S/C: Avrupa Komisyonu’nun mültecilere yardım amacıyla yürüttüğü çalışmalar Mülteci kimdir?

AVRUPA KOMİSYONU

MEMO

Brüksel, 20 Haziran 2012

S/C: Avrupa Komisyonu’nun mültecilere yardım amacıyla yürüttüğü çalışmalar

Mülteci kimdir?

Her yıl doğal afetler, çatışmalar ve insan hakları ihlalleri nedeniyle milyonlarca insan evlerini terk ederek canlarını kurtarmak üzere kaçmak zorunda bırakılmaktadır. Bu insanların hayatta kalmaları çoğu zaman sağlanacak uluslararası yardım ve korumaya bağlıdır.

Mülteci anavatanından kaçmak zorunda bırakılmış ve zulüm görme korkusuyla geri dönemeyen ya da dönmeyi istemeyen kişidir. Mültecilerin Statüsüne ilişkin 1951 BM Sözleşmesi’nde mültecilere uluslararası mülteci hukuku kapsamında yasal koruma tanınmaktadır. Birleşmiş Milletler Mülteci Yüksek Komiserliği (BMMYK) mültecilerin ihtiyaçlarına karşılık vermek üzere yetkilendirilmiştir.

Ülkesinde yerinden edilmiş kimse evini terk etmeye zorlanan ancak ülke sınırını geçmemiş kimsedir. Ülkesinde yerinden edilmiş kimseler uluslararası insan hakları hukuku ve silahlı çatışma halinde uluslararası insani hukuk çerçevesinde sağlanan yasal korumadan yararlanır.

Ancak, ülkesinde yerlerinden edilmiş kimseler uluslararası mülteci hukukunun sağladığı özel korumadan yararlanamaz. Bu kimselere yardım etmek üzere resmi olarak görevlendirilmiş bir BM birimi ya da uluslararası kuruluş yoktur. Kendi topraklarında bulunan yerlerinden edilmiş kimselerin güvenliği ve sıhhatinin sağlanması ulusal hükümetlerin başlıca sorumluluğu olmasına karşın çoğunlukla bu sorumluluğu üstlenemez ya da üstlenmek istemezler.

Kaç tane mülteci var?

Mülteci ve ülkesinde yerlerinden edilmiş kimseler dahil, zorla yerinden edilme sonucunda bugün, yardım ve korumaya muhtaç 43 milyondan fazla insan vardır. BMMYK rakamlarına göre dünya genelinde 26 milyon yerinden edilmiş kimse, 15-16 milyon mülteci ve 1 milyon sığınmacı vardır. Bu, Londra, Paris, Berlin ve Brüksel’in toplam nüfusuna eşittir.

Yerlerinden edilen kimselere yardım etmek insani yardım çalışanları için de giderek daha zor, masraflı ve tehlike hale gelmektedir. Somali, Afganistan, Demokratik Kongo Cumhuriyeti, Yemen veya Irak gibi ülkelerde ülkesinde yerinden edilmiş kimselere yardım ulaştırmak erişimin güç olduğu ve çatışma veya suç ortamının ölümcül riskler taşıdığı şartlar altında çalışmak anlamına gelmektedir.

Bugün mültecilerin yüzde sekseni gelişmekte olan ülkelerde yaşamaktadır dolayısıyla mülteciler zaten kendileri yoksulluk ve zorluklarla mücadele etmekte olan ülkelere sığınmaktadırlar. Bu sorunla mücadele etmek için daha fazla uluslararası dayanışmaya ihtiyaç vardır.

Dünya Mülteci Günü Nedir?

2001 yılında BM mülteci sözleşmesi ve BMMYK’nin ellinci yıldönümü vesilesiyle BM Genel Kurulu tarafından 20 Haziran Dünya Mülteci Günü olarak kabul edilmiştir. Bu insanların çilesine, bulundukları yerlerde hayatta kalabilmeleri ve kendi evlerine dönebilmeleri ya da yeni bir hayata başlayabilecekleri bir yer bulmaları için yardıma ihtiyaçlarının olduğunu uluslararası kamuoyuna daha fazla duyurabilmek amacıyla mültecilere özel bir gün belirlenmiştir.

İnsani durum ve ihtiyaçlar

Yaşadıkları yerlerden kaçmak ya da buraları terk etmek zorunda bırakılan insanların çoğu çok kısa sürede kaçmak zorunda kaldıkları için beraberlerinde hiçbir şey götüremez ya da çok az eşya alabilirler. Özelikle istikrarsız şartlar altında hayatta kalabilmeleri tamamen uluslararası insani yardıma bağlıdır. İçinde bulundukları duruma neden olan sorunların çözümü uzun sürdüğü için çoğu zaman güvenli bir yer arayışları sancılı ve uzun bir yerinden edilme sürecine dönüşür.

Mültecilere yönelik sürdürülebilir çözümler arasında kendi ülkelerine gönüllü geri dönüş yer almaktadır ki bu mültecilerin büyük bir çoğunluğu için uzun vadede tercih edilen bir sonuçtur. Başka bir çözüm de yaşamakta oldukları iltica ülkesine ya da daimi olarak yerleştirilebilecekleri üçüncü ülkelere entegre olmaları ya da yerleştirilmeleridir. Ülkesinde yerlerinden edilen kimseler geldikleri yerlere yeniden entegre olabilir (geri dönüş), sığındıkları yerlere entegre olabilir (yerel entegrasyon) veya ülkenin başka bir köşesine yeniden entegre olabilirler (başka bir yere yerleştirilme).

Ülke içinde ve ülkeler ve bölgeler arası çok sayıda göçmen akını yaşandığından yerinden edilme şekilleri giderek daha karmaşık hal almaktadır. Sorunları ve ev sahibi ülkeye getirdiği yük, iklim değişikliği, artan kentleşme, nüfus artışı ve gıda güvensizliğine bağlı olarak artmaktadır. Ayrıca insani yardım toplumunun yardım ulaştırma ve uzun vadeli çözümlere katkıda bulunma çabaları, donörlerin küresel mali ve ekonomik krizin neden olduğu bütçe sıkıntıları nedeniyle daha da zorlaşmaktadır.

Avrupa Komisyonu'nun insani yardım müdahale çalışmaları

İnsani krizlerden en yoğun şekilde etkilenen gruplardan birisi de mültecilerdir. Bu sebeple Avrupa Komisyonu, önemli oranda insani yardım kaynağını mültecilere yardımcı olabilmek amacıyla ayırmaktadır.

Komisyon, yıllık insani yardım bütçesinin yaklaşık %15'lik bir bölümünü (1 milyar Euro'nun üzerinde bir rakam) mülteciler ve ülkesinde yerinden edilmiş kişilere yönelik projelere tahsis etmektedir.

Avrupa Komisyonu tarafından sağlanan insani yardımlar:

• 
  Göçün temelinde yatan sebeplerin ele alınmasına;
  
• 
  Mülteci ve ülkesinde yerinden edilmiş kişilerin en acil ihtiyaçlarının karşılanmasına;
  
• 
  Yerleri değiştirilirken ve asıl yerlerine/menşei bölgelerine geri dönerlerken mülteci ve yerinden edilmiş kişilerin desteklenmesi ve korunmasına; ve
  
• 
  Mültecilere yardım konusunda uzmanlaşan insani yardım örgütlerinin kapasitelerinin güçlendirilmesine

  yardımcı olmaktadır.

  
  

Komisyon sağladığı desteği göçmen, mülteci ve ülkelerinde yerinden edilmiş kişileri destekleyen ve aralarında BM Mülteciler Üst Komiserliği, Uluslararası Göç Örgütü, Kızılhaç ve Kızılay ailesi ile sivil toplum örgütlerinin de yer aldığı örgütlere yoğunlaştırmaktadır. 2011 yılında BM Mülteciler Üst Komiserliği, insani yardımlar alanında fon hacmi bakımından Komisyonun en büyük ikinci yardım ortağı olmayı sürdürmüştür.

Komisyonun bu destekler yoluyla yürüttüğü çalışmalar, mülteciler ve ülkesinde yerinden edilmiş kişiler için kalıcı çözümlerin bulunmasına hizmet etmektedir. Komisyon yardımlarını erken toparlanma (early recovery) ve kalkınmadan sorumlu örgütlerle birlikte koordine etmektedir.

Avrupa Komisyonu örneğin, amacı dezavantajlı toplulukların kırılganlığını azaltmak ve bu grupların yerinden edilmesini önlemek olan felaket hazırlık ve önleme çalışmaları yoluyla, yerinden olmuş kişileri desteklerken aynı zamanda da mülteci krizlerinin sayı ve ölçeğini de azaltmaya çalışmaktadır.

Örnekler

Libya'da ortaya çıkan çatışmaların ardından bir milyonun üzerinde insan ülkeden kaçmıştır. 2011 yılı başlarında ülkeden kaçan bu insanların birçoğu – Libyalılar ve ülkede çalışmakta olan yabancılar – komşu ülkelerle olan sınırlar boyunca sıkışıp kalmıştır. Avrupa Birliği, Libya'nın komşusu olan ülkelerin omuzlarına düşen bu insani yükü hafifletebilmek ve yabancıların kendi ülkelerine dönüşlerini sağlayabilmek amacıyla ciddi çabalar sarf etmiştir. Avrupa Komisyonu bu kapsamda, Çad ve Nijer sınırında hiçbir yiyecek, içecek ve tıbbi yardım malzemesi olmadan sıkışıp kalan, durum dolayısıyla bitap düşen yerinden edilmiş binlerce kişiye yönelik yardımları desteklemek üzere ekstra kaynak ayırmıştır.

2011 yılında Fildişi Sahili, bir milyon kişinin yerinden olmasıyla neticelenen ve 125,000'den fazla Fildişi Sahili vatandaşını mülteci dalgası yaratmaya iten insani bir felaketle yüz yüze kalmıştır. Özellikle alarma yol açan gelişme ise --120,000'den fazla mültecinin zaten insani krizin eşiğinde bulunan yoksul bölgelere doğru kaçtığı Liberya da dâhil olmak üzere-- komşu ülkelere inanılmaz bir yük getiren, çatışmanın yayılma etkisi olmuştur. Avrupa Komisyonu Aralık 2010'da patak veren bu krize müdahale eden ilk uluslararası donör olmuştur. Komisyon tarafından sağlanan insani destek miktarı, artan ihtiyaçla paralel olarak defalarca arttırılmış ve Nisan 2011'de de 30 milyon Euro'ya ulaşmıştır. Avrupa tarafından sağlanan bu destek, insani yardım örgütlerinin yerinden olmuş Fildişi Sahili vatandaşlarına ve mültecilere yönelik çalışmalarına yardımcı olmaktadır.

Uzun zamandır devam eden ve büyük ölçüde unutulmaya yüz tutan bir insani krizin yanı sıra hızlı ve şiddet olaylarıyla dolu bir değişim süreci geçiren bir diğer ülke de Yemen'dir. Bu ülkede, çoğunluğu Afrika Boynuzu menşeli 200,000'den fazla mülteci yaşamaktadır. Bununla birlikte 500,000 Yemenli de yıllar süren çatışmalar dolayısıyla, ülke içinde yerinden edilmiş statüsündedir. Ülkedeki mülteci ve yerinden edilmiş kişilerin acil ihtiyaçlarını karşılamak üzere Avrupa Komisyonu, Ocak 2011'de 15 milyon Euro'luk bir kaynağı harekete geçirerek, aynı yıl içinde Sana'a kentinde bir insani yardım bürosu kurmuş ve 2012 yılı itibariyle sağladığı yardım miktarını da 20 milyon EUR'ya yükseltmiştir.

Daha da doğuda, tahmini sayısı 200,000'i bulan vatansız Rohingyalı Myanmar'dan kaçarak Bangladeş'e gelmiş ve burada hiçbir yasal statüleri olmadan yaşamaya başlamıştır. Bunlardan sadece 29,000'i mülteci statüsüne kavuşmuş ve Avrupa Birliği'nin de desteğiyle, BM Mülteciler Üst Komiserliğinin koruması altına alınmıştır. 2007'den bu yana Avrupa Komisyonu, iki adet gayrı resmi yerleşkedeki (Kutapalong geçici kampı ve Leda yerleşkesi) yaklaşık 40,000 kayıt dışı Rohingyalı'ya yönelik olarak insani yardım (sağlık ve beslenme, su ve hijyen, koruma/güvenlik) maksadıyla yılda 3 milyon Euro'luk bir kaynak sağlamaktadır.

Daha fazla bilgi için

IP/12/625 – Komisyon Üyesi Georgieva Suriyeli mültecileri ziyaret ederken Avrupa Komisyonu da Suriye'ye yönelik insani yardım desteğini arttırıyor

Uluslararası İşbirliği, İnsani Yardım ve Kriz Müdahalesinden sorumlu Komisyon Üyesi Kristalina Georgieva'nın web sayfası

http://ec.europa.eu/commission_2010-2014/georgieva/index_en.htm

DG ECHO'nun web sayfası

http://ec.europa.eu/echo/index_en.htm

MEMO/12/456