmayan kimse ihramdan çıksın ve bu yaptığını umre olarak yapsın.”¹⁸⁵⁴

Kadın umre için ihrama girdikten sonra ve Beyti tavaf etmeden önce ay hali ya da lohusa olur da terviye gününe kadar temizlenmeyecek olursa ikamet ettiği yerden hac niyetiyle ihrama girer ve böylelikle kadın hac ile umreyi birlikte (kıran haccı) yapmış kabul edilir. Hacıların yaptıklarını yapar. Ancak temizlenip, gusledinceye kadar Beyti tavaf etmez. Çünkü Peygamber Salallahu aleyhi ve sellem Aişe radiyallahu anha’ya ay hali olunca şöyle demişti: “Hacıların yaptıklarını sen de yap. Şu kadar var ki temizleninceye kadar Beyti tavaf etme.”¹⁸⁵⁵ Kadın temizlendi mi Beyti tek bir tavaf eder, Safa ile Merve arasında da sa’y eder. Bu tek tavaf ve sa’y onun hem haccı hem de umresi için yeterli gelir.¹⁸⁵⁶