ŞEHİd murtaza mutahhari

Ehl-i Beyt İmamları (a.s) Arasında Uygulanan İki Sünnet

Bütün Ehl-i Beyt İmamları (a.s) arasında iki apaçık sünnetin uygulandığını görürsünüz. Bunlardan biri ibadet, Allah’tan korkmak ve Allah’a inanmaktır. Onlarda çok mükemmel bir Allah inancı var; Allah korkusundan ağlıyor, titriyorlar. Sanki Allah’ı görüyorlar, kıyameti görüyorlar, cennet ve cehennemi görüyorlar. Musa b. Kâzım (a.s) hakkında şöyle rivayet edilmektedir: “Uzun secdeler ve kaynayan göz yaşlarıyla sözleşen bir kişi.”⁶⁷ Kırılmış ateşli bir kalp olmasa ağlamaz insan.

Bütün Ali (a.s) evlatlarında (Masum İmamlarda) görülen ikinci sünnet ise zayıf, mahrum, zavallı ve düşük kimselerle dert ve gönül ortaklığıdır. Esasen onların yanında “insan”ın bambaşka bir değeri vardır. İmam Hasan’ı (a.s) görüyoruz, İmam Hüseyin’i (a.s) görüyoruz, İmam Zeynulabidin, İmam Bâkır, İmam Sadık, İmam Kâzım ve onlardan sonraki imamları görüyoruz; her birinin tarihini incelediğimizde zayıf ve fakir kişilerin elinden tutmak onların bir programı olduğunu, o da emir vererek değil, şahsen bu işle uğraştıklarını, yani bu işi başka birine bırakmadıklarını, kendi yerlerine başkalarının yapmasını istemediklerini görüyoruz. Tabii ki insanları bunları görüyorlardı.

Harun Sisteminin Planları

İmam (a.s) zindanda olduğu müddet içerisinde Harun’un oyunuyla İmam’ın (a.s) haysiyetini azaltmak için bir plan hazırlandı. Çok güzel ve genç bir cariye sözde zindanda İmam’a (s.a.a) hizmet etmesi için görevlendirildi. Açıktır ki zindanda, birinin yemek götürmesi, yemek getirmesi, zindan mahkumunun bir isteği olursa ondan istemesi gerekiyor. Çok güzel genç bir cariyeyi bu işle görevlendirdiler. Dediler ki: “Ne de olsa bir erkektir; bir süre de zindanda kalmıştır; ona bakabilir veya en azından onu suçlayabiliriz; dillerinde hiçbir kayıt olmayan bazı kişiler, ‘Olur mu canım?! Issız bir oda; bir erkekle genç bir kadın!’ söylesinler.” Ancak bir ara bu cariyede bir dönüşüm olduğunu, onun da gelip bir seccade açarak ibadetle meşgul olduğunu öğrendiler.⁶⁸ Bu kadının da imam’ın (a.s) safına geçtiğini gördüler. Durumun farklı bir şekle girdiğini Harun’a haber verdiler. Cariyeyi getirdiler; tamamen döndüğünü, bambaşka bir hal aldığını, gökyüzüne ve yere baktığını gördüler. “Olay nedir?” diye sordular. Cariye, “Ben bu adamı gördükten sonra kendimin ne olduğunu anladım; hayatım boyunca çok günahlar işlediğimi, çok hatalar yaptığımı anladım. Şimdi sürekli tövbe halinde olmam gerektiğini düşünüyorum” dedi ve ölünceye kadar da bu halinden vazgeçmedi.

Buşr-i Hafî ve İmam Kâzım (a.s)

Buşr-i Hafî’nin kıssasını duymuşsunuzdur.⁶⁹ Bir gün İmam (a.s) Bağdat sokaklarından geçerken bir evden saz, dümbelek ve bağırma sesleri geldiğini duydu; çalıp oynuyorlar, ayaklarını yere dövüyorlardı. O sırada tesadüfen hizmetçi bir kadın belediye görevlileri götürsün diye beraberindeki çöpleri boşaltmak için dışarı çıktı. İmam (a.s) ona, “Bu evin sahibi hür müdür, köle mi?” diye sordu. İlginç bir soruydu. Hizmetçi, “Böyle bir güzel evden bunun anlamıyor musun? Bu Buşr’un evidir; halkın önde gelenlerinden, eşraftan bir kişidir; tabii ki hürdür” dedi. İmam (a.s), “Evet, hürdür; köle olsaydı⁷⁰ evinden bu sesler çıkmazdı” buyurdu. Bundan başka aralarında geçen konuşmayı yazmamışlardır. Sadece şu kadarını yazmışlardır ki, biraz uzadı ve zaman geçti; İmam (a.s) sonra ayrılıp gitti. Buşr çöpü boşaltıp geri dönmek için dışarı çıkan hizmetçinin dönüşü, örneğin normalde bir dakika sürüyorduysa birkaç dakika sürdüğünü fark etti. Yanına giderek, “Neden geciktin?” diye sordu. Hizmetçi, “Bir adam beni söze tuttu” dedi. Buşr; “Ne dedi?” dedi. Hizmetçi, “Benden ilginç bir şey sordu!” dedi. Buşr, “Ne sordu?” dedi. Hizmetçi dedi ki: “Benden bu evin sahibinin hür mü, köle mi olduğunu sordu. Ben de elbette hürdür dedim.” O da, “Evet, hürdür; köle olsaydı evinden bu sesler çıkmazdı” dedi. Buşr, “O adamın belirtisi nedir?” diye sordu. Hizmetçi İmam’ın (a.s) belirtilerini söyleyince onun İmam Musa b. Cafer (a.s) olduğunu anlayarak, “Nereye gitti?” diye sordu. Hizmetçi, “Şu taraftan” dedi. Buşr yalın ayaktı; İmam’ı (a.s) kaybetmekten endişelenerek gidip ayakkabılarını giymeye fırsat bulmadan. yalın ayak sokağa fırladı. (Bu cümle onda inkılap yarattı) Koşarak İmam’ın (a.s) ayaklarına düştü; İmam’a (a.s) “Siz ne dediniz?” diye sordu. İmam (a.s), “Ben bunu söyledim dedi. Buşr İmam’ın (a.s) maksadının ne olduğunu anladı. Bunun üzerine, “Mevlam” dedi; “Şu andan itibaren Allah’ın kulu olmak istiyorum.” Gerçekten de doğru konuştu. O saatten itibaren artık Allah’ın kulu oldu.

Bu haberleri Harun’a ulaştırıyorlardı. İşte bu nedenle Harun tehlike hissediyor ve diyordu ki: “Bunların olmaması gerekir; esasen senin varlığın enim açımdan günahtır.” İmam (a.s), “Ben ne yaptım ki? Hangi kıyamı gerçekleştirdim? Hangi girişimde bulundum?” buyuruyordu. Harun’un buna cevabı yoktu; fakat tüm haliyle, “Esasen senin varlığın günahtır” diyordu. Onlar da buna rağmen hiçbir zaman Şiilerini, mahremlerini ve diğer kişileri aydınlatmakta kusur etmiyorlardı; olayı onlara söylüyor, anlatıyorlardı ve böylece onlar olayın ne olduğunu anlıyorlardı.

Safvan-i Cemal ve Harun

Safvan-i Cemmal’in kıssasını duymuşsunuzdur. Safvan'ın -günümüzün tabiriyle- bir taşımacılık şirketi vardı; o dönemde bu iş daha çok deveyle yapılıyordu. Taşımacılık vesileleri o kadar fazla ve belirgindi ki bazen hilafet sistemi onu yük taşımak için çağırıyordu. Bir gün Harun Mekke’ye yapacağı yolculuk için onun taşımacılık için kiraya verdiği şeyleri istedi. Eşyalarını kiralamak için onunla bir anlaşma yaptı. Fakat Safvan İmam Musa Kâzım’ın Şiilerinden ve onun ashabındandı. Bir gün İmam’ın (a.s) huzuruna gelerek dedi ki -veya daha önce İmam’a (a.s) demişlerdi-, “Ben böyle bir iş yaptım.” İmam (a.s), “Neden develerini bu zalime kiraya verdin?” buyurdu. Safvan, “Ben develerimi günah yolculuğu için kiraya vermedim ona; hac ve itaat yolculuğu olduğu için kiraya verdim; aksi durumda kiraya vermezdim” dedi. İmam, “Paranı aldın mı?” veya -en azından- “Kiranın gerisi kaldı mı?” diye sordu. Safvan, “Evet, kaldı” dedi. İmam (a.s), “O halde kalbine bir müracaat etsene; develerini ona kiraya verdin; şimdi kalbinden, Harun’un, geri kalan kiranı verecek kadar dünyada kalmasını istiyor musun?” diye sordu. Safvan-i Cemal, “Evet” dedi. İmam (a.s), “Sen bu kadar da olsa zalimin kalmasına razısın ve bu ise günahtır” buyurdu. Safvan dışarı çıktı. Onun Harun’la uzun bir geçmişi vardı. Bir ara Safvan’ın bütün kervanı bir arada sattığını, bu işi bıraktığını haber verdiler. Develeri sattıktan sonra Harun’un yanına gidip, “Biz bu anlaşmayı bozalım; ben bundan böyle bu işi yapmak istemiyorum” dedi. Böylece bir mazeret getirmek istiyordu. Olayı Harun’a bildirdiler. Harun, “Safvan’ı” çağırın dedi. Harun, “Olay nedir?” diye sordu. Safvan, “Ben yaşlandım; artık bu işi yapamayacağım; düşündüm de, bir şey yapacak olsam da başka bir şey yapayım, dedim” cevabını verdi. Harun, haberi öğrenip, “Doğrusunu söyle; neden sattın?” dedi. Safvan, “Doğrusu budur” karşılığını verdi. Harun, “Hayır” dedi, “Ben olayın ne olduğunu biliyorum. Musa b. Cafer senin develeri bana kiraya verdiğini öğrenince sana bu işin din hükümlerine aykırı olduğunu söyledi. İnkar etme; vallahi senin ailenle uzun yıllar süren geçmişimiz olmasaydı buracıkta seni idam etmelerini emrederdim.”

O halde İmam Musa b. Cafer’in (a.s) şehadetine neden olan etkenler bunlardır. Birincisi: Onların varlığı ve kişilikleri öyle bir şekildeydi ki halifeler onlardan tehlike hissediyorlardı. İkincisi: Tebliğ ediyor, olayları anlatıyorlardı; fakat takiyye ediyorlardı; yani karşı tarafın eline belge vermeyecek bir şekilde davranıyorlardı. Biz takiyye yapmanın gidip uyumak olduğunu sanıyoruz. Dönemin şartları işlerini yapmayı, çaba harcamanın yanı sıra; karşı tarafa da bir belge vermemeyi; karşı tarafa bir bahane vermemeyi veya en azından mümkün olduğu kadar az vermeyi gerektiriyordu. Üçüncüsü: Sahip oldukları bu fevkalade mücadele ve direnme ruhudur. Arz ettiğim gibi, “Sen Yahya’nın huzurunda sadece küçük bir özür dile” dedikleri zaman, “Bizim ömrümüz geçti” buyuruyor.

Başka bir zaman da Harun birini zindana göndererek İmam’dan (a.s) itiraf almak istedi; yine ‘Bizim size sevgimiz var, size ilgi duyuyoruz; maslahatlar sizin burada kalmanızı ve Medine’ye gitmemenizi gerektiriyor; aksi durumda bizim de maksadımız sizi zindana atmak değildir. Biz sizin kendi yakınımızda emin bir yerde tutulmanızı emrettik; bizim yemeklerimize alışkın olmayabilirsiniz diye sizin için özel bir aşçı gönderdim; emredin istediğiniz yemeği hazırlasınlar size gibi sözlerden sarf etti. Bu iş için görevlendirdiği kişi kimdir? Bir zaman İmam’ı (a.s) zindanında tutan ve Harun’un yüksek dereceli komutanlarından olan Fazl b. Rabi. Fazl üniformasını giyip silahını kuşanarak zindanda İmam’ı (a.s) görmeye gitti. O sırada İmam (a.s) namaz kılıyordu. Fazl b. Rabi’nin geldiğini fark etti. (şimdi ruhî gücün ne demek olduğuna bakın). Fazl ayakta durmuş halifenin mesajını ulaştırmak için İmam’ın (a.s) namazını bitirmesini bekliyor. İmam (a.s) “es-selamu aleykum ve rahmetullah-i ve berekatuh” diyerek namazın selamını verir vermez, fırsat vermeden tekrar namaza durdu. Fazl yine bekledi. Yine İmam’ın (a.s) namazı bitti ve “es-selamu aleykum ve rahmetullah-i ve berekatuh” der-demez fırsat vermeden “Allah-u Ekber” söyleyip tekbir getirerek namaza başladı. İmam (a.s) bu hareketi birkaç defa tekrarladı. Fazl, İmam’ın (a.s) kasıtlı olarak bu işi yaptığını gördü. Önce İmam’ın (a.s) peş peşe kılınması gereken dört rekatlık, altı rekatlık veya sekiz rekatlık namaz kıldığını sanıyordu. Fakat daha sonra namazların peş peşe kılınması gerektiğinden değil, İmam’ın (a.s) kendisine itina etmek, onu kabul etmek istemediği ve bu şekilde onu reddetmek istediği için böyle yaptığını gördü. Diğer taraftan görevini de yerine getirmesi gerekiyordu. Daha fazla kalacak olursa Harun’un, sakın gidip zindanda Musa b. Cafer’le (a.s) bir anlaşmaya girişmi olmasın diye kötü zanda bulunmasından endişelendi. Bu defa İmam (a.s) namazın selamını vermeden konuşmaya başladı. İmam (a.s) daha, “es-Selam-u aleykum” demeden o sözünü söylemeye başladı. Belki önce selam verdi. Harun’un söylediği her şeyi söyledi. Harun ona, “Sakın oraya giderken, ‘Emirulmüminin böyle dedi’, demeyesin. Emirulmüminin olarak söyleme; amcan oğlu Harun böle dedi, söyle. O da çok saygılı ve mütevazı bir şekilde, “Amcanız oğlu Harun size selam gönderdi ve dedi ki: Sizin suçsuz olduğunuz anladık; fakat maslahatlar sizin burada kalmanızı, vakti gelinceye kadar şimdilik Medine’ye dönmemenizi gerektiriyor; ben bilhassa özel aşcının gelip emrettiğiniz her yemeği pişirmesini, size istediğiniz yemeği hazırlamasını emrettim.” Yazıyorlar ki, İmam (a.s) buna karşı şu cevabı verdi: “Kendi malım burada değil ki harcamak istediğimde kendi helal malımdan harcayayım ve aşçı gelsin de ona yemek pişirmesini emredeyim. Ben de benim payım ne kadardır, benim bu aylık hissemi ver, diyecek bir kişi değilim. Ben istekte bulunacak bir insan değilim.⁷¹

İşte böylece halifeler onları hiçbir yolla ve hiçbir şekilde itaate, kendilerine teslim ve tabi olmaya zorlayamayacaklarını görüyorlardı; yoksa halifeler de Ehl-i Beyt İmamlarını (a.s) şehid etmenin kendilerine ne kadar pahalıya mal olacağını biliyorlardı; fakat bir türlü vazgeçmedikleri o zorba siyasetleri açısından yine en kolay yol buydu.