Samarqand davlat universiteti

2.Mehnat resurslarini taqsimlash 
Mehnat 
resurslari 
taqsimlash 
deganda 
resurslarning 
xalq xo’jaligida 
ishlaydigan 
qismlari va ishlamaydigan qismlar tushiniladi. O’z navbatida 
ishlamaydigan qism mehnat qilish qobiliyatiga ega bo’lgan yoshdagi o’quvchilarga 
va xo’jaligini bajarish bilan shug’ullanuvchilarga, xarbiy kuchlar safida xizmat 
qilayotganlarga, 
ishsizlarga, 
shuningdek 
hech 
bir 
erda 
ishlamaydiganlarga 
o’qimaydiganlarga va ish qidirmaydiganlarga bo’linadi. 
Mehnat bilan bandlik turlari bo’yicha mehnat resurslarining taqsimlashini faqat 
fuqoro-aholi (ya`ni bunga xarbiy xizmatchilar kirmaydi) bo’yicha kuzatish mumkin. 

---

23 
Ishlamaydigan aholi (mehnat bilan band aholi) o’z navbatida ayrim tarmoqlar, 
kasb guruhtari bo’yicha taqsimlanishi, shu jumladan, aqliy va jismoniy mehnat 
bo’yicha, mehnat rejimi bo’yicha (to’liq yillik bandlik, to’liq bo’lmagan ish kuni va 
haftasi va hokazo), nixoyat sotsial-iqtisodiy sohalar bo’yicha qarab chiqiladi. 
Respublikamiz 
iqtisodiyotining 
jahon 
xo’jaligi 
tizimiga 
kirib 
borish 
munosabati bilan asta-sekin ilmiy tamoilga mehnat resurslarini taqsimlash jihatlari 
kirmoqda va qaror topmoqda, ular xalqaro statistik tamoyillar asosida ko’rilmoqda, 
buning natijasida boshqa mamlakatlarning tegishli ko’rsatgichlari bilan taqqoslashga 
erishiladigan bo’layotir. 
Xalqaro jihatlardan biri mehnat bilan bandlarni «iqtisodiy faoliyat turlari 
bo’yicha» taqsimlashdir. Bu jihatning mazmun iqtisodiy faoliyat turlarining 
klassifikatori, mahsulot va xizmatlar klassifikatori deb belgilangan. Unga xalqaro 
standart tarmoq tasniflash va xalqaro asosiy mahsulotlar klassifikator kiradi, ular 
BMTning statistika tomonidan ishlab chiqilgan. 
Albatta, mehnat resurslarini taqsimlashning boshqa turlari ham bor. Bo’lar 
jinsi, yoshi, ma`lumot darajasi, sog’ligi bo’yicha taqsimlashdir. Barcha odamlar o’z 
qobiliyati va ehtiyojlari bo’yicha turli-tumanligi uchun ham samaradorlik ham, ishga 
bo’lgan ehtiyoj ham bir xil emas. 
Mehnat resurslarining tuzilishiga yosh nuqtai nazardan murojaat qilish ayniqsa 
muhimdir, u ayniqsa bozor sharoitida ko’proq ahamiyatga egadir. Amalga 
oshirilayotgan iqtisodiy islohotlarning mavaffakiyati yoshlarning soniga ko’p 
jihatdan bog’liq bo’ladi. YOshlar yangi iqtisodiy «rux»ni o’zlari va mamlakat foydasi 
uchun muvaffaqiyatliroq o’zlashtirib oladilar. 
Mehnat resurslarini taqsimlash demografik va sotsial-iqtisodiy rivojlanishning 
mintaqaviy 
shart-sharoitlari 
ta`siriga 
ancha ko’proq uchraydi. Demografik 
omillarning ta`siri aholining yosh tuzilishi orqali namoyon bo’ladi, u odatda turli 
mintaqalarda turlicha bo’ladi. Mehnatga layoqatli yoshdagi kishilarning ishlaydigan 
va ishlamaydigan qismlarga bo’linishi ma`lum darajada ana shu bilan belgilanadi. 
Aholi orasidagi kichik yoshli bolalar soni o’zlarining uy-ro’zg’or ishlariga 
bag’ishlaydigan ayollar soniga ta`sir ko’rsatadi. Tajriba shundan dalolat beradiki, bu 
ikki ko’rsatgich o’rtasida bevosita bog’liqlik bor. 
Ishlamaydiganlardan anchagina qismini mehnat qilish yoshdagi o’quvchilar 
tashkil etadi. Ularning qancha bo’lishi tegishli yoshdagi yoshlarning soniga 
bog’liqdir.