Og‘zaki dramaning ahamiyatli tomoni shundaki, u jamiyatdagi illatlarni fosh
etadi. Ularda asosan, boylar, sutxo‘rlar va savdogarlar qattiq hajv ostiga olinadi.
Hajviy kulgi, tanqidning ta`sirli ko‘rinishidir. Kulgi qanchalik asosli va kuchli
jaranglasa, tanqid shuncha zo‘r va o‘tkir bo‘ladi. Unda hayotda g‘ov bo‘ladigan
hamma narsa fosh etiladi. YUmor u yoki bu voqea-hodisalarni ko‘proq tuzatish va
yaxshilashga, yo‘qotishga xizmat qiladi. U do‘stona hayrixox kulgidir.
Og‘zaki satirik
komediyalarda amaldorlar, boylar, o‘g‘rilar, qimorbozlarni
fosh etish markaziy o‘rinda turadi. Xalq satirasining o‘tkir tig‘i illatlarni fosh
etishga qaratilgan. Masalan, «Rais», «Xirmon ko‘tarish», «Mirob», «Qozibozlik»
kabi qator dramalarda ma`muriy – diniy amaldorlar
hajviy vositalar bilan fosh
etiladi.
Qo‟g‟irchoq teatri.
Qo‘g‘irchoqbozlik eng qadimgi davrdan boshlab xalq
orasiga keng tarqalgan dramatik shakl bo‘lib, unda turli obrazlar yog‘och
o‘yinchoqlar, uni o‘ynatuvchi va o‘rgatuvchi, o‘yin boshlovchilar ijro etadi.
Qo‘g‘irchoq o‘yini asosan, bolalar, yoshlar orasida namoyish qilinadigan o‘yin-
kulgi vositalaridandir. SHuningdek, qo‘g‘irchoq
teatri sayil-tomosha, to‘y, bozor
kabi yig‘inlarda ijro qilingan. Hozirgi kungacha o‘tmishda yaratilgan
qo‘g‘irchoqbozlik ma`lumotlari turli manbalar orqali bizgacha etib kelgan.
Ularning ayrim matnlari «Kachal polvon», «Sarkardalar», «Tegirmonchining
uylanishi» kabilardir. Bu tomoshalar hozirgi kunda deyarli o‘ynalmaydi.
«Oftobxon va Moxtobxon» komediyasida ko‘p zamonlardan
beri xalqni alba
kelgan duoxon va avliyolar o‘tkir hajv kulgi bilan masxara qilinadi. Qo‘g‘irchoq
teatrini tashkil etish juda murakkab bo‘lib, ijrochilardan chidamli mehnat talab
qilingan. Ko‘rsatiladigan tomosha mavzularini tomoshabinlarning didi, zavqiga
qarab belgilagan. Ular hayot hodisalari, kishilarning o‘zaro munosabatlari yog‘och
qo‘g‘irchoq obrazida aks ettiriladi. Ular bisotidagi asosiy
kulgi chiqarish vositasi
so‘z o‘yinlaridir. Qahramonning xususiyatlarini ochishda lutf – qochirim yo‘llari
bilan birga, birdan ortiq ma`no ifodalaydigan so‘z va gaplarni ishlatish ham muhim
o‘rin tutgan.
Qo‘g‘irchoqbozlar ham o‘z ijrosi jarayonida keng tarqalgan an`anaviy
tomoshalar qatorida zamon ruhiga moslab yangi-yangi dramalar ijod qiladilar. Ular
xalq orasida mashhur bo‘lgan, ba`zi ertak, hajviy hikoya va latifalar mazmunidan
ham tez-tez foydalangan. SHulardan biri «Tegirmonchining uylanishi»
tomoshasidir.
Dostları ilə paylaş: