Saygılarımla

3.3. Ofset Baskı Tekniği

Üç temel baskı tekniği arasında en yenisi, ofset baskı tekniğidir. Bu teknik, Bavyeralı Alois Senefelder’in 1799’da bulduğu litografik baskı (taşbaskı) tekniğinin rafine edilmiş biçimidir.

Litografik baskı tekniğinin ticari biçimine “Ofset baskı” adı verilir. Litografi tekniğinde kalıp olarak kullanılan taş, ofset baskıda yerini baskı silindirini çevreleyecek biçimde üretilen ince ve esnek metal bir levhaya bırakılır.

3.3.1. Ofset Baskı Tekniğinin Özellikleri

1. 
   Çeşitli boyutlardaki siyah – beyaz ve renkli çalışmalar, ofset baskı tekniğiyle ekonomik olarak basılır.
   
2. 
   Ofset baskı tekniği standart bir baskı kalitesinin sağlanmasında tipografik baskı ya da tifdruk baskı tekniğine göre fazla daha dikkat ve özen gerektirir.
   
3. 
   Kalıp kopyalama işlemi diğer baskı tekniklerine göre daha ucuzdur.
   
4. 
   Montajının negatif ya da pozitif filmle yapılmasına bağlı olarak baskı kalıbı da pozitif ya da negatif olarak hazırlanabilir.⁶⁶
   
5. 
   Ofset baskı tekniği ile parlak ve düzgün yüzeyli kağıtlarda en yüksek baskı kalitesine ulaşılır. Bunun yanında mat ve kaba grenli kağıtlarda da iyi sonuçlar alınabilmektedir.
   
6. 
   Baskı aşamasında yapılan her düzeltme, yeni bir kalıbın hazırlanmasını gerektirir. Ama ofset baskı kalıpları tipografi ya da tifdruk kalıpları kadar pahalı değildir.
   
7. 
   Prova baskılar özel prova preslerinde ya da standart ofset preslerinde yapılmalıdır. Seri üretime yönelik ofset preslerinde yapılan prova, baskının maliyetini yükseltir.
   
8. 
   Ofset baskı tekniği, yaratıcı düşüncelerin kağıda aktarılmasında grafik tasarımcıya geniş imkanlar sunar.
   
9. 
   Tipografik ve tifdruk baskı kalıplarına ters olarak aktarılan imge, ofset baskı kalıbına düz olarak aktarılır.
   

3.4. Tipografik Baskı

Baskı tekniklerinin en eskisi ve aynı zamanda en kolay anlaşılır olanı; tipografik baskıdır. Çocukluğumuzda yaptığımız patates baskılar, lastik damga ve mühürler tipografik baskı tekniğinin en bilinen örnekleridir.

Tipografik baskı tekniğinde; fotoğraf, illüstrasyon, yazı, sembol vb. görsel unsurlar için "klişe" adı verilen ve genellikle çinko, magnezyum ya da bakırdan üretilen kalıplar kullanılır. Çizgisel imgelerde ve düşük yoğunlukta tramlanacak ara tonlu çalışmalarda çinko kalıplar tercih edilir. Tram yoğunluğu yüksek olan çalışmalarda ise magnezyum kalıplarından yararlanılır. Bakır ise çok pahalı bir metal olduğundan sadece çok ayrıntılı ve yüksek kalitedeki çizgisel çalışmalarda kullanılır.

3.4.1. Tipografik Baskı Tekniğinin Özellikleri

1. 
   Değişik boyut ve renklerde, yüksek kalitede baskı yapmaya elverişlidir.
   
2. 
   Baskı sayısına bağlı olmadan standart bir baskı kalitesi elde edilir.
   
3. 
   Tipografik baskı kalıpları; ofset baskı kalıplarından pahalı, tifdruk baskı kalıplarından ise daha ucuzdur.
   
4. 
   Elle ya da makineyle yapılan dizgilerle ve orijinal ya da kopya edilerek çoğaltılan baskı kalıpları ile baskı yapmaya elverişlidir.
   
5. 
   Kalıbın kopyalanarak çoğaltılması pahalıya mal olduğundan, plastik ya da kauçuk kalıplardan ya da stereotipi tekniğinden yararlanılır.
   
6. 
   Genellikle kitap basımında kullanılan 2. ve 3. hamur kağıtlarda en iyi baskı sonucunu verir.Yazı ile birlikte yarım -tonlu görsel unsurlar da kullanılacaksa, o zaman kuşe ya da 1. hamur kağıtlar tercih edilmelidir. Tipografik baskı pelur kağıttan mukavvaya kadar değişik kalınlıklardaki her türlü kağıda uygulanabilir. Kağıt kalınlığını saptamadaki temel kriter; baskıda kullanılan presin teknik özellikleridir.
   
7. 
   Dizgi ve klişenin kullanıldığı kalıplarda, yeni bir kalıp hazırlanmasına gerek duyulmadan belirli değişiklikler yapılabilir. Ama tek parçadan oluşan kopyalanmış kalıpta ya da rotatif baskı preslerinde kullanılan eğimli kalıplarda bu tür değişiklikler yapılamaz.
   
8. 
   Numaralandırılması gereken bilet, fatura, kupon vb. basılı malzemelerde; kağıt ve karton üzerine basılan etiket ve ambalajların bıçakla kesiminde,perfore delikleri açılmasında, alçak ve yüksek kabartma (gofre) baskılarda tipografik baskı preslerinden yararlanılmaktadır.
   
9. 
   Tipografik baskı tekniğinde prova baskı oldukça ucuza mal olur.⁶⁷
   

3.5. Tifdruk Baskı Tekniği

Tifdruk baskı, özgün baskı resim tekniklerinden biri olan gravürün ticari biçimidir. Bu teknik, ilk kez 15. yüzyılda Almanya'da uygulanmaya başlamıştır. Tifdruk baskı tekniğinde genellikle silindirik kalıplar kullanılmaktadır.

Tifdruk baskı tekniğini diğer baskı tekniklerinden ayıran diğer önemli özellik de; ister çizgisel, isterse ara tonlu olsun bütün görsel unsurların tramlanmasıdır. Tifdruk tekniğinde tramlama işlemi, tipografi ve ofset baskı tekniğine göre daha karmaşıktır.

3.5.1. Tifdruk Baskı Tekniğinin Özellikleri

1. 
   Gerek siyah-beyaz, gerekse renkli baskılarda oldukça yüksek bir kaliteye ve baskı hızına erişilir.
   
2. 
   Değişik kopyalar üzerindeki baskı kalitesi standarttır.
   
3. 
   Bütün baskı teknikleri içinde en güçlü siyah ton ve en geniş renk dizisi tifdruk tekniği ile elde edilebilmektedir.
   
4. 
   Tifdruk, yüksek baskı sayısında ve baskı hızında en ekonomik baskı tekniğidir.
   
5. 
   Tifdruk kalıpları ve silindirleri, tipografi ve ofset baskı tekniğinde kullanılanlardan daha pahalıdır. Buna karşın daha uzun süre dayanırlar.
   
6. 
   Tifdruk tekniğinde her tür kağıda (parlak, mat, düz, grenli) baskı yapılabilir.
   
7. 
   Tifdruk baskı tekniğinde düzeltmeler çok pahalıya mal olur. Çünkü her düzeltme için yeni bir baskı kalıbının hazırlanması gerekir.
   
8. 
   Prova baskılar, tipografi ve ofset baskı tekniğine oranla oldukça pahalıya mal olur.
   
9. 
   Tifdruk tekniği, ara tonlu imgelerin basımında en kusursuz sonucu verir.⁶⁸
   

III. BÖLÜM

GRAVÜR VE BOYA İLE ENTERİYÖR DENEMELERİ

Çalışmalarıma işlemiş olduğum gravür ve serigrafi tekniklerinin 42.000 yıl öncesine dayanan bir geçmişiyle günümüzde insanların iç yaşantılarını ve beklentilerini yansıtan enteriyörler olarak ele aldım. Bu enteriyörlerden aldığım ip uçları ile eski ve yeninin bir sentezini oluşturmaya çalıştım.

İnsanların yaşadığı ortama önem vermesi, lükse ve konfora yönelmesine sebep olmuştur. Benim de enteriyör çalışmalarım banyo serileri, mutfak ve armatürün gravür, boya ve serigrafi ile yapılmış denemeleridir.

KONU İLE İLGİLİ YAPILMIŞ ÇALIŞMALAR

ÇALIŞMA : I.

KONU : BANYO 1.

TEKNİK : Gravür, Asitle yedirme.

BOYUT : 17,5 X 25 cm.

Y. TARİHİ : 08.12.1999

Baskı için seçilmiş madeni plaka olan çinko, selülozik tiner ile baskıdan önce temizlendi. Çinko için asit karşısında dayanıklı olan lâk hazırlandı. Lâk, zift ve selülozik tinerin inceltilmesini ile oluşturuldu. Plakanın parlak ve pürüzsüz kısmı tespit edildi ve her iki yüzeyi ince sürülmek üzere lâk ile kaplandı. Plaka yüzeyindeki lâk, kuruyunca hazırlanmış olan desen, sivri uçlu kazıyıcılarla plaka üzerine geçirildi.

Asit karışımını hazırlamak için 1 bardak nitrik aside, 6 bardak su ilave edildi.Plaka çizilen yerlerin çökmesi için hazırlanmış olan aside bırakıldı. Plakanın asitte bekleme süresi 20-25 dakika oldu(Verilen bu süre asidin durumuna göre bazen değişebilir). Asit içindeki plaka ara ara kontrol edildi. İstenilen çukurluğun elde edildiğinden emin olununca, asitten çıkartılıp suya tutuldu. İşlem bitince plaka kurutuldu. Plaka yüzeyindeki lâk gazyağı ile temizlendi.

Baskıya geçilmesi için matbaa mürekkebini pasta ile incelterek ragle ile plaka yüzeyine sürüldü. Plaka yüzeyindeki fazla boya gazete ile temizlendi. Baskı yapılacak olan kağıt yukarıdaki işlemler yapılırken 15 dakika suda bekletildi(Kağıdın suda bekleme süresi, kağıdın cinsine göre değişebilir). Plaka baskıya hazır olduğunda kağıt sudan çıkartılıp fazla suyu alındıktan sonra hemen sonra plaka üzerindeki mürekkep kurumadan baskı işlemine geçildi. Plakanın üzerine kağıt yerleştirilerek presten geçirildi.

Yapılan ilk baskıdan sonra sonuç üzerinde gerekli yerlerde tonlamalara gidilmiştir. Kurşun kalemle üzerinde denemeler yapılmıştır. İkinci baskıda bunlar göz önünde bulundurularak reçine ile tonlamalar verilmiştir.

Plaka yüzeyi, lâk ile en beyaz kalması istenilen yerden başlayarak aşama aşama kapatılmış ve reçine, yüzeyin her tarafına eşit miktarda dökülmüştür. Dökülen toz zerrecikleri elektrikli sobada eritilerek plaka yüzeyine yapışması sağlanmıştır. Daha sonra plakanın arkası da lâklanarak aside atılmıştır. Asitte bekleme süresi asidin durumuna göre bazen 3 bazen 5 dakikaya kadar çıkmıştır. Plaka yüzeyinde kalan reçine kalıntıları tiner ile temizlenmiştir.

Baskı işlemi bitince plakanın kenarları açılı bir şekilde eğelenmiştir. Eğelendikten sonra kenardaki çapakların boya tutmaması için raspa ile düzeltilmiştir. En son olarak baskının sol alt köşesinden başlayarak toplam baskı sayısı ve yapılan baskının kaçıncı baskı olduğu rakamlarla gösterilmiştir. Yanında baskı çeşidi yazılmış, konusu ve baskının yapılış tarihi belirtilmiştir.

Banyo serilerinin ilkini oluşturan bu gravürde banyodan bir kesit görülmektedir. Reçine ile geniş leke alanlarına yer verilmiştir. Tinere batırılmış fırça ile renk tonlamalarına gidilmiştir. Çizgi ve renkte perspektif oluşturulmuştur.

ÇALIŞMA : II.

KONU : BANYO 2.

TEKNİK : Gravür, Asitle yedirme, reçine, soğuk kazıma.

BOYUT : 17,5 X 25 cm.

Y. TARİHİ : 06.01.2000

Banyo serilerinin ikincisini oluşturan baskı renkli baskıdır. 2 kalıp kullanılmıştır. 1. nci kalıp aynen siyah-beyaz kalıp hazırlanıyormuş gibi yapılmıştır. 2.nci kalıpta ise sadece renk girecek yerler işlenmiştir. Tonlama için reçine ve soğuk kazıma yapılmıştır. Soğuk kazıma plaka yüzeyinin sivri uçlu kazıyıcılarla oyulduktan sonra raspayla çapaklarının alınmasından oluşur. Soğuk kazımada direk boya verilip basılabilir.

Plaka üzerinde değişik dokular elde etmek için fonda tuval bezinden yararlanarak dokular oluşturulmuştur. Pencerede de çam yapraklarından oluşmuş çizgisellikler verilmiştir. Fıçıda ve kadındaki görülen beyazlıklar lâk ile ilk kapatılan yerlerdir.

ÇALIŞMA : III.

KONU : MUTFAK

TEKNİK : Asitle yedirme, reçine, soğuk kazıma.

BOYUT : 26 X 24,5 cm.

Y. TARİHİ : 27.01.2000

Perspektif göz önüne alınarak enteriyörden mutfak seçilmiştir. Reçine ile planlar birbirinden ayrılmıştır. Lâk ile aşama-aşama koyulaştırmalar yapılmıştır. Tinerli fırça ile zeminde, dolapta yer yer pırıltılar verilmiştir. Çoğunlukla fırın üzerinde ve masada, natürmortta soğuk kazıma tekniği uygulanmıştır.

ÇALIŞMA : IV.

KONU : ARMATÜR I.

TEKNİK : Kağıt üzerine serigrafi.

BOYUT : 26 X 35 cm.

Y. TARİHİ : 27.04.2000

Desen olarak Armatür seçildi. Enteriyörlerden bir detay ve konfor olarak alındı. Renk olarak mavinin açılımı kullanıldı.

Baskı için seçilen desenin bilgisayardan aydıngere çıktısı alındı. Serigrafide her renk için ayrı kalıp hazırlanır. Seçilen polyester ipek şaseye gerildi. İpek için emülsiyon ile mikromat karışımı hazırlandı. Karışım bir süre oluşan hava kabarcıklarının yüzeye çıkabilmesi için bekletildi. İşlemler loş ışıkta yapıldı. Ama ışıklı ortamda da yapılabilir.

Emülsiyon önce kalıbın tersinden sürülerek yapıldı. Emülsiyonun fazlalıkları alındı. İpek ve filmin durumuna göre emülsiyon inceltildi ya da koyulaştırıldı. Kalıp emülsiyon sürüldükten sonra soğuk üfleme gözenekleri açmaz ve emülsiyonun hassasiyetini bozar. Emülsiyon kuruyunca renk değiştirdi. Daha sonra pozlama işlemine geçildi. Işıklı masada aydınger üzerine kalıp yerleştirildi. Kalıbın üzerine ağırlık yapabilecek malzemeler kondu. Pozlama 4 dakika sürdü. Fakat pozlama zamanını etkileyen pek çok faktör vardır. Bunlar ışık şiddeti, mesafe, ipek kalınlığı olarak sıralanabilir. Pozlama bittikten sonra arkalı önlü olarak tazyikli suya tutuldu. Gözenekler açıldı. Karışımlardan mikromatın akması önlendi. Yüksek dereceli sıcaklık ile yukarıdan aşağı kurutma sağlandı. Kalıba boya vermek için serigrafi boyası normal tiner ile inceltildi. Baskı değişik malzemeler üzerine (cam, mermer, ahşak, çinko, kağıt) deneneceği için yerleri tespit edildi.

Kağıt üzerine baskı yapıldığında silik çıkan yerler varsa boya inceltildi. Ya da boya kağıt üzerinde dağılıyor ise koyulaştırıldı. Daha sonra baskıya geçildi. Baskı işlemi bittikten sonra baskı numarası, çalışmanın adı ve tarihi yazıldı.

Kalıp temizleme ise pregan temizleme maddesi ile her iki taraftan pamukla ovalayarak yapıldı.

SERİGRAFİNİN DEĞİŞİK MALZEMELER ÜZERİNDE DENEMELERİ

ARMATÜR : 1

TEKNİK : Çinko Üzerine Serigrafi.

BOYUT : 26 x 35 cm.

Y. TARİHİ : 27.04.2000

ARMATÜR : 1

TEKNİK : Ahşap Üzerine Serigrafi.

BOYUT : 26 x 35 cm.

Y. TARİHİ : 27.04.2000

ARMATÜR : 1

TEKNİK : Cam Üzerine Serigrafi.

BOYUT : 26 x 35 cm.

Y. TARİHİ : 27.04.2000

ARMATÜR : 1

TEKNİK : Mermer Üzerine Serigrafi.

BOYUT : 26 x 35 cm.

Y. TARİHİ : 27.04.2000

ÇALIŞMA : V.

KONU : ARMATÜR 2

TEKNİK : Çinko üzerine gravür ve serigrafi.

BOYUT : 26 X 35 cm.

Y. TARİHİ : 05.05.2000

Daha önce değişik malzemeler üzerinde denenen serigrafi çinko üzerinde de denenmişti. Serigrafi boyasının aside karşı dayanıklı olmasından dolayı kel yedirme denilen teknik uygulandı. Lâk ile plaka yüzeyinde boya kalmasını istediğimiz yerler kapatıldı. Bazı yerlerde akıtmalar yapıldı. Daha sonra reçine ile tonlama yapıldı.

ÇALIŞMA : VI.

KONU : ARMATÜR 3

TEKNİK : Tuval üzerine transfer baskı ve yağlı boya.

BOYUT : 80 X 100 cm.

Y. TARİHİ : 16.05.2000

Tuval bezi şase üzerine gerildi ve astarlardı. Transfer baskı için tuval boyutunda armatürün siyah-beyaz fotokopisi çekildi. Çekilen fotokopi tuval üzerine polizolan ile yavaş yavaş sadece yapıştırılacak yere döküldü. Yapıştırma işlemi yapılırken hava boşluğunun kalmamasına dikkat edildi. İşlem bittikten sonra tuval üzerine ağırlık koyarak bir gün bekletildi. Ertesi gün tuval yüzeyini su ile ovalayarak fotokopi çıkarıldı. Desen tuval yüzeyine geçmiş oldu.

Renk olarak mavi ve morun tonları seçildi. Yağlı boya ile müdahaleler yapıldı. Bazı yerlerinde boya ince kullanılarak transparan etkiler elde edildi. Bazı yerlerinde ise aksine boya katmanı ve akıtmalara yer verildi.

KONU : BANYO 3

TEKNİK : Tuval üzerine plastik boya, yağlı boya, pigment, sprey boya.

BOYUT : 320 X 200 cm.

Y. TARİHİ : 09.06.2000

Bu çalışma banyo serilerinin sonuncusudur. Banyodan bir kesit alınmıştır. Banyoda ayaklı ve yerden olmak üzere iki lavoba bulunmaktadır. Banyoda bir küp, dolap ve tek ayağı görünen taburenin üzerindeki havlu görülmektedir.

Renk olarak zenginlik ve asilliğin simgesi mavi ve mor seçilmiştir. Kağıt bantlar ile karo taşlarının araları belirlenmiştir.

Bu enteriyörün en büyük özelliği tuvalin dört ayrı parçaya bölünmüş olmasıdır. Her parça ayrı bir tuvaldir. Parçaları birleştirince bir banyo görünmektedir. Tuvalin dört parçasında da aynı teknikler uygulanmıştır.

ÇALIŞMA : VII.

KONU : BANYO 3

TEKNİK : Tuval üzerine plastik boya,

yağlı boya, pigment, sprey boya.

BOYUT : 80 X 200 cm.

Y. TARİHİ : 16.05.2000

(Banyonun ilk parçasıdır)

ÇALIŞMA : VIII.

KONU : BANYO 3

TEKNİK : Tuval üzerine plastik boya,

yağlı boya, pigment, sprey boya.

BOYUT : 80 X 200 cm.

Y. TARİHİ : 16.05.2000

(Banyonun ikinci parçasıdır)

ÇALIŞMA : IX.

KONU : BANYO 3

TEKNİK : Tuval üzerine plastik boya,

yağlı boya, pigment, sprey boya.

BOYUT : 80 X 200 cm.

Y. TARİHİ : 16.05.2000