Şahlar həSƏNOĞLU
***** ****** *****
Yüklə 1,51 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
***** ****** ***** Orxan darvazalarını açıb qapıdan içəri girdikdə gördü atası budur sap-sağlam, inəyə ot qoyur. Dərhal bildi nəyə çağı- rıblar onu. Ata-anası ilə çox soyuq görüşdü, özünü qaşqabaqlı, çağırıb belə aldatmayla gətirdiklərinə görə də narazı kimi gös- tərməyə çalışdı. Anası tez çay-çörək hazırladı, Köçəri kişi də dinm əz söyləməz gəlib yanında əyləşdi. Bir azdan bacısı, bacısının uşaqları tökülüşüb gəldilər. Görüşüb öpüşüb qaşqa- bağını sallayaraq atasından soruşdu: - Nəydi xəstəliyin? Bəs niyə durub gəzinirsən? - Xəstəlik nədi ay oğul, ayrı işimiz var sənnən. - Nə işiniz ata? - Nə bilim ay bala dayıların hamısı da yığılıb gəliblər burdadılar. Bir azdan köçüb fermaları gedəcək qışlıqlara. Onlar burdeykan dedik görək nə qayırırıq. - Bəs məni neynirdiniz? - Ay kişi qoy mən deyim, nə uzadırsan belə? Qorxursan, utanırsan oğlundan? Elə sən deyilsənmi bizi bu günə qoyan? 270 Xalxın oğulları atalarını görəndə əsim-əsim əsirlər. Səninki heç saymır da səni? - Niyə saymır ay Zöhrə, nə dedim eləmədi oğlum? - Deyə bilirsən heç eləyə, ya eləməyə? Ay oğul səni çağırıb gətirməkdə belə məqsədimiz var. Nə vaxtdı bizim o sədrin arvadıyla danışıb bitişib sənin bu anan, demişəm qızını oğluma alacam. O da hər görəndə vurub özünü öldürür, elə hey səni soruşur. Indi də elçinin biri gəlir biri gedir. Amma arvadın da, qızın da, yaf sədrin özünün də könlü bizədi. Ya gərək irəli duraq deyək bizimdi qız, ya da deyək kimə verirsiniz verin. - Ay ana dünya elə o qızın başındadı? Qoyun kimə verirlər versinlər. - Qadan ürəyimə ay bala, bəs söz demişik, umudlara düşmüşük, adamıq biz də, niyət eləmişik axı! Arv ad oxşamayıb ağlamağa başladı. Istədi anasını danlayıb kiridə Köçəri kişi bu yandan özünü saxlaya bilməyib başladı uşaq kimi bozlamağa: - Ay oğul qınama ananı. Qocalmışıq tay bizim də, nəvə oynatmaq keçir könlümüzdən... Axşam düşcək bütün keçəçilər tirəsinin kişisini yığıb doldurdular onlara. Uşaqların bir çoxusunu tanımırdı. Baxırdı ki, budu boylu- buxunlu, bığlı-saqqallı bir cavan gəlib boynun qucaqladı. Heç demə Əskərxan dayısının əskərlikdən gəlmiş şofer oğluymuş mırtıymış-Muradmış. Kənd yerinin öz adəti, öz qayda-qanunu var. Qohum var kənddə, tirə var, tayfa var, tayfa-tirə təəssübkeşliyi var. Obadan- tirədən irəli çıxmış oxuyub alim olmuş adamlara bütün qohum əqrabaların sonsuz bir pərəstiş, fəxr duyğusu var. Orxanla fəxr edir bütün keçəçilər. Hamısının da arzusu var qabaqda, Orxanın toyunu eləmək, toyunda oynamaq, oğlunu- qızını qucaqlarına alıb fəxr edə-edə oynatmaq: “Bakıdan təzə gəlibdilər, Orxan kəkimin oğludu, qızıdılar!” Tirənin-obanın ağsaqqalı var, qarasaqqalı var. Məmmədalısı, Əsgərxanı, Gülməmmədi, Şirməmmədi var. Dördü də Orxanın dayılarıdı. 271 Düzülüblər budu yan-yanaşı, deyib gülüb zarafatlaşırlar onunla, keçmişləri xatırlayıb xoşal olurlar. Çoban-çoluq da olsalar, neyləmək olar onlara, nə demək olar? Könüllərindən ki, bir şey keçdi iki ayaqlrını bir başmağa dirəyib deyəcəklər gərək elə belə də olsun. Səni sinələri üstündə böyüdüblər axı, yüz dəfə, min dəfə çiyinlərinə-dallarına götürüb yoxuc çıxıblar, eniş eniblər, dəsmalllarını çıxarıb burnunun suyunu siliblər, üzündən-gözündən öpüblər axı. Qanmaz uşaq olub üst başlarını batırmısan, bulamısan. Onlar tay da xoş olublar bundan: “əənə dur ay bacı, incitmə uşağı, sidik ha dəyil bu, ətirdi tökülüb!” Çiyinlərindən düşürməyiblər səni. İndi gəl sözlərini yerə sal, pərt elə onları. Nə qədər də olsa iş adamlarıdılar, sədrlə qohum olmaq xoşdu onlara, xeyirdi. Bəlkə də lap fəxrdi. Orxan çıxılmaz vəziyyətə salındığını duyub getdikcə də qaş-qabağını sallamaqdaydı. Hamı gəlib görüşüb qurtardıqdan sonra başladılar dağılışmağa. Axırda dörd dayısı, atası, anası, b ir də bacısı qaldı içəridə. Böyük dayısı Məmmədalı o saat başladı danışmağa: - Bajoğlu mən demişəm çağırıblar səni. Sümüyümə oynmaq düşüb bala, “tərəkəmə” oynamaq istəyirəm. O qədər əhd eləmişəm, o qədər əhd eləmişəm, bir süzəm Orxanın toyunda. Indi də tay vaxt vədə gəlib yetişibdi. Hələ aldatmışıq vaxtı bajoğlu. Amma yenə gec dəyil. Kişi elə otuz yaşından yuxarı əvlənsə yaxşıdı. - Bacoğlu elə bilərsən sədr ilə qohum olmaq xətrinə biz səni bu culfalara calayırıq. O heykəl başın üçün yox, bacoğlu. Hələ qızın sədr qızı olmağı gödəldib dilimi. Camaatın sözündən qorxuruq . Deyəcəklər keçəçilər tirəsi görün necə əyildilər yıxıldılar sədrə qohum oldular, əmiş-qamış oldular, bir tikə çörəkdən ötrü!.. Bu da Əskərxan dayısı idi. - Ay dayı mən də elə bu sözdən qorxuram. Kaş heç sədr olmayaydı kişi, sadə adam olaydı... - Vay sənin başına dönüm, dayısına çəkən bala! 272 Məmməalı dayısı durub gəlib “març” alnından öpdü. Anası o tərəfdən göz ağartdı qardaşına, atası bu tərəfdən, olmadı, tay da təvərədən oynayıb çıxdı kişi: Belə olduqda atası hirslənməyə başladı: - Ay Məmmədalı, sən o topuğu cırıq baban Alının goru qoy bir görək. - Bura bax, Köçəri, mənim topuğu cırıq Alı babam kasıb d a olubsa, kənddə ondan başqa yüzbaşıyla tüfəng qıjanan olmayıb. Kəl yerinə arabaya qoşulub dərin dərədən yüklü araba çəkib çıxarmayıb! Bərk mübahisə başladı. O biri üç dayısı da keçib durdular böyük qardaşlarının tərəfində. Dedilər olmaz olacaq dəyil, qoy sədr özü gəlib yalvarsın onlara, kənd camaatı da baxıb görsünlər keçəçilər əyilib eləmədilər culfalara. Onlar özləridi bu işi quran. Özləri yalvarırlar keçəçilərlə qohumluğa. Dörd çoban, əllərində dörd dəyənək, damaqlarında da dörd qaylan siqaret, birin çəkib birin yandırırlar, bacoğlu da onlar tərəfində. Danışığa obanın nəki, ağsaqqal-qarasaqqal var, Köçəri kişi çağırıb yığdı evinə. Gecə saat iki olunca mübahisə getdi. Heç bir təbliğat-təşviqat kar eləmədi dayılara. Axırda bu qərara gəldilər, qoy sədrin arvadı yanında da sözgəzdirən Telli, gəlsin Məmmədalının arvadı qara Suqranın yanına, desin qızı çox yerdən istəyən var, ancaq kişi sizə vermək istəyir, o birilərinə könlü yoxdur. Tökülüşün gəlin elçiliyə. Yoxsa heç olub olacaq deyil, biz elçi getməyəcəyik sədrin evinə. Bacımızoğlu da bizi deyir. Orxan hələ üç gün də kənddə qalıb dayılarıyla kefi istəyən şəkildə yeyib içib əyləndikdən sonra Məmmədalı dayısının müəllim oğlu Ziliyə iş yerinin telefonunu verib dedi ony çağırası olsalar bu nömrəyə zəng vurub çağırsınlar, dayısının o biri oğlunun ZİL maşınına minib qatar ayağına yola düşdü. Dayılarının mərdliyi yamanca hallandırmışdı onu. Qatarda da elə hey onların mərdliyini, kişiliyini gözləri önünə gətirib öyüncülü duyğular yaşamaqdaydı. Kişilik, mərdlik 273 alimliklə, çobanlıqıa deyil. Kişi elə kişidi, alim də olsa, çoban da olsa. Bəlkə də lap anadangəlmə insanın alnına yazılıdı kişilik. Kişi olmaq istəməklə heç vaxt kişi olmaq olmaz, kişilik adamın xislətində gərək olsun, məqsədində, amalında, ətində- qanında, canında gərək olsun. əslində, ulusunda, nəcabətində gərək olsun. Aldığı nəfəsində, içdiyi suyunda, yediyi çörəyində gərək olsun. Üstündə gəzdiyi torpağında, istisinə əl tutub qızındığı od-ocağında gərək olsun! Kupeyə kök bir kişi girib “salam əleyküm”dən sonra dərhal ağ alıb gətirib ikinci mərtəbədə özünə yer saldı, üzünü o tərəfə çevirərək elə o dəqiqəcə yuxuya keçib fısıldamağa başladı. “Bəxtəvər!” – deyə düşünüb köksünü ötürdü. “Bax, budur əsil istirahət, əsil yaşama!” O da bu kişi kimi etmək istədi. Vaqon yola düşən kimi ağ alıb gətirib kişi ilə üzbəüz ikinci mərtəbədə yerini düzəltdi. Alt yerlər satılmamışdı, yiyələri gəlməmişdi. O biri kupelər də elə bunlarınkı kimi bom-boşdu, gedən çox azdı bu gün. Yerinə uzandıqda anladı ki, haqlı çevirirmiş üzünü kişi, koridorun işığı qapı arasından düz adamın gözlərinin içinə düşürdü. Durub xidmətçi qadını taparaq xahiş etdi keçirsin koridorun işığını, qapıların dibləri laxdı ordan işıq düşüb qoymur adam yatmağa. Koridorda işıq da söndürüldü, lakin yenə gözlərinə yuxu gəlib yata bilmədi. Başında alalı-qaralı düşüncələr gəzirdi. Üz üstə uzanıb pəncərə önündən gecənin qaranlığına dikildi, uzaqlarda sayrışan işıq topalarına, yaxınlardan ötüb keçən işıq qaçışlarına tamaşa etməyə başladı. Fikirlər, xəyallar dalğa-dalğa gəlib keçirdi başından; otuz üç ilin bir röya kimi uçub getmiş yaşantıları, xatiratları lövhə-lövhə, səhnə-səhnə gəlib gözləri önündən keçməkdəydi. Qərib-qərib mənzərələr, dadlı-dadsız xatirələr keçirdi gözləri önündən. Bir yandırıcı nisgil gəlib dolmuşdu ürəyinə, didib-dağıdırdı ruhunu, ömründə ilk dəfə hönkürüb ağlamaq istəyirdi, bulantılı axıntılar tökmək istəyirdi çölə. Kim biləcəkdi, kim görəcəkdi, bu yatıb fısıldayan şişman kişidən savayı kim vardı burda, kim də görə. Öz-özündən 274 utanıb cilovladı sinirlərini, lakin onda da boz pərdələr çəkildi gözlərinə, iriləşib şüşələndi pərdələr, gilə-gilə olub gözlərində şölələndi. Tale niyə belə sillə çəkdi ona, niyə belə əzablara saldı? Kimə neyləmişdi Orxan? Hansı suçu işlətmişdi hansı bəd əməli tutmuşdu? Hələ bir adama qarşı pislik etdiyi, namərdlik etdiyi olmayıb bu günəcən. Tale bəs niyə belə sınadı onu, bərkə çəkdi? Özü də belə incə, belə zərif bir məsələdə sınadı? Gəlib çatmış olduğu bu ağıl yüksəkliyində, yaş səviyyəsində məhəbbəti onun üçün heç də ən yüksək, ən mötəbər bir həyat idealı demək deyildi, özünə, şəxsi məni üçün bir ideal olanlara üçüncü şəxsin gözüylə baxmağa çoxdan adət etmişdi, onları yaxına buraxıb qəlbinə varlığına hakim kəsilməsinə imkan yolu verməzdi. Lakin indi elə bil dəryaya çevrilmiş bu yığıntıları önünü kəsən bəndini-bərəsini uçurub dağıtmışdı, dərya coş verib bu bəndlər arxasındakı bağlı-bağatlı şəhərlərini, kəndlərini köpüklü dalğalar əhatəsinə almışdı. Bəndi qırılmışdı sinirlərinin, özünə üçüncü şəxsin gözüylə baxmağa vərdiş etdirmiş o yüksəklikdəki ağlının, zəkasının. Məhəbbət, ideal saydığı nəsnələrin heç də ən mötəbəri deyildisə də nəsə olduqca ülvi, olduqca incə, olduqca şirin bir idealmış insan həyatına, əvəzsiz bir duyğuymuş, hava kimi, su kimi, ana torpaq kimi gərəkli olan, istənli olan həyati bir məsələymiş. Əfsanəyə, nağıla bənzəyişli kövrəcik bir diləkmiş, ürək titrədici, könül coşdurucu, ruh təzələyici mövhumatmış o! İndi bu qatar pəncərəsi önündə, bu gecə işıqları sayrışımında birdən ona elə gəldi ki, bütün yerdə qalan ideallarını, duyğu, düşüncərini, zəkasının yüksəlmiş olduğu bu üstün mərtəbəsilə birlikdə məmnuniyyətlə əvəz verib dəyişdirərdi bu möcüzəyə: həkimliyini, alimliyini bütün digər həyat ideallarını, indiyənədək əldə etmiş nəyi vardısa hamısını qıypınmadan, çəkinmədən, bir kirişkələnib eləmədən dərhal dəyişdirərdi bu əfsanəyə, bu nağıl qədimliyinə. 275 Ö mür barlı-ürünlü bir yaşıl ağac isə, məhəbbət onun budaqları boyunca alışan bəyaz çiçəkləri deyilmidir? Ömrün barı bu çiçəklər içindən doğub yetişər, ömrün çəyirdəyi bu çiçəklər içindən çırtlayıb çıxar, uyuşuq tapar. Bu çəyirdəklərsiz bir ömür bir heçdir , puçdur, mənasızlıqdır, qup-quruca, barsızca bir söyüd ağacıdır, amalı, məsləki, gələcəyi olmayan boş bir şeydir onlarsız ömür! Bu bəyaz çiçəklər isə yalnız insan tam bir bütöv halında ikiləşəndə, qoşalaşanda açılır, çəyirdəklər, meyvələr gətirir ömür ağacında. Bu tamlığında, qoşalığında mutludu insan oğlu, bir- birini mənaya mindirib çəyirdəkləndirən, barlandıran bu nəcib, romantik ikiliyində xoşbəxtdir insan oğlu. Tamdı, bütövdü həm də, bu ikilik orbitində, bu ikilik cazibəsində, bu ikilik möcüzəliyində güclüdür, onatlıdır, sarsılmazdır insan oğlu! Bu ikilik xaricində acizdi insan, yesirdi, yenilən-sarsılan, zəifləyib tabe olandı, boyun əydiriləndi, qanadları qırılıb dağlara-daşlara çarpdırılandı. Qoşa qanad olub bu ikilik onu buludlar ucalığına, başı qarlı zirvələr yüksəkliklərinə qaldırardı, səmalarda, göylərdə gəzdirərdi, bir şahin nikbinliyi, bir qartal cəsarəti gətirərdi ona. Tək qanadla nə yüksəkliklər peşində olur olsun qartal bir qartal deyil artıq, bir əşyadı, bir ağırlıqdı girdablara doğru uçurlanıb düşəcək, cansızca bir cəsəddi fəqət! Tək qanadlı bir ağırlıqdı indi Orxan, cəsəddi indi tək qanadlı, bir qartal cəsədi. Uçuş, yüksəliş, ucalıqlara, yüksəkliklərə gerçək bir qartal qalxışı yoxdu onunçün. Yalnız Sürəyya ilə qoşalıqda mümkübdü bu qalxış, Sürəyya ilə çiçəkləndikdə mümkündü bu uçuş, bu yetiş, bu yüksəliş! Bu da bir möcüzəsidi insan oğlunun, bu da bir fitrətidi. Otuz üç illik ömründə bir an kimi ötüb keçən üç günün yaddaşıdı Sürəyya! On il ötüb keçib bu üç günün üstündən, sərasər on il! Fəqət çıxara bilmir hafizəsindən bu üç günün yazdıqlarını, bu üç günün cızdıqlarını, unuda bilmir bu üç günün mənəviyyatına, qəlbinə hopub, ürəyinin ən dərin 276 guşələrinə saldığı izləri, ləpirləri, xilas olub qurtula bilmir bu üç günün sinirlərində, duyğularında oyatdığı xəstəlikdən, qızdırmadan, təsirdən! Bununla məcüzədi insan oğlu, bununla fitrətlidi, bununla onatlıdı, əfsanələşən, nağıllaşan, dillərdə dastan olub danışı- landı. Bu fitrət, bu əsrarəngizlik olmayan yerdə ən adi bir bioloji- fizioloji varlıqdı, miskinlikdi insan oğlu, ötəyə keçəməz bu səviyyədən, aşamaz insan oğlu! Bu əsrarəngizliyi ilə adi bir ağac çiçəkləməsindən misilsiz yüksəkliklərə qalxır insan duyğusu, insan sevgisi. Bilməzsən necə gəldi, bilməzsən necə gələcək, necə gedəcək. Gələcəkmi bir gün, gedəcəkmi bir vaxt? Bilməzsən hardan gələcək, hansı səmtdən əsəcək, hansı çağlarına düşəcək. Ömrünün çiçəklənən baharınamı, yarpaq olub tökülüşən payızınamı düşəcək. Bilməzsən, anlamazsan bunu, baş açmazsan bu sirdən. Bununla romantikdi insan sevgisi, insan duyğusu, bununla cazibəli, bununla çəkişlidi, istəklənən, arzulanan, diləklənəndi. Hər kəsə xoş olan, həmişə yaşıl olan, hər cağda cavan olan əfsanəvi bir duyğudur insan məhəbbəti!.. Yuxu gəlib şirin bir istək kimi gözləri içinə dolmuşdu, lakin beynindəki bu düşüncə selintilərinin əzmini, mətanətini sarsıdacaq bir gücdə deyildi yuxusu. Karvan-karvan gələn bu düşüncələr dumanı önündə zəifcə-zəifcə ötən bir yamac küləyiydi yuxusu, onatı çatmırdı dağıtmağa bu dibsiz duman karvanlarını. Dirsəkləri uyuşub üzüquylu balış üstünə düşmüşdü. Gecənin işıq oynaşımını seyr edə bilmirdi. Gözlərini bərk-bərk yumub bir röya aləminə qovuşmağa amaclı idi. Lakin hər dəfə qatarın təkərləri iri bir çıxıntıya düşüb səslənən kimi gözlərini açıb ayılırdı yuxusundan. Yüklə 1,51 Mb. Dostları ilə paylaş:
|