Şehriban Şahin Bir Kamusal Din Olarak Türkiye’de ve Ulus Ötesi Sosyal Alanlarda İnşa Edilen Alevilik Giriş

4.3 Birdenbire Gelen Acılar

1993 Sivas'ta ve 1995’de İstanbul’da yaşanan Alevilere yönelik şiddet eylemleri de sosyal ve politik fırsat ya da elverişlilik yapılarının en önemli parçadır. Bu olaylar Walsh’in (1981) kavramsallaştırdığı ‘birdenbire empoze edilen acılar’ [suddenly imposed grievances] olarak tanımlanabilir. Bu kavram beklenmeyen ve birbenbire gelişen felaketler, insan hataları ile oluşan ya da devlet güçlerinin şiddet kullanımı gibi dramatik olaylarla, kamunun dikkatinin ve duyarlılığın bu yöne kaydıran olayları açıklar. Bu tür dramatik olaylar kamunun dikkatini ve duyarlılığını artıdığından sosyal hareket aktivitelerinin oluşumu ve yaygınlaşmasını sağlayacak sosyal ve politik yapıları elverişli hale getirmede etkilidir.

2 Temmuz 1993’de Sivas’ta Cuma namazından çıkan kökten dinci grupların PSAKD tarafından düzenlenen Pir Sultan Abdal Festivali'nin konuklarının kaldığı oteli ateşe vererek 37 kişinin ölümüne yol açmışlardır. Otelin yakılması sırasında güvenlik güçlerinin etkisiz olması, oteli kuşatan kalabalığa müdahale edilmede gösterilen zafiyet, itfaiyenin müdahalesinde gecikmelerle tam bir felaket haline gelen bu olay Alevi hareketinin dönüm noktası olmuştur.^[4] Türkiye'nin dört tarafından ve yurtdışından gelen onbinlerce Alevi, Sivas katliamını protesto yürüyüşlerine katıldı. Sivas olayı Alevi hareketine büyük bir ivme kazandırdı dernek sayısı hızla arttı. O güne kadar Alevi derneklerinde yer almayan gençler derneklere koştular. Almanya’da Sivas olayı sonrası bir yıl içinde 100 dernek kurulmuş ve o güne kadar dernek üyeleri birinci kuşak göçmenlerken, Sivas olayları sonrası ikinci ve üçüncü kuşaklar dernek faaliyetlerine katılmışlardır. Gerek Türkiye’de gerekse Almanya’da konuştuğum Alevi dernek üyeleri ‘neden üye oldunuz’ sorusuna Sivas olayını başlıca neden olarak göstermektedirler.

Sivas olayından iki yıl sonra 12 Mart 1995’de İstanbul’da Alevilerin yoğun yaşadığı Gazi Mahallesi’ne gelen silahlı üç kişi kahvehane ve pastaneleri tarayarak bir kişinin ölümüne neden olduktan, kendilerini mahalleye getiren taksi soförünü de öldürdükten sonra kaybolmuşlardır. Olayı yerel polis karakolu önünde protesto etmek isteyen Alevi grubun üzerine polisin ateş açması ile Alevilerle polis arasında çatışma başlamıştır. Olaylar sonrası Alevilerin toplandığı cemevine gece yarısı polis panzerinden ateş edilmesi sonucu iki kişinin ölümüne yol açması ile olaylar çığrından çıkmış Gazi ve Ümraniye’deki protesto yürüyüşlerinde polisin yine silah kullanması sonucu 12-13 Mart’daki olaylar sonucunda 20 kişi yaşamını kaybetmiştir.

Bu iki şiddet olayı her alanda kendini hissettirmiş olmakla birlikte en derin etkisi siyaset arenasında olmuş, Sivas olayları sırasında oylarının büyük bir kısmı Alevilerden gelen SHP’nin iktidar ortağı olması, Alevilerin sol partilere olan bağını tamir edilemeyecek şekilde zedelenmiş aynı zamanda devlete olan güven de sarsılmıştır. Aleviler bu partiden uzaklaşıp yeni parti kurma dahil olmak üzere arayışlara girmiştir (Cumhuriyet April 2-8 1995, July 17-22 1995; Ekonomi Politika, 1993: 32-34). Önceki sol parti bağlarına olan tepki Alevilerin sınıf yapılarında kendini iyice ortaya koyan değişimlerle birleştiğinde artık Alevi eşittir solcu ya da Aleviler kayıtsız şartsız sol partileri destekler mitleri geçerliliğini yitirmeye başlamıstır. Alevi-sol bağı çatırdarken, Türkiye devleti ile Aleviler arasındaki ilişkiler de yeni bir şekle dönüşmeye başlamıştır. 1990’ların ikinci yarısından itibaren Türkiye devleti Alevilere yönelik yeni politikalar geliştirmeye ve kamusal alanda Alevilerin varlığını kabul ettiğine dair davranışlar sergilemeye başlamıştır.