Şamsudinova leyla movludiN qızı İNGİLİs diLİNİn xüsusi MƏQSƏDLƏRLƏ ÖYRƏDİLMƏSİ prosesiNDƏ meydana çixan problemləRİn həLLİ yollari ixtisaslaşma

1. Mütləq xüsusiyyətlər:

• 
  İngilis dilinin xüsüsi məqsədlərlə öyrədilməsi tələbələrin xüsusi ehtiyaclarını qarşılamaq üçün müəyyən edilib.
  
• 
  İngilis dilinin xüsüsi məqsədlərlə öyrədilməsi müəyyən qaydada olan fəaliyyət və metodologiyadan istifadə etməyə vadar edir.
  
• 
  İngilis dilinin xüsüsi məqsədlərlə öyrədilməsi dilə yəni onun qrammatikasına, leksikasına, strukturuna, dil bacarıqlarına, diskurs və janrlara uyğun fəaliyyətlərdə mərkəzləşir.
  

2. Dəyişən xüsusiyyətlər:

• 
  İngilis dilinin xüsüsi məqsədlərlə öyrədilməsi xüsusi qaydalarla əlaqələndirilə bilər və yaxud xüsusi qaydada tərtib edilə bilər.
  
• 
  İngilis dilinin xüsüsi məqsədlərlə öyrədilməsi Ümumi İngilis dilindən fərqli metodologiya ilə xüsusi tədris situasiyalarında istifadə edilə bilər.
  
• 
  İngilis dilinin xüsüsi məqsədlərlə öyrədilməsi üçüncü dərəcəli müəssisələrdə və ya profesional iş situasiyasında olan yetkin tələbələr üçün tərtib edilib. Bunlarla yanaşı bu sahə ixtisas fənlərini keçən tələbələr üçün də istifadə edilə bilər.
  
• 
  İngilis dilinin xüsüsi məqsədlərlə öyrədilməsi ümumiyyətlə orta (intermediate) və yaxud yüksək (advanced) dil səviyyəsində olan tələbələr üçün tərtib edilib.
  
• 
  İngilis dilinin xüsüsi məqsədlərlə öyrədilməsinin əksər kursları bəzi əsas dil strukturu haqqında bilikləri əhatələyir, lakin bu yeni başlayan tələbələr üçün istifadə edilə bilər. [19, 12]
  

İngilis dilinin xüsüsi məqsədlərlə öyrədilməsinin daha da inkişaf etməsi üçün bu anlayışın bütövlükdə nəyi təqdim etdiyi hamı tərəfindən anlaşılmalıdır. Yalnız o zaman İngilis dilinin tədrisində İngilis dilinin xüsüsi məqsədlərlə öyrədilməsi görünən nəticələr verə bilər. [28]
1. 2 İngilis dilinin xüsüsi məqsədlərlə öyrədilməsi sahələri
İngilis dilinin xüsüsi məqsədlərlə öyrədilməsi indi müxtəlif və daha geniş miqyasda olan məqsədləri əhatələyir. Həmişə inkişafda olan, qloballaşan dünyada İngilis dilinin xüsüsi məqsədlərlə öyrədilməsinin geniş şəkildə yayılması yeni sahələrin yaranmasında müşahidə edilir. [12, 134] Onun inkişafının dinamikası nəzəri yeniliklərdə və tələbələrin dil tələbatlarının qiymətləndirilməsində özünü göstərir. Belxer qeyd edir ki, İngilis dilinin xüsüsi məqsədlərlə öyrədilməsi haqqında yeni ideyaları 3 fərqli istiqamətə ayırmaq olar. Bunlar ictimai-ünsiyyət, ictimai mədəniyyət və ictimai siyasət istiqamətləridir. Belə ki, xüsusi məqsədlərlə İngilis dilinin öyrədilməsi ictimai xarakter daşıyır və geniş kütlə tərəfindən öyrənilir. Bu təlim – tələbələrə yönəlmiş yeni fərdi yanaşma hər bir tələbənin linqvistik bacarıqlarının inkişafını nəzərdə tutur. [11, 165]

İngilis dilinin xüsüsi məqsədlərlə öyrədilməsi qrammatika və dil strukturlarının öyrədilməsindən daha geniş anlayışı özünə daxil edir. Xüsüsi məqsədlərlə İngilis dili kompüter elmlərini, iqtisadiyyatı, tibb elmini, biznes idarəçiliyini, mülki və hərbi aviasiyanı, turizm və digər bu kimi sosial-akademik səhələrlə əlaqəli və bir-birindən fərqli fənləri əhatələyir. Məhz buna görə də həmin sahələr üzrə təhsil alan və həmin sahələrdə çalışan şəxslərə öz ixtisas sahələrinə uyğun İngilis dilinin keçilməsi tələb olunur. Belə hallarda İngilis dili xüsusi məqsədlərlə öyrədilir ki, həmin işçilər və yaxud tələbələr xüsusi sahənin tələbatlarını uğurla yetinə yetirsinlər. Bu baxımdan İngilis dilinin xüsüsi məqsədlərlə öyrədilməsi geniş anlayışdır və o, peşəyönümlü məqsədlərlə və təhsil məqsədləri ilə İngilis dili kimi digər terminologiyanı da özünə daxil edə bilər. Bir sıra mənbələrdə deyilir ki, Xüsusi məqsədlərlə İngilis dili kursunun məqsədləri xüsusi qrup tələbə ethiyaclarına əsasən müəyyən edilir. İngilis dilinin xüsüsi məqsədlərlə öyrədilməsi adətən Peşəyönümlü İngilis dili və Akademik İngilis dilinə ayrılır. Peşəyönümlü İngilis dili Biznes İngilis dili, İxtisaslaşmış İngilis dili (həkimlər, hüqüqşunaslar və s. üçün) və Xidməti İngilis dili (turizm, dayəlik, aviasiya və tikinti sahələri üçün İngilis dili) yarım qruplarına ayrılır. Burada hər sahəyə uyğun söz bazasından, terminologiyadan istifadə edilir. [17, 297-298]

İngilis dilinin xüsusi məqsədlərlə öyrədilməsi ingilis dilinin xüsusi sahələrdə təbiqi üçün öyrənilməsidir. Beləliklə, dil tədrisində xüsüsi məqsədlərin meydana gəlməsi İngilis dilinin xüsüsi məqsədlərlə öyrədilməsi təsnifatını formalaşdırdı. Hatçinson və Uoters, David Karver, Robinson, Toni Dyudli-Evans, Ceremi Harmer və bir sıra digər müəlliflər İngilis dilinin xüsüsi məqsədlərlə öyrədilməsi təsnifatını özlərinəməxsus şəkildə təsvir etdilər. İngilis dilinin xüsüsi məqsədlərlə öyrədilməsi ənənəvi olaraq 2 əsas sahəyə Akademik məqsədlər üçün İngilis dilinə (English for Academic Purposes) və Peşə məqsədləri üçün İngilis dilinə (English for Occupational Purposes) ayrılır.

İngilis dilinin xüsüsi məqsədlərlə öyrədilməsi sahələri Robinson tərəfindən bu diagram vasitəsi ilə təsnif edilmişdir: