Savollarga javob

2. Quyidagi falsafiy tushunchalarning mohiyatini izohlang?
Gnostitsizm (yunoncha gnosis – bilish) – fikrlash qobiliyatiga ega boʻlgan insongina borliqdagi narsa-hodisalar va jarayonlarning mohiyatini bilishi mumkinligini e’tirof etuvchi falsafiy ta’limot. Gnostitsizm tabiat, jamiyat haqidagi bilimlar, tushunchalar, gʻoyalar borliqning in’ikosi ekanini, oʻz navbatida, ular borliqqa faol ta’sir koʻrsatishi mumkinligini ta’kidlaydi. Ushbu ta’limot ijtimoiy borliq, inson va ular oʻrtasidagi munosabatlarni oʻzgartirishga qaratilgan bu ta’sir insonning nazariy va amaliy faoliyati jarayonida namoyon boʻlishini e’tirof etadi.
Apologetika (yunoncha ἀpilogoía «oqlash; himoya» dan) yoki asosiy ilohiyot - xristian ilohiyotining diniy ta'limotni oqilona dalillar yordamida asoslashga bag'ishlangan bo'limi. Apologetika dinning mohiyati, uning kelib chiqishi masalasida pravoslav diniy nuqtai nazarni himoya qiladi, dinning kelib chiqishi va mohiyatiga oid turli ateistik farazlarni tanqid qiladi, Xudoning mavjudligi haqiqatining dalillarini ilgari suradi va tadqiq qiladi. xristian dinining asosiy qoidalari.
Patristika (yunoncha pathr, lotincha pater - ota) - cherkov otalarining falsafasi va teologiyasi, ya'ni apostollik davridagi nasroniylikning ma'naviy va diniy rahbarlari. Cherkov otalari tomonidan ishlab chiqilgan ta'limotlar xristian diniy dunyoqarashining asosiga aylandi. Patristika so'nggi antik va o'rta asrlar jamiyati etikasi va estetikasini shakllantirishga katta hissa qo'shdi.
Sxolastika (yunoncha: scholastikos — maktabga, olimga oid) — diniy dunyoqarashni nazariy asoslashga intiluvchi diniy falsafa. Oʻrta asrlarda Gʻarbiy Yevropada taraqqiy etgan. U ilohiyotaqida asoslarini ratsionalistik metodika va formal mantiq masalalari ("masala talashish") bilan bogʻlaydi. S.ning asosiy maqsadi — dinni ximoya qilish. Sxolastlar Platon, Aristoteliing taʼlimotlarni oʻz maqsadlariga moslashtirib, xristianlik aqidalarini asoslash yoʻlida talqin etishgan. S. bir necha davrga boʻlinadi. Ilk S (11 —12-asrlar) Ioann Skot Eriugena, Anselm Kenterberilik taʼsirida boʻlgan. Xudoni tabiat bilan, yaratuvchini yaratilgan bilan aynanlashtirish Eriugena taʼlimotiga xos edi. Shu sababli cherkov hukmdorlari Eriugena kitoblarini "soʻnggi nusxasigacha yoqib tashlash"ga fatvo berishgan. Universaliyalar xususidagi bahsda sxolastik realizm (Gilom)ga nominalizm (Rosselin), shuningdek, konseptualizm (Abelyar) qaramaqarshi turadi. Yetuk S. (12— 13-asrlar) Buyuk Albert va Foma Akvinskiyning xristian aristotelizmi va averroizm (Siger Brabantskiy va boshqalar) boʻlib, u asosan Parij universitetida keng yoyilgan. Keyingi S. (13—14-asrlar) vakillari — Ioann Dune Skot, U. Okkam. S.ga Uygʻonish davri gumanistlari qarshi chiqqanlar. Ularning taʼsirida S. oʻzining mafkuradagi ustuvor mavqeini yoʻqota boshladi. S.ning yangidan jonlanishi, ayniqsa, Ispaniyada jonlanishi (16—17-asrlar, F. Suares, M. Molina) kontrreformatsiya bilan bogʻliqdir. Koʻchma maʼnoda S. — hayotdan ajralib qolgan, behuda, mavgʻum fikr yuritish.
Neotomizm - (Foma Akvinskiy nomidan) 1879-1962 yillardagi katoliklikning rasmiy falsafasi boʻlib, Aristotel falsafasining nasroniycha moslashuvi boʻlgan Tomizmning zamonaviy koʻrinishi boʻlgan.