Samarqand davlat universiteti «O„zbek folklori»

1. Mehnat qo‟shiqlari
. Mehnat qo‘shiqlari mazmunan dehqonchilik, bog‘ 
va bog‘chachilik, chorvachilik, ovchilik, hunarmandchilik va boshqa kasblarga xos 
xususiyatlarni aks ettiradi. Mehnat turlari xilma-xil bo‘lganidek, mehnat 
qo‘shiqlari ham turli-tumandir. Dehqonchilik bilan bog‘liq qo‘shiqlarga qo‘shchi, 
o‘rim, xirmon yanchish, yorg‘ichoq qo‘shiqlari kiradi. 
a) Qo’shchi qo’shig’i
. Qahraton qishdan bola-chaqasi bilan toliqib chiqqan 
dehqon bahor kelishi bilan er haydashga kirishadi. Tabiat jonlangan, xushhavo, 
biroq uning ho‘kizi ishga yaramaydi – o‘lguday och, madori qurigan. Dehqon ilk 
bahordagi nochor ahvolini ho‘kiz tilidan shunday tasvirlaydi: 
SHoxlarim quloch-quloch, 
Yo‘q madorim, qornim och, 
Tepamda qo‘ngan qaldirg‘och, 
Men qaytib qo‘shga yarayman. 
b) O’rim qo’shig’i
. O‘roq va o‘roqchilar guruhi tomonidan o‘rim paytida 
aytiladigan o‘rim qo‘shiqlarida dehqonning umidi ro‘yobga chiqayotgani, 
ko‘tarinki ruh bilan ishga kirishayotgani bayon etiladi. Dehqonning yuragida kuch-
g‘ayrat jo‘sh uradi. U g‘allani tezroq o‘rib, g‘aram qilish niyatida: 
O‘rog‘im olmos, 
O‘rishdan qolmas, 
Sira ham tolmas, 
O‘rmasa bo‘lmas. 

---

v) Ho’p-mayda
. Xirmon yanchish vaqtida dehqonlar tomonidan aytiladigan 
qo‘shiqlar 
ho’p-mayda
yoki 
maydagul 
deb yuritiladi. Ho‘p-mayda baland ovoz 
bilan cho‘zib aytiladi. Ularda dehqonning hosilni yig‘ishtirish, ro‘zg‘or-
tirikchilikni ta`minlashga intilishi, ho‘kizning – ishchi hayvonning dehqon 
hayotida g‘oyat katta o‘rin tutishi unga bo‘lgan muhabbatini tasvirlash bilan 
ko‘rsatiladi. SHuning uchun ho‘p-mayda qo‘shiqlarida ho‘kizning tavsifi, uning 
tuyog‘idan shoxigacha bo‘lgan tasviri beriladi: 
Ayri-ayri tuyoqqa, mayda-yo, mayda, 
Ayri nahal yarashar, mayda-yo, mayda, 
Jilviragan quloqqa, mayda-yo, mayda, 
Tilla sirg‘a yarashar, mayda-yo, mayda.