Sanaq sistemasi qasietleri jane onin nomerlewge tiykar etip aliniwi Joba En’ birinshi sanaq sistemalar Sanaq sistemanin’ payda boliwi Sanaq sistemanin’ bizdin’ ku’nge shekem rawjlaniwi

Ayemgi Rim sanaq sistemasi

Hám áyemgi rimliklerdiń sanaq sisteması hám nomerleri tariyxı hám, tiykarlanıp, olardıń ilim tariyxı Gretsiya tariyxınıń dawamı bolıp tabıladı. Attika sisteması tiykar etip alındı, grekshe háripler jaysha lotin háripleri menen almastırildi hám 55-100 belgi qosıldı. Usınıń menen birge, ilimpazlar ózleriniń qollanbalarında 27 hárip menen Grek jazıwları sistemasınan paydalanǵan halda quramalı esap -kitaplardı ámelge asırıwda dawam etiwdi (hám olar ádetde qollanbalardı ózlerin ellin tilinde jazdılar ). Rimlerdi atap kórsetiwdiń Rim sisteması ásirese jetilisken emes. Atap aytqanda, bul áyemgi rus tiline qaraǵanda tariyxiylaw Biraq tariyxıy tárepten ol ele da arabsha (sonday dep atalatuǵın ) nomerler menen bir qatarda saqlanıp qalǵanlıǵı málim boldı. hám bul alternativ sistemanı unutin', odan paydalanıwdı toqtpawmiz kerek. Atap aytqanda, búgingi kúnde muǵdarlıq sanlar kóbinese arab nomerleri menen, tártip nomerleri bolsa rim nomerleri menen belgilenedi. Shama menen 9 -asirde arablar hind nomerlerin qarızǵa alǵanlar. Evropaliklar áyemgi miyraslardı mensimegen hám ayrim regionlarda bir waqtıniń ózinde onı butparast dep kózaba joq etken bolsa, arablar áyemgi grekler hám rimliklerdiń jetiskenliklerin ıqtıyatlılıq penen saqlap qalǵanlar. Áyemgi avtorlardıń arab tiline awdarmaları utqan waqıttan baslap ıssı tavarǵa aylandı. Orta ásirlik evropaliklar tiykarlanıp arab ilimpazlarınıń qollanbaları arqalı áyemgi oyshıllardıń miyrasların tikledi. Bul qollanbalar menen birgelikte Evropada arabsha dep atala baslaǵan hind nomerleri payda boldı. Olar tezlik penen qabıl etilmedi, sebebi kópshilik adamlar ushın olar Rimliklerge qaraǵanda kemrek túsinikli bolıp shıqtılar. Biraq az-azdan bul belgiler járdeminde matematikalıq esap -kitaplardıń qolaylıǵı nadanlıqtı jen'ip shıqtı. Evropaning sanaatı rawajlanǵan mámleketleri administraciyası arab nomerleri dep atalatuǵın cifrlardıń dúnyaǵa tarqalıwina hám búgingi kúnde derlik balshıq jerde qollanılıwına alıp keldi.
Ayemgi Indiya ha’m araplardin sanlarinin’ evalyutsiyasi

Búgingi kúnde biz paydalanatuǵın nomerler Indiyada payda bolǵan. Nomerler tariyxı hám sanaq sisteması bul za'rur burilisti ámelge asırǵanlıǵı anıq emes, biraq, , Masih tuwiliwinan 5-ásirden keshiktirmey. Kóbinese nol túsinigin islep shıqqan hinduler ekenligi aytnadı. Bul kontseptsiya matematikalıqlarǵa hám basqa tsivilizatsiyalarga málim bolǵan, biraq haqıyqattan da tek ǵana hinduler sisteması onı matematikalıq jazıwlarǵa hám usınıń sebepinen esap -kitaplarǵa tolıq kirgiziwge múmkinshilik berdi.
Kompyuterlerdiń payda bolıwı menen kóplegen bilim tarawları az-azdan sezilerli burilma jasadi. Nomerler hám sanaq sistemalarınıń tariyxı da bunnan tısqarı emes edi. Birinshi kompyuterdiń fotoswreti bul maqalanı oqıtıp atırǵanıńız monıtor daǵı zamanagóy apparatqa derlik uqsamaydı, biraq olardıń ekewiniń de jumısı eki tarepleme sanaq sistemasına tiykarlanǵan, tek 0 hám 1den ibarat kod. Ápiwayı oylaw ushın tek eki belginiń kombinatsiyası (tiykarınan signal yamasa onıń joq ekenligi) járdeminde eń quramalı esap -kitaplardı orınlaw hám avtomatikalıq túrde (eger tiyisli programma ámeldegi bolsa ) onlıq sanaq sistemasındaǵı nomerlerdi ekilik, on altınshı, alpıs altida nomerlerge aylandırıw múmkinligi mumkin bolıp qalıp atır. hám basqa hár qanday sistema. hám bunday ekilik kod járdeminde bul maqala monıtorda kórsetiw etiledi, ol jaǵdayda nomerler tariyxı hám tariyxdagi túrli tsivilizatsiyalarning sanaq sisteması sáwlelendirilgen.

Alding’i asirdegi matimatikaliq esaplaw qurilmasi


Paydalanilg’an a’debiyatlar
www.wikipediya.uz
www.hozir.org
www.fayillar.org
www.aim.uz
https://uz.istanbulbear.org/istoriya-chisel-i-sistema-schisleniya-pozitsionnyie-sistemyi-kratko-17917#menu-1