ŞEHİd murtaza mutahhari

Soru ve Cevap

Soru: Cabir b. Hayyan ilmini İmam Sadık’tan (a.s) mı almıştır?

Cevap: Dediğim gibi bu konuların bir bölümü tarihte meçhul kalan şeylerdendir ve bugüne kadar tarih bunu tam olarak açıklığa kavuşturamamıştır. Ancak şu kadarı belli ki Cabir bu derseleri İmam Sadık’tan (a.s) almıştır. Elbette ona güvenmeyip, Cabir b. Hayya’ın dönemi İmam Sadık’ın (a.s) döneminden biraz sonraya rastlamaktadır diyenler de vardır. Cabir’in İmam Sadık’tan (a.s) biraz sonra yaşadığını söyleyenler de onun İmam Sadık’ın (a.s) bazı öğrencilerinin öğrencisi olduğunu söylemekteler. Fakat herhalûkârda yazanlar ve bu meseleye güvenenler onun bu dersleri İmam Sadık’tan (a.s) aldığını söylemişlerdir. Asıl önemli olan bu bilimlerin ondan önce olmayışıdır; bu da İmam Sadık’ın (a.s) çeşitli bölümlerde çeşitli öğrencileri olduğunu göstermektedir. Herkesin ruhî ve fikrî kapasitesi bir değildir; nitekim Emirulmüminin Hz.Ali (a.s) Kumeyl b. Ziyad’a, “Bende öyle fazla ilimler var ki ne yazık ki söyleyecek istidatlı bir kimse bulamıyorum.”⁶¹ Daha sonra buyuruyor ki: “Zeki ve kabiliyetli birini bulsam da hokkabaz ve dünyatalep biri olduğunu, dini maddiyat için vesile etmek istediğini görüyorum. Biri de dindar ve iyi kişi olmasına rağmen hamaktır; ilim edinme yeteneği yoktur. Hem ilim edinme yeteneği ve hem de ahlakî istidadı olan bir kişi bulamıyorum.”

5

İmam Musa Kâzım’ın (a.s) Şehadetine Neden Olan Etkenler

Bismillahirrahmanirrahim

Hamd alemlerin Rabbi Allah’a mahsustur; O, bütün varlıkların yaratıcısıdır; salat ve selam Allah’ın kulu, elçisi, habibi ve seçtiği efendimiz, peygamberimiz ve mevlamız Ebi’l Kasım Muhammed’e (s.a.a) ve onun tertemiz ve masum Ehl-i Beyt’ine olsun. Kovulmuş Şeytandan Allah’a sığınırım.

“Siz en sağlam sırat, en büyük yol, Fenâ yurdunun şahitleri ve bekâ yurdunun ise şefaatçilerisiniz.”⁶²

Şu anda yaşamakta olan Hz. Hüccet (İmam Mehdi) -a.f- dışında bütün Ehl-i Beyt İmamları (a.s) şehit olarak ahiret yurduna göçmüşlerdir. Hiçbiri tabii ölümle ve kendi ecelleriyle veya normal bir hastalıkla ölmemişlerdir; bu da onların büyük iftihar kaynaklarından biridir. Birincisi kendileri sürekli Allah yolunda şehadet şerbetini içmeyi arzuluyorlardı; biz bu anlamı kendilerinin bize öğrettikleri ve kendilerinin okudukları dualarda görmekteyiz. Ali (a.s) buyuruyordu ki: “Ben yatakta ölmekten nefret ediyorum. Bin kılıç darbesiyle parçalanmak yatakta yavaşça ölmekten daha iyidir benim için.” Biz de dualarda ve onları ziyaret etmek için okuduğumuz ziyaretlerde onlar için bir fazilet olarak andığımız şeylerden biri de onların şehidler zümresinden olmaları ve dünyadan şehadetle göçmeleridir. Konuşmamın başında okuduğum cümle Camia-i Kebire Ziyaretindendir; buyuruyor ki: “Siz en sağlam sırat, en büyük yol, Fenâ yurdunun şahitleri ve bekâ yurdunun ise şefaatçilerisiniz.”

Istılahta, “Şehit” Hz. İmam Hüseyin’in (a.s) lakabıdır ve biz normalde Hazreti “Şehid” lakabıyla anmaktayız: “Hüseyn-i Şehid.” Nitekim İmam Sadık’a (a.s) da, “Cafer-i Sadık” ve İmam Musa b. Cafer’e, “Musa-i Kâzım” lakabıyla hitap etmekteyiz. Şehitler efendisinin lakabı “Hüseyn-i Şehid”dir. Fakat bu, Ehl-i Beyt İmamları (a.s) arasında şehid olan tek kişinin İmam Hüseyin (a.s) olduğu anlamına gelmez. Nitekim örneğin İmam Musa b. Cafer’e “Kâzım” diyorsak, diğer Ehl-i Beyt İmamlarının (a.s) kâzım⁶³ olmadığı anlamına gelmez. Veya İmam Rıza’ya (a.s), “Rıza” diyorsak diğer Ehl-i Beyt İmamlarının (a.s) “rıza” kelimesinin örneği olmadığı ve İmam Cafer-i Sadık’a “sadık” diyorsak diğer İmamların (a.s) -neuzubillah- sadık olmadıkları anlamına gelmez. Aynı şekilde Seyyid-i Şuheda aleyhisselama “Şehid” diyorsak diğer Ehl-i Beyt İmamlarının (a.s) şehid olmadığı anlamına gelmez bu.

Zaman Gereçlerinin Mücadele Şeklinde Etkisi

Burada şöyle bir soruyla karşılaşmaktayız: Neden diğer Ehl-i Beyt İmamları (a.s) şehid oldular. Tarih onların da dönemlerinin zalim yönetimine karşı kıyam edip kılıç çektiklerini göstermiyor. Zahiri yaşamları onların metotlarının İmam Hüseyin’in (a.s) metoduyla farklı olduğunu gösteriyor. Pekala, İmam Hüseyin (a.s) şehid oldu; peki İmam Hasan (a.s) neden şehid olsun ki? Neden İmam Seccad (a.s) şehid olsun? Neden İmam Bâkır, İmam Sadık ve İmam Musa Kâzım şehid olsun ki? Aynı şekilde diğer Ehl-i Beyt İmamları (a.s) da. Bu sorunun cevabı şudur: Diğer Ehl-i Beyt İmamlarıyla (a.s) İmam Hüseyin’in (a.s) metodunun bu konuda farklı olduğunu sanmak yanlıştır. Bazıları böyle düşünüyorlar; diyorlar ki: Ehl-i Beyt İmamları (a.s) arasında İmam Hüseyin (a.s) zamanın zulüm sistemiyle savaşmaya kararlıydı; fakat diğer Ehl-i Beyt İmamları (a.s) savaşmıyorlardı; onlar bu açıdan İmam Hüseyin’le (a.s) farklıdırlar. Böyle düşünecek olursak büyük bir hata işlemiş oluruz. Tarih bunun aksini söylüyor; elimizdeki delil ve belirtiler de buna aykırıdır. Evet, konu yu başka bir şekilde değerlendirilecek olursa böyledir. Hiçbir zaman gerçek bir Müslüman’ın, gerçek bir müminin -nerde kaldı, kutlu imamet makamına sahip olan bir kişinin- zamanının zulüm ve sitem sistemiyle uzlaşması ve gerçekten uyuşması, yani kendisini ona uygun kılması imkansızdır; aksine sürekli onlara karşı mücadele eder. Ancak mücadele metotları farklıdır. Bazen açıkça mücadele yapılır, açıkça savaş ilan edilir, kılıçla savaşılır. Bu mücadelenin bir şeklidir. Bazen de mücadele olmasına rağmen, şekli farklıdır. Bu mücadelede de karşı tarafı ezmek, yerden yere vurmak, halkı karşı taraftan sakındırmak, onun batıl üzere olduğunu açıklamak ve toplumu ona karşı yönlendirmek vardır; fakat bu iş kılıçla yapılmaz.

İşte bu nedenle zaman gereçleri mücadele şeklinde etkili olabiliyor. Hiçbir zaman gereçler, bir zaman diliminde zulümle uzlaşmanın câiz oluşunda, başka bir zamanda ise câiz olmayışında etkisi yoktur. Hayır, zulümle uzlaşmak hiçbir zamanda, hiçbir mekanda ve hiçbir şekilde câiz değildir; fakat mücadele şekli değişebilir. Mücadele açık bir şekilde yapılabileceği gibi gizli ve perde arkasından da yapılabilir. Ehl-i Beyt İmamlarının (a.s) tarihi onların sürekli mücadele halinde olduğunu göstermektedir. Takiyye halinde mücadele diyorlarsa -maksat sessiz kalmak ve hareketsizlik değildir-. “Takiyye” “veka” kökündendir, tıpkı “veka” kökünden olan “takva” kelimesi gibi. Takiyyenin anlamı gizli bir şekilde, örtülü bir şekilde kendini savunmaktır; başka bir tabirle kalkan kullanmak, mümkün olduğu kadar fazla vurmak ve az darbe almaktır; yoksa mücaledeyi bırakmak anlamında değildir; hayır, kesinlikle. İşte bu nedenledir ki bütün Ehl-i Beyt İmamları (a.s) kendi zamanlarında hiçbir zalim halifeyle uzlaşmama ve sürekli mücadele halinde olma iftiharına sahiptirler. Bugün bin üç yüz sene sonra -ve bin üç yüz seneden fazla veya bazı imamlar için biraz daha az: Bi iki yüz elli sene, bin iki yüz altmış sene, bin iki yüz yetmiş sene- Abdulmelik Mervan gibi halifelerin (Abdulmelik Mervan öncesinden Abdulmelik Mervan ve Abdulmelik’in çocukları, amcası çocukları, Abbasoğulları, Mensur-i Devanikî, Ebu’l Abbas Seffah, Harun-i Reşid, Me’mun ve Mütevekil’e kadar) tarihte en kötü isimleri almış kişiler olduğunu görmekteyiz. Olayların apaçık belli olduğu biz Şiiler arasında ve hatta Sünniler arasında bunlar çöplüklere gömülmüşlerdir. Bunları kim çöplüklere gömmüştür acaba? Ehl-i Beyt İmamlarının (a.s) bunlar karşısında direnişleri olmasaydı, onların fısk ve sapışlarını açığa çıkarmasalardı, gasıp ve liyakatsiz olduklarını insanlara hatırlatmasalardı; evet, böyle yapmasalardı bugün Harun’u ve özellikle Me’mun’u kutsal kişi olarak kabul ederdik. Ehl-i Beyt İmamları (a.s) Me’mun’un iç yüzünü açığa çıkarıp tamamen tanıtmasaydı kesinlikle Me’mun dünyada ilim ve dinin kahramanlarından sayılırdı.

Konumuz İmam Musa b. Cafer’in (a.s) şehadetinin nedenlerini incelemekti. Neden Musa b. Cafer’i (a.s) şehit ettiler acaba? Birincisi Musa b. Cafer’in (a.s) şehid olduğu tarihte şüphe edilmez kesin bir olaydır; bunu hiç kimse inkar etmemiştir. En muteber ve en meşhur rivayetlere göre Musa b. Cafer (a.s) dört yıl zifiri karanlık zindanlarda kalmış ve zindanda da şehid olmuştur. Zindanda İmam Musa b. Cafer’e (a.s) defalarca özür dilemesi ve diliyle itirafta bulunması önerilmiş; fakat İmam (a.s) bunu kabul etmemiştir; tarih metninde böyle geçer.