Samrqand davlat universiteti

S , h harflari yonma-yon kelganda, ularni shharfi birikmasidanfarqlash uchunham 

qo’llanadi: as’hob, is’hoq.Mo’tabar, mo’jiza kabi so’zlarda o’unlisi cho’zib aytilsa 

10 

 

hamtutuq belgisi qo’yilmaydi. 

 Undoshlar  talaffuzida  faol  ishtirok  etgan  a’zolar  ham  turlicha  harakat  qilishi 

mumkin. Masalan: t,d undoshlari talaffuzida tilning oldingi qismi faol ishtirok etsa 

b, p tovushlari hosil bo’lishida lablar ishtirok etadi.Undosh tovushlarning talaffuzida 

faol  ishtirok  etgan  a’zolar  shu  tovushning  hosil  bo’lish  o’rni  hisoblanadi.Shunga 

ko’ra, t,d undoshlari til undoshlariga,b,p undoshlari esa lab undoshlariga kiradi. 

 Undosh tovushlar nutq a’zolarining biror yerida to’siqqa uchrab o’tishlari bilan 

o’ziga  xos  xususiyatga  ega.  Undosh  tovushlar  tovush  paychalarining  harakati  va 

holatiga,  hovo  oqimi  og’iz  bo’shlig’ining  qayerida  to’siqqa  uchrashiga,  faqat 

shovqindan  iboratligiga,  talaffuz  usullariga  ko’ra  bir-biridanfarqlanadi:  

1.Ovoz va shovqinning ishtirokiga ko’ra; 

2.Hosil bo’lish o’rniga ko’ra; 

3.Hosil bo’lish usuliga ko’ra; 

 I  .  Undoshlar  ovoz  va  shovqinning  ishtirokiga  ko’ra  ikkiga  bo’linadi:  a) 

shovqinlilar; b) sonorlar. 

 Shovqinlilar  tarkibida  shovqinning  miqdori  ovozga  nisbatan  ko’proq  bo’lgan 

yoki ovoz qatnashmagan tovushlar b, v, g, d, j, z, k, p, r, s, t, f, x, ch, sh, q, g’, h 

kabi 

undoshlardir. 

 Shovqinli 

undoshlar 

ham 

o’z 

navbatida 

ikkiga 

bo’linadi: 

1) 

jarangli 

undoshlar: