Sanoat ishlab chiqarishini tashkil etish

7.2 Innovatsiyaon loyihalarni tashkil etish tartibi va iqtisodiy o„lchamlari. 
Innovatsion loyihalar g‗oyalar, fikrlar va texnik echimlarning ilmiy-texnik ahamiyati darajasi 
bo‗yicha quyidagi tarzda tasniflanadi: 
1) modernizatsion loyihalar, bunda namuna konstruksiyasi yoki asosiy texnologiya tub 
o‗zgarmaydi; 
2) novator loyihalar, bunda yangi buyum konstruksiyasi turiga va elementlari xossalariga qarab 
oldingisidan jiddiy farq qiladi (yangi xossalarni qo‗shish, masalan, ushbu turdagi buyumlarda ilgari 
qo‗llanilmagan avtomatlashtirish vositalarini, lekin boshqa turdagi buyumlarda qo‗llangan kiritish); 
3) 
ilgarilab boruvchi, bunda konstruksiya ilgarilab boruvchi echimlarga asoslanadi; 
4) 
pioner 
loyihalar, 
ilgari 
mavjud 
bo‗lmagan 
materiallar 
paydo 
bo‗lganda; 
5) 
oldingi va hattoki yangi funksiyalarni bajaradigan konstruksiyalar va texnologiyalar; 
Loyihaning ahamiyat darajasi uning murakkabligi, davomiyligi, ijrochilar tarkibi, ko‗lami, 
natijalarni ilgari surish xususiyati bilan belgilanadi, bu loyihani boshqarish mazmuniga ham o‗z ta‘sirini 
o‗tkazadi. 
Hal etilayotgan masalalar ko‗lamlariga qarab innovatsion loyihalar quyidagilarga ajratiladi: 
1) 
monoloyihalar 
- 
odatda, 
bitta 
tashkilot 
yoki 
hattoki 
bitta 
bo‗linma 
tomonidan 
bajariladigan 
loyihalar. 
Ular 
bitta 
innovatsion 
maqsad 
qo‗yilishi 
(aniq 
buyumni, 
texnologiyani 
yaratish) 
bilan 
farq 
qiladi, 
qat‘iy 
vaqt 
va 
moliya 
doirasida 
amalga 
oshiriladi, 
unda 
loyiha 
muvofiqlashtiruvchisi yoki rahbari talab etiladi; 
2) 
multiloyihalar - o‗nlab monoloyihalarni birlashtiruvchi kompleks dasturlar ko‗rinishida 
taqdim etiladigan, murakkab innovatsion maqsadga erishishga qaratilgan loyihalar, bunday maqsadga, 
masalan, ilmiy-texnik majmuani barpo etish, yirik texnologik muammoni hal qilish, harbiy-sanoat 
majmuasining bitta yoki bir guruh korxonalarini konversiyalash kabilar kiradi. Multiloyihani yaratish 
uchun muvofiqlashtiruvchi bo‗lishi joiz; 
3) 
megaloyihalar 
- 
bir 
qator 
multiloyihalarni 
va 
yuzlab 
monoloyihalarni 
birlashtiruvchi, 
o‗zaro 
bitta 
maqsadlar 
shajarasi 
bilan 

---

bog‗langan 
ko‗p 
maqsadli 
kompleks 
dasturlar 
bo‗lib, 
markazlashtirilgan 
moliyalashtirishni hamda muvofiqlashtirish markazidan boshqarilishini talab qiladi. Megaloyihalar 
asosida tarmoqni texnik qayta qurollantirish, mintaqaviy va federal konversiya hamda ekologiya 
muammolarini hal etish, mahalliy mahsulotlar va texnologiyalar raqobatbardoshligini oshirish kabi 
innovatsion maqsadlarga erishish mumkin. 
Megaloyihalarni shakllantirish va amalga oshirish bir qator tarmoqlar, mintaqalar, moliya-sanoat 
guruhlari va yirik korporatsiyalar, mamlakatlar guruhlari sa‘y-harakatlarini birlashtirishni talab etishi 
mumkin. 
Bajarilayotgan ishlar hajmlari va davomiyligiga qarab loyihalar: 
- qisqa muddatli (1 yilgacha); 
- o‗rta muddatli (5 yilgacha); 
- uzoq muddatli (5 yildan ortiq) bo‗lishi mumkin. 
Loyiha bosqichlari va pog‗onalari tarkibi uning tarmoq va funksional mansubligiga qarab 
belgilanadi. 
"Loyiha" tushunchasi bilan bir qatorda, "innovatsion dastur" degan tushuncha ham mavjud. Bu 
tushunchalar o‗zaro chambarchas bog‗langan. Dastur - bu loyiha shakllaridan biri, dasturlash esa 
(dasturni shakllantirish) - loyihalar hayot sikli bosqichlaridan biri bo‗lsa-da, ularning xususiyatlari 
anchagina farqlanadi, dastur qo‗shimcha qator yangi xususiyatlarni orttiradi. 
Innovatsion dastur loyihalarning (multiloyiha va megaloyihalar) murakkab kombinatsiyasi bo‗lib, 
boshqaruv ob‘ekti sifatida alohida loyihadan yoki o‗zaro bir-biri bilan juda zaif bog‗langan, tashkilot yoki 
uning ijrochilari tomonidan bajariladigan loyihalardan juda kuchli farq qiladi. Dasturni faqat yirik 
tashkilotlar birlashmasi, masalan, FPG (moliyaviy sanot guruhlari), yirik korporatsiyalar konsorsiumi, 
mintaqa yoki megapolis, federal organlar va h.k.lar shakllantirishi va amalga oshirishi mumkin. 
Innovatsion dasturlarni shakllantirish va amalga oshirishga ko‗plab misollar mavjud.