Satici ticari belge veremez. Belgenin aslını alır. Gider pusulasını düzenlemez, ancak imzalar. Satış bedelini alır. Alici

ANONİM ŞİRKETLERİN MUHASEBESİ - örnek 2

Örnek 2: (tedrici kuruluş)
HG Anonim Şirketinin 600.000 TL sermaye ile beş kurucu ortak tarafından 05.01.2009 tarihinde tedrici şekilde kurulmasına karar verilmiştir.

Şirket sermayesinin, nominal değeri 10 TL olan 60.000 adet hisse senedi temsil edecektir. Bunun için Sermaye Piyasası Kurulu’ndan 10.01.2009 tarihinde izin alınmış ve hisse senetleri bastırılmıştır.

10.01.2009 tarihinde sermayenin %004'ü Rekabet Kurulu adına T.C.Ziraat Bankasına Kurucu ortaklardan ortak A tarafından yatırılmıştır.

Hisse senetlerinin basım ve ilanı için 4.000 TL gider, 720 TL KDV, olmak üzere toplam 4.720 TL ortak B tarafından 10.01.2009 tarihinde ödenmiştir.

Kurucu ortaklar, hisse senetlerinin 1/10’unu teşkil eden 6.000 adedini 15.01.2009 tarihinde satın almış ve bedellerini bankada şirket adına açtırılan hesaba yatırmışlardır.

Kalan 54.000 adet hisse senedinin satışı için banka ile 20.01.2009 tarihinde % 03 komisyon karşılığında anlaşma yapılmıştır. Banka, hisse senetlerinin tamamını satmış, kendi komisyonunu kestikten sonra kalan tutarı 30.01.2009 tarihinde şirketin bankadaki hesabına yatırmıştır.

Kurucu ortakların hisseleri şöyledir:

Ortak A: 2.000 adet hisse senedi X 10 TL = 20.000 TL

Ortak B: 2.000 adet hisse senedi X 10 TL = 20.000 TL
Ortak C: 1.000 adet hisse senedi X 10 TL = 10.000 TL
Ortak D: 500 adet hisse senedi X 10 TL = 5.000 TL
Ortak E: 500 adet hisse senedi X 10 TL = 5.000 TL

Cevap:
Kuruluş İşlemlerinin Muhasebe Kayıtları şöyle yapılır:

Mad. No	AÇIKLAMA	BORÇ	ALACAK
1	....................................05.01.2009...................................... 501 ÖDENMEMİŞ SERMAYE HESABI(-) ortak A 20.000 ortak B 20.000 ortak C 10.000 ortak D 5.000 ortak E 5.000 500 SERMAYE HS. ortak A 20.000 ortak B 20.000 ortak C 10.000 ortak D 5.000 ortak E 5.000	60.000	60.000

2

....................................10.01.2009...................................... 262 KURULUŞ VE ÖRGÜTLENME GİDERLERİ HS 331 ORTAKLARA BORÇLAR HS. ortak A 240

240

240

3

....................................10.01.2009...................................... 262 KURULUŞ VE ÖRGÜTLENME GİDERLERİ HS 191 İND. KDV HS. 331 ORTAKLARA BORÇLAR HS. ortak B 4.720

4.000 720

4.720

4

....................................15.01.2009...................................... 102 BANKALAR HS.. 501 ÖDENMEMİŞ SERMAYE HESABI(-) ortak A 20.000 ortak B 20.000 ortak C 10.000 ortak D 5.000 ortak D 5.000

60.000

60 .000

 

Toplam 60.000 adet hisse senedinden 6.000 adedi kurucu ortaklar tarafından satın alınmıştır. Geriye kalan 54.000 adet hisse senedi halka arz edilmiştir. Satışa sunulan hisse senetleri geçici hesap olan “NAZIM HESAPLAR”da gösterilmek zorundadır.

5

....................................20.01.2009...................................... 900 BORÇLU NAZIM HESAPLAR Satıştaki hisse senetleri 950 ALACAKLI NAZIM HESAPLAR Satıştaki hisse senetlerinden alacaklılar

540.000

540.000

Halka arz edilen hisse senetlerinin tamamı satılmıştır. 540.000 TL değerindeki hisse senedlerinin alıcılar tarafından satın alınma taahhüt kayıtları şöyle yapılır.

Mad. No	AÇIKLAMA	BORÇ	ALACAK
6	....................................30.01.2009...................................... 501 ÖDENMEMİŞ SERMAYE HESABI(-) 500 SERMAYE HS.	540.000	540.000

 

Banka %03 komisyonunu kestikten sonra kalan tutarı şirketin bankadaki hesabına yatırmıştı.

Önce bankanın komisyonunu hesaplayalım:

Banka tarafından satışa sunulan hisse senetlerinin tutarı 540.000 TL.

540.000 x %03 = 1.620 TL komisyon tutarı

540.000 -162 = 538.380 TL şirket hesabına yatan tutar

Ödenen komisyon gideri kuruluş sırasında ödendiği için "262 KURULUŞ VE ÖRGÜTLENME GİDERLERİ HESABI"nda izlenir.

 

7

....................................30.01.2009...................................... 102 BANKALAR HS 262 KURULUŞ VE ÖRGÜTLENME GİDERLERİ HS 501 ÖDENMEMİŞ SERMAYE HS (-)

538.380 1.620

540.000

 

Nazım hesaplar ters kayıt yapılarak kapatılır.

8

....................................30.01.2009...................................... 950 ALACAKLI NAZIM HESAPLAR Satıştaki hisse senetlerinden alacaklılar 900 BORÇLU NAZIM HESAPLAR Satıştaki hisse senetleri

540.000

540.000

AKTİF	HG ANONİM ŞİRKETİ 30.01.2009 TARİHLİ KURULUŞ BİLANÇOSU		PASİF
I. DÖNEN VARLIKLAR.........................................599.100 Bankalar..................................598.380 İndirilecek KDV.............................720 II. DURAN VARLIKLAR............................................5.860 Kuruluş ve örgüt. gider............5.860		III. KISA VADELİ YABANCI KAYNAKLAR.......4.960 Ortaklara borçlar...................4.960 IV. UZUN VADELİ YABANCI KAYNAKLAR V. ÖZ KAYNAKLAR................................................600.000 Sermaye.................................600.000
A.TOPLAM	604.960	P.TOPLAM	604.960

ANONİM ŞİRKETLERDE KAR DAĞITIMI

1. Kâr: İşletmenin faaliyet döneminde öz kaynaklarında oluşan artıştır. Kâr, safi kâr, dönem kârı şeklinde de ifade edilir. Kâr dağıtımında yasaların ön gördüğü koşullar yerine getirilir. Yönetim kurulu kârın nasıl dağıtılacağını kanunlara uygun olarak öneri şeklinde hazırlar. Genel kurul bunu kabul eder veya değiştirerek başka şekilde kâr dağıtım kararı alabilir.

2. Kâr Dağıtım Tablosu: yasal yükümlülüklerin, ana sözleşmede belirtilenlerin ve genel kurulda alınan kararların sonucuna bakılarak düzenlenen dönem kârının, nasıl ve nerelere dağıtıldığını gösteren finansal tablodur. Dönem kârı, bilançolarda ve gelir tablosunda yer alır. Dönem kârından ayrılan yedekler ve özellikle kâr paylarının (temettü) hisselere dağıtılmasının nasıl yapıldığı bu tabloda görülmez. Bu nedenlerden dolayı kârın nasıl ve nerelere dağıtıldığı, hangi tür hisselerle hangi payların verildiği ayrıntılı olarak kâr dağıtım tablosunda görülür. Kâr dağıtım tablosu tekdüzen muhasebe ilkelerine uygun olarak ve standart şeklinde düzenlenir.

Kâr dağıtım tablosu için >>>>>

3. Kâr Dağıtım Tablosu Düzenleme Kuralları:
- "Dönem Kârının Dağıtımı" bölümünde: dönem kârından yapılacak yasal kesintiler ortaklara da kâr payları ile genel kurul kararıyla şirkette bırakılacak kârlar belirtilir.
- "Yedeklerden Dağıtım" bölümünde, isteğe dayalı yedeklerden nasıl dağıtım yapılacağı gösteri bölümü uygulamada fazla yer verilmez.
- Diğer bölümlerde ise hisse başına düşen kâr ve temettüler bulunmaktadır. Bu da dağıtabilir hisse senedine bölünmesiyle hesaplanır.

4. Mali Kârın Hesaplanması: Anonim şirketler, kurumlar vergisi mükelleftir. Şahıs şirketleri, kârı ortaklarına dağıtır ve her kâr payının vergisini kendisi öder.Anonim şirketlerde ise vergi kâr dağıtılmadan hesaplanır ve şirket tarafından vergi dairesine ödenir. Kurumlar vergisi şirketin faaliyet döneminde elde edilen safi kâr veya mali kâr üzerinden hesaplanır. Şirketin bilançoda gösterilen kârı ile aynı olmayabilir.Mali kâr belirlenirken ;dönem kârından vergi kanunlarına göre vergiden istisna ve muafiyet tutarları indirilir,kanunen kabul edilmeyen giderler bu yolla mali kâra (safi kurum kazancıma ) ulaşılmış olur.

Kurumlar vergisinden istisna tutulan kazançlar şunlardır: Kurumların, tam mükellefiyete tabi başka bir kurum sermayesine iştiraklerinden elde ettikleri kazançlar
- Kooperatiflerin ortakları için hesapladıkları risturnlar
- Portföyünün en az % 25'i hisse senetlerinden oluşan menkul kıymet yatırım fonları (döviz yatırım fonları hariç) ile aynı nitelikteki menkul kıymetler yatırım ortaklıklarının portföy işletmeciliğinden doğan kazançlar
- Üçüncü madde dışında kalan menkul kıymetler yatırım fonları ile menkul kıymetler yatırım ortaklarının portföy işletmeciliğinden doğan kazançları
- Risk sermayesi yatırım fonları veya ortaklarının kazançları
- Emeklilik yatırım fonlarının kazançları
- Gayrimenkul yatırım fonları veya ortaklarının kazançları
- Kurumların rüçhan hakkı kuponlarının satışından elde ettikleri kazançları ile anonimşirketlerin kuruluşlarında veya sermayelerini artırdıkları sırada çıkardıkları hisse senetlerinin itibari değerlerinin üzerinde elden çıkarılmasında sağlanan kazançlar
- Yurt dışında yapılan inşaat onarma, montaj işleri ve teknik hizmetlerden sağlanan kazançlar
- Okul öncesi eğitim, ilköğretim, özel eğitim ve ortaöğretim özel okulları ile bakanlar kurulunca vergi muafiyeti tanınan vakıflara veya kamu yararına çalışan derneklere bağlı rehabilitasyon merkezlerinin işletilmesinden elde edilen kazançlar, Millî Eğitim Bakanlığının görüşü alınmak suretiyle Maliye Bakanlığının belirleyeceğiusul ve esaslar çevresinde beş vergilendirme dönemi kurumlarvergisinden muaftır. İstisna, okulların faaliyete geçirdiği vergilendirme döneminden itibaren başlar.

Anonim şirketlerin kurumlar vergisinden istisna tutulan iştirak kazançları, risturnlar ile yatırım fon ve ortaklarının portföy işletmecilik kazançlarının elde edilmeleri sırasında yapılan giderler, kanunen kabul edilmeyen gider kabul edilmiştir.(KVK madde 8) bu giderler kurumlar vergisi hesaplanırken bilanço kârına ilave edilir.

5. Kurumlar vergisi matrahı bulunurken bilanço kârına ilave edilecek giderler (vergi açısından kanunen kabul edilmeyen giderler) şunlardır:
- Öz sermaye üzerinden ödenen veya hesaplanan faizler (KVK, madde 15/1)
- Örtülü sermeye üzerinden ödenen veya hesaplanan faizler (KVK, madde 15/2)
- Sermaye şirketlerince dağıtılan örtülü kazançlar (KVK, madde 15/3)
- Her ne şekilde olursa olsun ayrılan ihtiyat akçeleri (KVK, madde 15/4
- Dar mükellefiyete tabi kurumlara özgü bazı giderler (KVK, madde 15/5)
- Kurumlar Vergisi Kanunu’na göre hesaplanan kurumlar vergisi ile her türlü para cezaları, vergi cezaları,gecikme zamları ve faizleri(KVK, madde 15/6)
- Kanunlara ve kanunların verdiği yetkiye dayanılarak tespit edilen hallar saklı kalmak üzere, menkul kıymetlerin itibari değerlerinin altında satışından doğan zararlar ile ödenen komisyonlar ve benzeri her türlü giderler (KVK, madde 15/9)
- Vergi Usul Kanunu’na göre ödenen gecikme faizleri (KVK, madde 15/10)
- Her türlü alkol ve alkolü içkiler ile tütün ve tütün mamullerine ait ilan ve reklam giderlerinin %50’si (90/1081 sayılı bakanlar kurulu kararı ile (0) sıfır) (KVK, madde 15/1)
- Yat, kotra,tekne sürat teknesi gibi motorlu deniz,uçak ve helikopter gibi hava taşıtlarından işletmenin esas faaliyet konusu ile ilgili olmayanların giderleri ile amortismanları (KVK, madde 15/12)
- Motorlu Taşıtlar Vergisi Kanunu’na bağlı, (1), (2) ve (4) sayılı tarifelerde yer alan taşıtlardan alınan vergi ve cezalar ile gecikme zamları (MTVK, madde 14)
- Sosyal Sigortalar Kurumuna ödenmeyen SSK primleri (506 sayılı kanunu madde 80)
- Hırsızlık olaylarından kaynaklanan kayıplar
- Kanunu sınırların üzerinde yapılan bağış ve yardımlarla gerekli şartları taşımayan her türlü giderler

6. Mali Kârın Vergilendirilmesi: Mali kâr üzerinden % 20 kurumlar vergisi hesaplanır. "Kurumlar Vergi Beyannamesi" hesap döneminin kapandığı ayı izleyen nisan ayının 15. gününe kadar mükellefin bağlı olduğu vergi dairesine verilir. Beyanname üzerinden tahakkuk ettirilen kurumlar vergisi de nisan ayı sonuna kadar ödenir. Kurumlar vergisi mükellefleri, kâr dağıtım kararı aldıktan sonra, dağıtılacak kâr üzerinden ayrıca gelir vergisi hesaplayarak muhtasar beyanname ile beyan edip öderler.kâr dağıtım kararı olmadan gelir vergisi stopajı yapılmaz. Gelir vergisi stopaj oranı anonim şirketlerde % 15 ‘tir.

Örnek 1:
HG Anonim Şirketinin 2008 yılı dönem kârı 80.000 TL‘dir. Şirketin gelirleri arasında 5.000 TL iştirak kazancı istisnası, ayrıca 1.000 TL de kabul edilmeyen gideri vardır.

Dönem kârı.......................................... 80.000 TL

İstisnalar (-)...................................... (5.000 TL) (iştirak kazancı)
İlaveler (+).......................................... 1.000 TL (Kanunen Kabul edilmeyen giderler)
______________
Kurumlar vergisi matrahı.............76.000 TL

76.000 TL x 0, 20 = 15.200 TL kurumlar vergisi

 

Örnek 2:
HG Anonim Şirketinin 2007 yılı dönem kârı 40.000TL olup bunun 20.000 TL ‘si iştirak kazancıdır. Şirketin 10. 000 TL yatırım indirimi bulunmaktadır. Kanunen kabul edilmeyen gideri yoktur.

Dönem kârı.......................................40.000 TL

İstisnalar (-)...................................... (5.000 TL) (iştirak kazancı)
İndirimler (-).....................................(10.000 TL) (yatırım indirimi)
______________
Kurumlar vergisi matrahı.................25.000 TL

25.000 TL x 0, 20 = 5.000 TL kurumlar vergisi

ANONİM ŞİRKETLERDE KAR DAĞITIMI VE MUHASEBE KAYITLARI

1. Kâr dağıtım işlemleri ve muhasebe kayıtları: Anonim şirketler, bütün sermaye şirketleri gibi kâr dağıtımı yapmadan önce yedeklerini
hesaplar ve ayırır. Yedekler özelliklerine göre yasal yedekler ve isteğe bağlı yedekler olmak üzere iki grupta toplanır.

2. Yasal yedekler: TTK’ye göre dönem kârından ayrılan yedek akçelerdir. Yasal yedekler, I. Tertip ve II. Tertip yedek akçe olmak üzere ikiye ayrılmıştır.

2.1. I.Tertip yedek akçe: Her yıl safi kârın % 5 i I.tertip yedek akçe olarak ayrılır.Safi kâr, dönem kârdan varsa geçmiş yıllara ait zararlar düşülerek bulunur. I. tertip yedek akçe, ödenmiş sermayenin beşte biri (1/5) buluncaya kadar ayrılır. Ödenmiş sermayenin beşte birini bulduktan sonra I. tertip yedek akçe ayrılması bir zorunluluk olmaktan çıkar.

2.2. II. Tertip yedek akçe: Kurumlar vergisi, 1.tertip yedek akçe ve 1. temettü şirketin dönem kârından ayrıldıktan sonra ortaklara ve kâra iştirak eden diğer kimselere dağıtılması kararlaştırılmış olan kısmın %10'u 2. tertip yedek akçe olarak ayrılır. 2. tertip yedek akçenin ayrılması, kârın dağıtılmasına bağlıdır. Eğer şirket kârı dağıtmıyorsa, 2. tertip yedek akçe ayrılmaz.

3. İsteğe Bağlı Yedekler: İsteğe bağlı olarak yönetim kurulunun teklifi ve genel kurul kararı ile ayrılabilecek yedek akçelerdir. Anonim şirketlerin kâr dağıtımı, özellikle gelir vergisi stopajı bakımından kapalı ve halka açık anonim şirketlerde farlılık göstermektedir.

4. Aile Anonim Şirketlerinde Kâr Dağıtımı ve Muhasebe Kayıtları:

Örnek:
HG Anonim Şirketi bir aile şirketi olup 2008 dönem kârı 100.000 TL’dir. Yönetim kurulunun 31.12.2008 tarihli kâr dağıtımı kararı bulunmaktadır. Şirketinin sermayesi 100.000 adet hisseden oluşmaktadır. Şirketin ödenmiş sermayesi 500.000 TL’dir. Şirket kârının tamamı ticari kâr olup ilaveler ve indirimler yoktur. Ortaklara kâr ödenmesi 10.01.2009 tarihinde yapılacaktır. Şirketin şimdiye kadar ayırdığı 1. tertip yedek akçe tutarı 70.000TL’dir.

Cevap:
Kurumlar vergi matrahının hesaplanması aşağıdaki şekilde olur:

Dönem karı....................................................100.000 TL

İndirimler (-).................................................--------
İlaveler (+).....................................................--------

Mali kâr (kurumlar vergisi matrahı)......100.000 TL

Kurumlar vergisi......... 100.000 x 0, 20 = 20.000TL

I. Tertip Yedek Akçe Hesaplanması:

Ödenmiş sermaye................................... 500.000 TL
1. tertip yedek akçe ayırma sınırı...... 500.000/5= 100.000 TL’dir.
Şirket 31.12.2008 tarihine kadar 70.000 TL I. tertip yedek akçe ayrıldığına göre:
100.000 - 70.000 = 30.000 TL daha I. tertip yedek akçe ayırma zorunluluğu vardır.

Bu dönem I.tertip yedek akçe tutarı ise şöyledir:

Dönem kârı 100.000 x %5 = 5.000 TL

I.Temettü Hesaplaması:

Anonm şirketler ayrıca ödenmiş sermayenin %5’i kadar da I.temettü ayırmak zorundadır.
I.temettü: 500.000 x %5 =25.000 TL’dir

II. Tertip Yedek Akçe Hesaplanması:

II. Tertip yedek akçe, dönem kârından, kurumlar vergisi ve I.tertip yedek akçe ile I.temettü düşüldükten sonra kalan kârın % 10’u kadar ayrılır. Buna göre:

Dönem karı....................................................................100.000 TL

Kesintiler toplamı..................................................... (50.000 TL)

Kurumlar vergisi (-)............. 20.000 TL

I.tertip yedek akçe (-)......... 5.000 TL
Ortaklara I. temettü (-).... 25.000 TL

II. Tertip yedek akçe matrahı................................. 50,000 TL

II.Tertip yedek akçe..................... 50.000 x %10 = 5.000 TL

II.Temettü Hesaplanması:

II.temettü hesaplanması, II.tertip yedek akçe matrahından II.tertip yedek akçe çıkârılarak bulunur.
II.temettü.......................................50.000 – 5.000 = 45.000 TL

Gelir Vergisi Stopajının Hesaplanması:

I. temettü.................................................................... 25.000 TL
II.temettü....................................................................45.000 TL
Gelir vergisi stopajı matrahı..25.000 + 45.000 =70.000 TL

Gelir vergisi stopajı...............70.000 TL x %15 = 10.500 TL

Hisse başına temüttünün hesaplanması şöyledir:

Hisse başına temüttü = (I.temüttü + II.temüttü) / Hisse senedi sayısı

Hisse başına temüttü = (25.000 + 45.000) / 100.000 = 0.7 TL

Hisse senedinin değeri = 500.000 / 100.000 = 5 TL

Hisse başına düşen temettü yüzdesi = Hisse başına temettü tutarı / Hisse senedi değeri
Hisse başına düşen temettü yüzdesi = 0, 7 / 5 = %14

HG ANONİM ŞİRKETİ
KAR DAĞITIM TABLOSU

A.DÖNEM KÂRININ DAĞITIMI
1. DÖNEM KÂRI.............................................................................................................................................. 100.000
2.ÖDENECEK VERGİ VE YASAL YÜKÜMLÜLÜKLER (-).......................................................................(20.000)
- Kurumlar vergisi......................................................................... 20.000

DÖNEM NET KÂRI........................................................................................................................................ 80.000
3. GEÇMİŞ DÖNEM ZARARI (-).................................................................................................................. -------
4. I. TERTİP YASAL YEDEK AKÇE (-)........................................................................................................ (5.000)
5. İŞLETMEDE BIRAKILMASI VE TASARRUFU ZORUNLU YASAL FONLAR (-).......................... -------

DAĞITABİLİR NET DÖNEM KÂRI......................................................................................................... 75.000
6. ORTAKLARA BİRİNCİ TEMETTÜ (-)................................................................................................... (25.000)

KALAN KÂR..................................................................................................................................................... 50.000
7. PERSONEL TEMETTÜ (-)......................................................................................................................... -------
8. YÖNETİM KURULUNA TEMETTÜ (-)................................................................................................... -------
9. ORTAKLARA İKİNCİ TEMETTÜ............................................................................................................ (45.000)
10. II. TERTİP YASAL YEDEK AKÇE(-)...................................................................................................... (5.000)

B.YEDEKLERDEN DAĞITIM..................................................................................................................... --------

C. HİSSE BAŞINA TEMETTÜ
- Hisse başına temettü tutarı......................................................................................................................... 0,7
- Hisse başına temettü yüzdesi ..................................................................................................................... %14