SeçKİ HÜququ və onun hüquqi MÜdafiƏSİNƏ dair praktik vəSAİT

 
Bu prinsiplər ümumən azad və ədalətli seçkiləri təmin edir.
Azad seçkilər ifadə və toplaşma azadlığı, hərəkət azadlığı, 
birləşmək azadlığı və əlbəttə ki, təhlükəsiz siyasi mühitdən 
əhəmiyyətli dərəcədə asılıdır. Şəffaf seçki prosesi ədalətli seçki 

---

16 
qanunvericiliyi və təzyiq və təhdid olmaması, müstəqil və 
qərəzsiz seçki komissiyaları tərəfindən bütün iştirakçılar üçün 
bərabər imkanlar yaraılması seçkilərin nəticələrinin legitimliyi 
üçün mühüm əhəmiyətə malikdir.
Azad və ədalətli seçkilərin rəsmi nəticələrinin qəbul edilmısi 
seçkilərdə iştirak qaydalarından, demokratik sistem və qanunun 
aliliyinə riayət etmək öhdəliyindən, apellyasiya imkanından və 
seçkilərin açıqlığından asılıdır. Sistem seçilmiş demokratiya 
prinsiplərinin və azad və ədalətli seçkilərin hüquqi və institusional 
quruluşu ilə qorunub saxlanılır. 
Etik davranış prinsipi 
Seçkilərin dürüstlüyü seçkilərin idarə olunmasında iştirak edənlərin, 
komissiya üzvlərinin, namizədlərin, partiyaların və seçki prosesində 
iştirak edənlərin etik davranışından asılıdır. 
Bütün iştirakçılar, azad və ədalətli bir prosesi həyata keçirmək və 
prosesin bütövlüyünü şübhə altına alan davranışın qarşısını almaq 
kimi davranmalıdırlar. Buna nail olmaq üçün bütün iştirakçılar öz 
funksiyaları və vəzifələrini peşəkar, açıq və qərəzsiz şəkildə yerinə 
yetirməlidirlər. Yəni, vəzifəlilər (seçkiləri idarə edənlər də daxil 
olmaqla) öz mövqeyini şəxsi mənfəət üçün istifadə etməməlidirlər. 
Demək olar ki, namizədlər və partiyalar seçki fonduna xeyir 
verməlidirlər. 
 
Bir çox sistemdə seçkilər zamanı iştirakçıların necə davranması 
lazım olduğunu müəyyən edən davranış qaydaları mövcuddur. 
Dəqiqlik prinsipi 
Seçkilərin ədalətli olması ilə bağlı olan problemlər, aldadıcı və 
saxtakar hərəkətlərin nəticəsidir, lakin onlar da insan səhvinin 

---

17 
nəticəsidir. Seçki sisteminə daxil olanların hamısı peşəkar və dəqiq 
olmalıdır. Səslərin sayılmasında qanusuz işlər və ya qeyri-dəqiqlik 
ciddi suallar yaradır və seçkilərin etibarlılığını pozur.
Güc təsirlərini məhdudlaşdırmaq və məsuliyyətini artırmaq üçün 
yaradılmış eyni cəzbedici və balanslaşdırıcı qüvvələr səhvləri 
tapmaqda kömək edə bilər. Seçki prosesini pozmaq və ya 
manipulyasiya üçün edilən cəhd adətən bir inzibati və ya mülki 
səviyyədə qalır.
 
Seçkilərin ədalətli olması ilə bağlı problemlər qanunun və ya 
sistemin strukturunun formalaşdırılmasında qeyri-dəqiqliklərə 
əsaslanır. Məsələn, qanun və qaydalar seçki rəsmilərinin üzərinə 
müəyyən seçki idarəçiliyi vəzifələrini qoyur. Hər hansı bir 
səlahiyyətlərin çox gizliliyə sahib olmasına icazə verən pis şərtlər, 
səlahiyyətdən sui-istifadə etmə ehtimalını yaradır. Eynilə, pis təşkil 
edilmiş seçici qeydiyyatı sistemi şəxslərə bir neçə dəfə qeydiyyatdan 
keçmək imkanı verir və bu, insanların qeydiyyatına mane ola bilər.