Şahlar həSƏNOĞLU
****** ****** ******
Yüklə 1,51 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
****** ****** ****** Pedaqoji institutunun filologiya fakültəsinin düşdüyü orta məktəb binası on-oniki kəndi birləşdirən kolxoz təsərrüfatının ort ada yerləşmiş kiçicik bir kəndi yanındaydı. Kolxoz çox böyük təsərrüfat olub sədri də qadındı. Pedaqoji fakültəsinin 34 tələbələri indi orta məktəb olan köhnə bir bəy evində yerləşdirilmişdi. Dördüncü sinifdən yuxarı bütün şagirdlər yığıma cəlb edildiklərindən məktəb bağlanmış,sinif otaqları tələbələrin yataq otaqlarına çevirdilmişdi. Partalar qalaq-qalaq koridorlarda üst- üstə yığılmış, birinci-dördüncü siniflərin dərsləri aşağı mərtəbənin dəhlizlərinə, lap həyətə, açıq hava altına keçirilmişdi. Məktəbin gözəl bağçası, idman qurğuları ilə bölüklənmiş geniş həyəti, hasarın o tərəfində, kəhrizlə məktəb arasındakı düzənlikdə futbol meydançası vardı. Burada tələbələrin marağını cəlb edəcək daha bir çox şeylər - genişlik, a sudəlik, suyunda xırdaca balıqlar süzüşən gur sulu kəhriz olsa da tələbələr onlara gözlərindən baxılı qalmışdılar: nə balıq tutmağa vaxtları vardı, nə futbol oynamağa girəvələri. İntizam burada olduqca möhkəm idi. Gündəlik orta yığımı 50-60 kiloqramdan aşağı olan qrupları kolxoz sədri göstəriş verib o günü yığımdan çıxarırdı. Əmək qəhrəmanı olan bu adama çox vaxt katibin sözü də keçmirdi, sırf iş adamı idi, hər şeydə də yalnız kolxozun maddi mənafeini rəhbər tuturdu. Pambıq yığımını siyasi kampaniya kimi qələmə verən adamlara nifrət edir, onları dinləmək belə istəmirdi: "pambıq yığımı iqtisadi tədbirdir deyirdi, -boş-boş danışmaqdansa yığıma maddi maraq yaratmaq, itgiyə, tarlaların korlanmasına yol verməmək lazımdır". Oktyabrdan başlayaraq bir kiloqram pambığa on beş qəpikdən qiymət qoymuşdu. Hər üç gündən bir bütün avralların, o cümlədən tələbələrin də yığım pulu paylanırdı. Üç günə 60-70 manat pul alan tələbələr vardı. Cəmilə kurslarında hamıdan çox yığırdı. Əhməd müəllim hər pul paylananda onu öndə saxlayıb tərifləyir, bəzən on-on beş dəqiqə danışırdı. Cəmilə də ayaqüstə, tələbələrin önündə pul kimi qızarır, pörtüb tərləyirdi. Xüsusilə Əhməd müəllim onun indiyənədək qazandığı pulu hesablayanda Cəmilə lap pərt olurdu: - Bax, Cəmilənin yığımdan qazandığı bu dəfə dör dyüzü addadı. iyirmicə gündə dörd yüz manat. Bu, mənim kimi bir 35 dosentin bir aylıq maaşından yüz manat artıqdır. Görürsünüz, işləmək, zəhmət çəkmək nə şeydir? Həm başın uca olur, həm... Cəmilə pərtliyindən az qalırdı aldığı o dördyüz manatı çıxarıb hamının gözü qabağında havaya səpələyə. Axı bu nə pul, qazanc söhbətidir? O pul üçün ha öldürmür özün. Əhməd müəllimin xatırınə belə yığır. Bir də heç özünə artıq zəhmət də vermir axı, yığışı, işləyişi belədir, Allah özü belə yaradıb onu, bir az ağır işləyəndə yuxu basır, yıxılıb bir qalınlıqdaca yatmaq istəyir. İti yığdıqda isə tay da açılır, şənləşir, halı yaxşılaşır. Əgər Əhməd müəllimin o pul söhbəti olmasa vallah yığdığından artıq da yığar. Əhməd müəllim yox, ayrı bir müəllim eləsəydi bu pul söhbətini Cəmilə institutdan qovsalar belə təhqir eləyərdi onu, topasıyla çıxarıb başına vurardı pulu, deyərdi götürün sizin olsun, sizsiniz pulgir, mən pul üçün yığmıram. Əhməd müəllimə isə Cəmilənin qəlbində dərin məhəbbət vardı. Cəmi üç-dörd dəfə onlara dərs demiş olsa da, Əhməd müəllim elə danışırdı, elə şeylərdən danışırdı, Cəmilənin lap ürəyini çəkib aparırdı. Ömründə heç yanda, heç kəsdən hələ o belə gözəl sözlər eşitməmişdi. Amma iclasda dönüb başqa adam olurdu Əhməd müəllim. Bezdirici şeylərdən danışır, quru nəsihətlər verir, ağlıkəmləri yelləyib daha çox pambıq yığmağa həvəsləndirirdi. Deyirdi bu il Azğrbaycan öz pambığı ilə bütün ölkəni heyrətləndirəcək. Sahələrdə görünməmiş məhsul yetişdirilib. Respublika planı artıq yerinə yetirib, indi də öhdəçiliyi yetirmək üzrədir... Düz bir saat bu qəbildən sözlər danışırdı. Cəmilə az qalırdı desin, ay müəllim bütün bunları biz özümüz də bilirik, nolar o auditoriyada danışdıqlarından söyləsən, biz də dinləyək həzz alaq. Əhməd müəllim isə onun qəlbindən keçirdiklərini üzündən oxuya bilmir, indi də onları hava bürosunun məlumatı ilə qorxudurdu: - Hava bürosu da xəbər verib: Oktyabrın üçüncü ongün- lüyü ndə şiddətli yağışlar gözlənilir. İndi hamı var qüvvəsini sərf edib kənd zəhmətkeşlərinin alın tərilə yetişdirdiyi məh- 36 sulun bada getməsinin qarşısını almalı, yağışlar başlananadək mümkün qədər daha artıq pambiq toplamağa çalışmalıdır. Respublikada bu saat hamının nəbzi pambıq yığımıyla döyünür. Adlı sanlı adamlar: yazıçılar, şairlər, aktyorlar dəstə-dəstə olub tarlaları gəzir, əmək adamlarını ruhlandırırlar. Bir dəstəsi də bizim rayona gəlib. Mütləq də onlar birinci növbədə filoloqlarla maraqlanacaqlar. Ona görə də sabah yeni bir qüvvə ilə işə girişməliyik!.. - Arxayın olun Əhməd müəllim, bayraq etibarlı əllərdədir! - Bi rincilik axıraca bizimdir, Əhməd müəllim! - Sabah düz 200 kiloqram yığmasam bu papaq mənə haram olsun, Əhməd müəllim! Vahidin bu sözünə Cəmiləni gülmək tutdu. Rəşidlə Nəsib isə ciddi qarşılamışdılar Vahidin vədini: - Mənə də haram olsun müəllim! - Mənə də! -Nəsib vədinin qeyri ciddiliyindən təşvişə düşüb yanında əyləşmiş Nəcibəyə pıçıldadı: - Düzəldə bilməsəm mənə kömək edərsən, eləmi? Yalnız Cəmilə eşitdi bu pıçıltını, heç Nəcibə özü də eşitmədi. Üzündə bu pıçıltının doğurduğu gülümsəyiş, Cəmilə iclasdan çıxıb hamı kimi o da öz marağı ardınca qoşdu. İkinci mərtəbədə balkonda qoyduğu kürsüsünə gəlib əyləşdi. Hava hələ qaralmamışdı, çox-çox uzaqlarda sıra dağlar başındakı yayğın buludlarda şər çağının qızartıları cilvələnirdi. Cəmilə gözlərindən bu füsunkar qızartılara ilişib, onlar ta göy üzündən yox oluncayadək beləcə onlara yapışılı qaldı. Qızartılar yox olanda artıq uzaqda heç nəyi seçmək olmurdu. Bir azdan qap- qatı qaranlıq çöksüdü. İndi Nərgiz də unutmuşdu onu, gəlib çıxmırdı. Binanın balkon tərəfindəki həyətində elektrik lampası da neçə gündür sönüb gecələr yanmırdı. İdeal bir aləm yarat- mışdı bu da Cəmilə üçün. İşıqlıq yatmırdı qəlbinə. İşıqlıqda hamı, hər şey necə var eləcə görünüb faş olur adama. Sirrli, mübhəm heç nə qalmır aydınlıqda. Qaranlıqda isə bir sirr, mübhəmlik var. Romantika var qaranlıqda, heç kəsin görmə- 37 diyi, anmadığı bir küncə qısılıb gözlərini gecənin qaranlıqlarına zilləyir, göylərin dərinliklərində yumub açan, sayrışan əcayıb- qərayib görüntülərə-ulduz bürclərinə dikilirsən, xəyali bir aləmə uçub gedirsən, kainatın sonsuzluğuna qovuşursan. Lakin bu axşam Cəmilə balkon içindəki tənhalığının adəti halına uça bilmirdi. Düşüncələrində bir çox anlaşılmaz qaranlıq nöqtələr vardı. Gördüyü, yaşadığı hadisələrdən doğan müəmmalı sorğulaonu öz aləminə uçmağa bu axşamüstü heç imkan vermirdilər. İclasın ab-havası beynindən silinib getmək istəmirdi. Axı pambığa bu sitayiş adamlarda görəsən hardandır? Nə qədər insan iş-gücündən, dərd-sərindən ayrılıb pambıq yığımına gətirilib. İş elə qələmə verilir, guya Vətənə nəsə çox böyük, çox əvəzsiz və çox... müqəddəs bir xidmət edilir. Lap dini ayələrə döndəriblər işi. Oruc tutmaq, namaz qılmaq kimi vacib dini borclara, mərasimlərə çeviriblər. Mətbuatda pambıq planının ödənilməsi şan, şərəf işi hesab edilir. Görən nə sirr var bu pambıqda? Bəlkə ölülərə kəfən tikirlər pambıq parçadan, ona görə? Hanı deyirlər heç kəfənlik ağ tapılmır indi mağazalarda. Ölüsü ölən rayon icraiyyə komitəsinə ərizə verib beş metr ağ alır ölüsünü bükməyə. Bəs onda nədəndir bu "ağ qızılın" müqəddəsliyi? "Ağ qızıl", "Qara qızıl", "Sarı kəhrəba"- mətbuatda pambığın, neftin, üzümün sinonimləridir. Gülmək tuturdu Cəmiləni rastına çıxdıqca. Çörəkdən, yağdan, süddən artıqmıdı bunlar? Niyə buğda, çəltik, ət, yağ belə müqəddəsləşdirilmir, bu yeyilməyən pambıq, içilməyən neft, içilib bəla gətirən üzüm belə müqəddəsləşdirilir? Cəmilə özü bu pambıq yığımı işinə bir istehza ilə yanaşırdı, ona müqəddəslik donu geydirmək istəyən adamlara da bir riyakar kimi baxırdı. Lakin bəs Əhməd müəllim? Əhməd müəllim kimi ağıllı, ciddi olan başqa adamlar? Yazıçılar, şairlər, sənət adamları? Düzdü əsərlərindən Cəmilə hiss edir ki, onların da arasında çoxlu riyakar adamlar var. Lakin dərin düşüncəli, böyük adamlar da az deyil aralarında. Bəs onlar niyə qoşulur bu riyakarlıq, yalançılıq kampaniyasına? Özü də özlərini belə ciddi tutaraq, 38 təhqir olunmuş hesab etməyərək. Baş aça bilmirdi Cəmilə, nə qədər baş sındırsa da baş aça bilmirdi. O bu düşüncələrlə üzülərkən, aşağıdakı skamya üstünə üç qaraltı gəlib əyləşdi. Səslərindən Vahid, Nəsib, Rəşid olduqlarını anladı. Söhbətlərini eşitməmək üçün istədi qalxıb yavaşca keçə içəri, ancaq danışıqlarına cəlb olub keçə bilmədi. - Komsomolun ayağı kəsilib bizdən! - Həsssənöll! Tay gəlmir! - Qızlarımızdan birinə gözü düşübmüş. - Mənnölüm kimə? - Yəqin Lalə olar, atası milis rəisidi! - Öz atası zavministirdi, neylər qız atasının vəzifəsini? - Bəs qızın gözəlliyi? Həm də gərək ailələrinin səviyyəsi uyğun olsun də! - Nə bilim, deyirlər ağıllı oğlandı Fərman. - Onda yəqin Əzizədi! - Əzizə özü fır-fır fırlanır onun böyür-başında. - Afaq deyil görən, Modabaz, layka plaş! - Yox, o da deyil! - Bəs kimdi əə? Qalan qızlarımız kənd uşaqlarıdı. - Noolar kənd uşağı olanda? - Sənölll mən bildim! - Mən ölüm mənə də de! Xahiş edirəm ad çəkməyin. Yavaşca qulağıma pıçılda... - Həəə!... Ağlın nə kəsir? - Qəti baş tutan sövda deyil osa! - Boy,... Mən də bildim!... Bir dəstə qız onlara yanaşdıqda söhbətləri kəsildi. - Vahid? Sizsiniz? Fərman gəlib sizi çağırır, deyir komsorq seçəcəyik. Cəmilə hardadı, bilmirsiniz? Deyəsən onu seçəcəklər! Vahid qızlara qoşulub binanın qabağına hərləndilər, Nəsib Rəşidin qolundan tutub saxladı, əlini Rəşidin üzünə şappıldadıb qəh-qəhə ilə güldü: 39 - Bu sən öl mən onu tutmuşdum ürəyimdə! Görünür sillə bərk dəymişdi Nəsibin üzünə, qaçıb əkilmək istəyən dostunun qolundan yapışıb buraxmırdı, süpürləşmə gedirdi aralarında. Nəhayət Nəsib də Rəşidin üzünə sillə çəkə bildi: - Bussənöl mən də! Amma bu sillə bayaqkından deyəsən bərk olmuşdu; indi Nəsib qaçır, Rəşid qovurdu. Onların bu zarafatına gülməyi tutdu Cəmilənin, lakin birdən elə bil ilan çaldı qızı: bəlkə onu nəzərdə tuturmuş oğlanlar? Lap yəqin onu nəzərdə tuturmuşlar! Hirslə ayağa qalxıb qırmızı guşəyə gəldi. Arxada əyləşib işin axırını gözləyə-gözləyə bu komsomolu necə pərt eləyəcəyini fikirləşməyə başladı. Lakin başında fikir deyilən bir şey yoxdu, Yalnız sancmaq, iynələmək, acılamaq əzmi vardı. Səbrsizliklə komsomolun sözü hərləyib onun üstünə gətirməsini gözləyirdi. O da pambıq yığımında fərqlənənlərin adlarını söyləmək məqamı gəlib birinci Cəmilənin adını çəkdikdə hirslə ayağa qalxıb: - Bir də mənim adımı çəkmə bildinmi? - deyərək iclasdan çıxdı. Çıxanda da qapını elə bərk vurdu özü də səksəndi səsindən, istər-istəməz başını əydi, guya tavan uçub üstünə töküləcək! Otağa qalxıb səbrsizliklə Nərgizin gəlib çıxmağını gözlədi. Doğrudan da hamıdan qabaq gəldi Nərgiz: - Dəlisən vallah! - Dəli-zad deyiləm, çəkməsin adımı! - Səni komsorq seçəcəydi ay başıboş, onunçun tərifləyirdi. - Komsorqluq bəyəm çox pambıq yığmaqladı? Niyə Vahidi s eçmir, həm pambığı çox yığır, həm əsgərliyə gedib gəlib! - Vahidi ceçdi elə, qorxma! 40 - Vahid də seçilməliydi! Mənim zəhləm gedir belə adamlardan! Bir vəzifə keçdimi əllərinə, ondan bir mənfəət götürməyə, istifadə etməyə çalışırlar. Nə var, fikirləşir Vahid kimi ağlıbaşında bir oğlanı seçincə, qoy bir qız seçim, bəlkə məndeyənlərdən oldu! Puff, özzün öləsən! Cəmilə belə decək hirsi soyudu, balkona çıxıb öz kürsüsündə əyləşdi, qapını da bağladı qoy içəridən işıq düşməsin, göyün qatı qaranlıqlarına dikilib yenə öz ulduzlu dünyasına, ona gizli sirrlər açıb, hər şeydən onu duyuq salan, düzgün yol göstərib onu aydınlıqlara çıxaran o sirrli - soraqlı, o xəyal yelkənli kainatına qovuşsun. Bu ulduzlu göylərin, bu işaran bürclərin on yeddi yaşına həzin-həzin pıçıldadığı, qərinə ömrünə sayrışa-sayrışa təlqin etdiyi bir nağıl dünyasına, nağıl oluşluğuna gömülsün. Yüklə 1,51 Mb. Dostları ilə paylaş:
|