Şəki şəhər Mədəniyyət və Turizm şöbəsi Mərkəzləşdirilmiş Kitabxana sistemi Metodika və biblioqrafiya şöbəsi

Şəki şəhər Mədəniyyət və Turizm şöbəsi

Mərkəzləşdirilmiş Kitabxana sistemi

Metodika və biblioqrafiya şöbəsi

Akademik Zərifə Əliyevanın 90 illiyi münasibətilə

Ömrün gözəl illəri

(metodik vəsait)

Şəki-2013

Tərtib edəni: Əhmədova Nəzakət - Metodika və biblioqrafiya şöbəsinin baş biblioqrafı.

Redaktor: Nəsrullayeva Zibar - MKS-nin Metodika və

Biblioqrafiya şöbəsinin müdiri.

1. 
   Z.Əliyevanın həyat və yaradıcılığı
   

Zərifə Əziz qızı Əliyeva 1923-cü il aprel ayının 28-də Şərur rayonunun Şahtaxtı kəndində anadan olmuşdur.

1942-ci ildə orta məktəbi bitirdikdən sonra o, Dövlət Tibb İnstitutunun müalicə-profilaktika fakultəsinə daxil olmuşdur və 1947-ci ildə həmin institutunu müvəffəqiyyətlə bitirmişdir.

1950-1953-cü illərdə Zərifə xanım Əliyeva aspiranturada təhsil almışdır.

1957-ci ilə qədər Azərbaycan Elmi-Tədqiqat Oftalmologiya İnstitutunda elmi işçi, 1960-cı ildən 1967-ci ilə qədər böyük elmi işçi, 1967-ci ildən isə Ə.Əliyev adına Azərbaycan Həkimləri Təkmilləşdirmə İnstitutunda göz xəstəlikləri kafedrasının dosenti, professor, Görmə orqanının peşə patologiyası laboratoriyasının müdiri, 1982-1985-ci illərdə Oftalmologiya kafedrasının müdiri vəzifələrində çalışmışdır.1977-ci ildə zərifə xanım Əliyevaya tibb elmləri doktoru elmi dərəcəsi verilmişdir.

1981-ci ildə oftomologiyanın inkişafına verdiyi böyük töhfəyə-görmə orqanının peşə patologiyası sahəsində apardığı elmi tədqiqatlara görə professor Z.Ə.Əliyeva oftalmologiya aləmində ən yüksək mükafata-SSRİ Tibb Elmləri Akademiyasının akademiki M.İ.Averbax adına mükafata layiq görülmüşdür. Professor Z.Ə.Əliyeva həmin mükafata layiq görülən ilk qadın idi.

Elmi tədqiqatların yüksək səviyyəsi, onların sosial əhəmiyyəti,ictimai fəallığı, pedaqoji istedadı, çox illik elmi-tədqiqat işlərində böyük xidmətlərini qiymətləndirən, 1983-cü ildə Zərifə xanım Əliyevanı Azərbaycan SSR EA-nın akademiki seçilmişdir.

Zərifə xanım Əliyeva göstədiyi xidmətlərinə görə orden və medallarla təltif edilmiş, Azərbaycanın Əməkdar elm xadimi kimi yüksək ada layiq görülmüşdür.

1985-ci il aprel ayının 15-də Moskva şəhərində vəfat edən Zərifə xanım Əliyevanın cənazəsi 1994-cü ildə Moskvanın Nova-Drviçye qəbiristanlığında Bakıya gətirilən, Fəxri Xiyabanda, atasının yanında dəfn olıunmuşdur.

2. 
   Akedemik Zərifə Əliyevanın 90 illiyi münasibəti
   

ilə keçirilən tədbirlə

Zərifə Əliyevanın 90 illiyi münasibəti ilə bütün mədəni-maarif müəssələrindəo cümlədən kitabxanalarda da kütləvi tədbirlər keçirilməlidir. İlk növbədə kitab sərgisi təşkil olunmalıdır. “Z.Əliyeva-90” başlıqlı sərginin nümunəsini veririk:

1.Başlıq. “Z.Əliyeva-90”.

2.Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Sərəncamı.

3.Yubilyarın şəkli.

4.Yubliyara aid nəşr olunan kitablar.

5.Yubley münasibətilə dərc olunan qəzet və jurnallar məqalələri.

____1____

________ ____2____ ________

________ 3 ________

____4____

Z.Əliyevanın 90 illiyi münasibəti ilə dərc olunan materiallardan mövzu kartatekası hazırlanmalıdır. Keçiriləcək tədbirlərdən biri də anım günüdür.

“Yada düşər xatirələr” mövzusunda anım gününün ssenarisini veririk:

Çiçəklərlə bəzədilmiş səhnə.Aparıcılar səhnəyə çıxır.

I aparıcı. Zaman keçdikcə olduqca vacib və əhəmiyyətli bir nüansı xatırlayanda, bəzən sondan başlamalı olursan. İstənilən tanıdığın adamın ölmünü həmişə vaxtsız, ağrılı və qeyri-təbii görünür. Zərifə xanım haqqında xatirələr o qədər canlıdır ki, ölümünü belə yaxına buraxmır.

II aparıcı: Hər dəfə əziz adamımız həyatdan köçəndə onun şəxsiyyəti ilə bağlı anlar yada düşür.Ola bilər ki, həmin anlar o qədər də çox olmasın, lakin müəyyən çalarlarda məhz həmin anlar insanın mahiyyətini açır və bizim yaddaşımızda ömürlük qalır.

I aparıcı: Sən gedəndən bu yerlərdə ətirsizdir güllər,

Sənsiz, günəşsiz qaldı günlər.

Getdin, daha da əziz, müqəddəs oldun,

Zərif xatirə oldun, uzaq səs oldun.

Ürək tək yaxın oldun, görünməz oldun,

Əl çatmaz, ün yetməz oldun.

II aparıcı: Nə qədər dünyada yaşayırıq biz,

Ölüm-sanırıq ki, bizdən uzaqdır,

Elə bilirik ki, bizim ömrümüz

Ömürdən oyana uzanacaqdır.

Bu necə dünyadır, anlamıram mən.

Cilvəsi cürbəcür, rəngi cürbəcür.

Dünən nəfəsilə səni isidən,

Bu gün buza dönür, torpağa dönür.

I aparıcı: Ömrün ağ çiçəkli-yaza bənzədi,

Saçımda baharın mehi gəzərdi,

Təbiət yoluna tər gül düzərdi,

İndi mən hardayam, o gülüm harda,

Nə xöşbəxt imişəm bi zaman allah,

Xəbərim olmayıb bu səadətdən .

Nə xöşbəxt imişəm,

Nə xöşbəxt,

Xöşbəxt!

Bu gün eşitmişəm

Bunu həsrətdən.

Dilin quruyardı sənin, ay həsrət!

Sən bu gün könlümü tarımar etdin .

Ya bunu vaxtında deyəydin mənə,

Ya da ki, lal olub heç dinməyəydin,

II aparıcı: Axır qəbristana el, axın-axın,

Başlarda çətirlər yaşıl qırmızı.

Qəbrin nurla dolsun!

Mənim xalqımın

Nova-Deviçyedə yatan tək qızı!

Bu vüqar önündə biz də baş əydik,

Kaş səni bu halda görməyəydik biz.

Çıxsın duyğularım tanış yollara,

Dillənsin intizar ürəklər kimi

Qoy bu misralarım

Təzə məzara

Sərilsin gecikmiş çiçəklər kimi.

I aparıcı: Yuxuda dünyayla vidalaşıram,

Dünya gözəl idi, ayrılmaq çətin.

Deyirlər, yaxşıdır qocalıb ölmək,

Belədir qanunu kor təbiətin.

Dünyadan ayrılmaq çətindir gülüm

Tez də gəlsə, gec də aparsa ölüm.

Həyatın günləri keçsə də acı,

Ölümdən istəmir insan, əlacı...

Yaşamaq namuslu bir insan kimi

İnsana şərəfdir, böyük nemətdir.

Ömrün uzunluğu bəs deyil, ömrün

Mənalı keçməsi bir səadətdir.

II aparıcı. Ah, mən gündən-günə bu gözəlləşən,

İşıqlı dünyadan necə əl çəkim?

Bu yerlə çarpışan, göylə əlləşən

Dostdan, aşinadan necə əl çəkim?

Həyat dedikləri bu keşməkeşdən,

Qəlbimdə, qanımda yanan atəşdən,

Gecədən, gündüzdən, aydan, günəşdən,

Bu əngin fəzadan necə əl çəkim?

Aparıcılar xorla:

Ölüm sevinməsin qoy! Ömrünü vermir bada,

Ey qədrini canından daha əziz bilənlər,

Şerin bir xatirədən qalacaqdır dünyada,

Sevərək yaşayanlar, sevilərək ölənlər.

Z.Əliyeva özü də bu qabiliyyətə malik idi. O, xöşbəxt bir ömür yaşadı.Bu ömür onun özündən də çox, insanlar , işə və zamana lazım idi.

İstifadə edilmiş ədəbiyyat:

1.Yüksək əqidə [Mətn]: Həkimlik etikası, həkimin ürəyinin və fikirlərinin paklığı /Zərifə Əliyeva;elmi red. Mustafa Topçubaşov.-Bakı: Azərbaycan, 2003.-104s.

2.Kərimov K. Akademik Zərifə xanım Əliyeva və müasir oftomologiya [Mətn]: K.Kərimov; [red.: A.Bayramova, Ş.Hüseynova; məsul red. E.Rəşidzadə; dizayner A. İbrahim].- Bakı: Parni iz Baku, 2010.-182[2]s.

3.Cəfərova N. Alimin xatirəsi yad olundu [Mətn]:N.Cəfərova //Azərbaycan müəllimi.-5 may.-2011.-5s.

4.Fatma Abdullazadə, Sənsiz günəşsiz qaldı günlər.-Bakı: “XXI” Yeni Nəşrlər Evi.-1998.-288s.

Şəki şəhər Mədəniyyət və Turizm şöbəsi

Mərkəzləşdirilmiş Kitabxana sistemi

Metodika və biblioqrafiya şöbəsi

Ənvər Məmmədxanlının 100 illik yubileyi

ilə əlaqədar

Ənvər Məmmədxanlı-100

(metodik vəsait)

Şəki-2013

Tərtib edəni: Əhmədova Nəzakət - Metodika və biblioqrafiya şöbəsinin baş biblioqrafı.

Redaktor: Nəsrullayeva Zibar - MKS-nin Metodika və

Biblioqrafiya şöbəsinin müdiri.

1. 
   Həyat və yaradıcılığı.
   

Ənvər Məmmədxanlı 1913-cü il fevralın 28-də Göyçay şəhərində doğulmuşdur. Burada ibtidai məktəbi bitirdikdən sonra Bakıda N.Nərimanov adına Sənaye Texnikumunda təhsil almışdır.(1926-1931). Azərbaycan Neft İnstitutunda iki il qiyabi təhsil almışdır.

1931-1934-cü illərdə Bakıda mexaniki zavodda texnik, 1934-1936-cı illərdə, Azərnəşrin bədii şöbəsində redaktor və tərcüməçi, 1936-1938-ci illərdə Moskvada Ali Kinomatoqrafiya İnstitunda müdavim, 1941-1942-ci illərdə “Azərbaycanfilm” kinostudiyasında ssenari şöbəsinin rəisi olmuşdur. İkinci Dünya müharibəsi dövründə cənub-qərb cəbhəsində “Qızıl Ordu” cəbhə qəzetinin Azərbaycan redaksiyasının xüsusi müxbiri olmuşdur. Sonra redaksiya ilə birlikdə Stalinqrada göndərilmişdir. Bir qrup Azərbaycan yazıçısı ilə Şimali Qafqaz cəbhəsində, 416-cı diviziyada olmuşdur.1943-1944-cü illərdə Bakıda Azərbaycan Radio verlişləri Komitəsində redaktor kimi çalışmışdır. Təbrizdə nəşr olunan “Vətən yolunda” ordu qəzeti redaksiyasında xüsusi müxbir kimi çalışmışdır. (1944-1946).

Ədəbi fəaliyyətə 1930-cu illərdən başlamışdır. Əsərləri keçmiş SSRİ və xarici ölkə xalqlarının dillərinə tərcümə olunmuşdur. “Şərqin şəhəri” (1947), “Od içində”(1951) pyesləri və “Şirvan gözəli” Zaqafqaziya teatr baharında birinci dərəcəli diploma layiq görülmüşdür.

Ə.Məmmədxanlı Avropa və rus klassik yazıçılarından tərcümələr etmişdir. Kuba(1967), Türkiyə(1968), İspaniyada (1980) Sovet nümayəndə heyəti tərkibində səfərdə olmuşdur. Xidmətlərinə görə Azərbaycanın Əməkdar İncəsənət xadimi(1968), Azərbaycan Xalq yazıçısı(1987) iki dəfə “Şərəf nişanı”(1946-1949), “Qırmızı Əmək Bayrağı(1980-1983) və “İkinci-Dünya müharibəsi”(ikinci dərəcəli) ordenləri, döyüş medalları ilə təltif olunmuşdur. 1957-ci ildə onun Akademik Dram Teatrında tamaşaya qoyulan “Şərqin səhəri” əsəri SSRİ Dövlət mükafatına layiq görülmüş, amma mükafat alanları siyahısında müəllifin adı olmamışdır.

Ənvər Məmmədxanlının 1990-cı il dekabr ayının 19-da Bakıda vəfat etmiş, Fəxri Xiyabamda dəfn edilmişdir.

2. 
   Məmmədxanlının 100 illiyi münasibəti ilə kitabxanalarda keçirilən yubley tədbirləri.
   

Ə.Məmmədxanlının ədəbi irsinin oxucu kütləsinə çatdırması üçün bütün mədəni-maarif müəssisələri, o cümlədən kitabxanalar qarşısında mühüm vəzifələr durur. Kitabxanalarda çoxsaylı oxucu kütləsinin sorğularını ödəmək məqsədilə kitabxanaçılar Ənvər Məmmədxanlının həyat və yaradıcılığına dair ədəbiyyatdan geniş istifadə etməlidirlər.

Qeyd etdiyimiz kimi, Ə. Məmmədxanlı ədəbi irsinin kitabxanalarda təbliği üçün keçirilən tədbirlər planı geniş olmalıdır. Kitabxanalar əyani və şifahi təbliğatın-kitab sərgiləri, mühazirə, söhbət, biblioqrafik icmal, oxucu konfransları və sair kimi forma və üsullardan geniş şəkildə istifadə etməlidirlər.

Yazıçının yaradıcılığını təbliğ etmək məqsədilə kitabxanaçılar ilk növbədə kitab sərgisi təşkil etməlidirlər. Bir sərginin təxmini sxeminin nümunəsini veririk.

1.Başlıq. “Ə. Məmmədxanlı-100”.

2.Yazıçının şəkli.

3.Ə. Məmmədxanlının 100 illik yubleyi haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin sərəncamı.

4. Əsərləri.

5.Ə.Məmmədxanlı və kino.

____1____

________ ____2____ ________

________ 3 ________

____4____

Bu münasibətlə Ə.Məmmədxanlının “Babəkin” romanının müzakirəsi, “Seçilmiş əsərləri”-nin icmalını keçirmək olar.

Yazıçının yaradıcılığını geniş oxucu kütləsinə çatdırmaq üçün sual-cavab gecələrindən də istifadə etmək lazımdır. Sual-Cavab gecələri bir-birindən fərqli keçirilməlidir. Sual-cavab gecəsi üçün bir aydan artıq vaxt ayırmaq lazımdır.Həmin dövrdə oxuculara kitabxanaçı tərəfindən hazırlanmış suallar verməli və suala hazırlaşmaq üçün vaxt təyin edilməlidir. Suallar belə ola bilər:

1.Ə. Məmmədxanlı nə vaxt anadan olmuşdur?

2.İlk təhsilini harada almışdır?

3.Ədəbi fəaliyyə nə vaxtdan başlamışdır?

4.Hərbi xidməti harada keçmişdir?

5.Hansı əsərləri SSRİ və xarici ölkə xalqlarının dillərinə tərcümə olunmuşdur?

6.Hansı əsəri Dövlət mükafatına layiq görülmüşdür?

7.Hansı xalqların yazıçılarından tərcümələr etmişdir?

8.Xidmətinə görə hansı mükafatlara layiq görülmüşdür?

9.Ə.Məmmədxanlı nə vaxt vəfat etmişdir?

Kitabxana işçiləri söhbətlər və mühazirələr vasitəsilə yazıçının həyatı və yaradıcılığı haqqında geniş məlumat veməlidirlər.

Kitabxanaçılara tövsiyə edirik ki, Ənvər Məmmədxanlının 100 illik yubileyi haqqında olan materialları mövzu kartarekası şəklində hazırlayıb oxucuların istifadəsinə versinlər.

Göstərilən tədbirlərin təşkilinə kömək məqsədilə aşağıdakı ədəbiyyat siyahısını bu vəsaitə əlavə edirik.

1.Burulğanlar.-B.,Azərnəşr,1934.-119s.

2.Bakı gecələri.-B.,Azərnəşr, 1936.-214s.

3.Ayna (kinossenari).-B., Uşaqgəncnəşr, 1939.-85s.

4.Qərbə atəş.-B., Azərnəşr, 1943.-74s.

5.25 bahar(oçerk).-Təbriz,1945.-30s.

6.Hekayələr.-B.,Azərnəşr,1946.-185s.

7.Seçilmiş əsərləri.-B.,Azərnəşr,1960.-489s.

8.Seçilmiş əsərləri.-I cild, B.,Yazıçı,1985.-476s.

9.Seçilmiş əsərləri.-II cild, B.,Yazıçı,1985.-323s.

10.Balaca Nərgiz.-B.,Uşaqgəncnəşr, 1955.-52s.

11.Hekayələr.-B., Uşaqgəncnəşr, 1954.-128s.

12.Aud.-B.,Azərnəşr,1947.-319s.

Tərcümələri:

1.M.Qorki. Özgə qapılarında.-B.,Gənclik, 1981.-380s.

2.M.Qorki.Uzaqlıq.-B.,Gənclik,1982.-240s.

Şəki şəhər Mədəniyyət və Turizm şöbəsi

Mərkəzləşdirilmiş Kitabxana sistemi

Metodika və biblioqrafiya şöbəsi

Firudin bəy Köçərlinin anadan olmasının 150 illiyi

ilə əlaqədar

Firudin bəy Köçərli 150

(metodik vəsait)

Şəki-2013

Tərtib edəni: Əhmədova Nəzakət - Metodika və biblioqrafiya şöbəsinin baş biblioqrafı.

Redaktor: Nəsrullayeva Zibar - MKS-nin Metodika və

Biblioqrafiya şöbəsinin müdiri.

I. Həyatı və yaradıcılığı

F. Köçərli 1863-cü il yanvar ayının 26-da Şuşada dünyaya gəlmişdir.

1876-cı ildə Şuşadakı rus məktəbinə daxil olmuşdur.

1878-ci ildə Aleksey Çernyayevski Zaqafqaziya müəllimlər seminariyasına tələbə toplamaq məqsədilə bu məktəbə gəlmiş və bu yolla Firidun bəy öz taleyini seminariyaya bağlamışdır.

1885-1896-cı illərdə İrəvan gimnaziyasında, sonra QMS-nin Azərbaycan şöbəsində müəllim işləmişdir.

1910-cu ildə Qori seminariyasının Azərbaycan şöbəsinin müvəqqəti təlimatçısı təyin olunmuş, 1918-1920-ci illərdə onun təşəbbüsçüsü ilə həmin seminariyanın əsasında açılmış Qazax müəllimlər seminariyasının müdiri işləmişdir. “Vətən dili”nin I hissəsinin (VII nəşr) yenidən işlənməsində F.Köçərlinin xidmətləri böyük olmuşdur.

O, 300-dən artıq dərsliyə düzəliş etmiş, nəzəri materialı, hekayətləri artırmış, metodika və stilistikasını dəyişdirərək zənginləşdirmişdir.Köçərlinin “Darı və buğda” əsəri “Vətən dili” kitabına salınmışdır.

F.Köçərli 1885-ci ildə İrəvana gəlmişdir.1886-cı ildə 23 yaşlı gimnaziya müəllimi F.Köçərli İrəvanda teatr tamaşası təşkil etmişdir. Həmin tamaşa M.F.Axundovun “Müsyo Jordan və Dərviş Məstəli şah” komediyasının tamaşası İrəvan əhalisinin həyatında böyük mədəni hadisəyə çevrilmişdir. Lakin F. Köçərli 1895-ci ildə İrəvanı tərk etmişdir.

O, 1917-ci ildə siyasi proseslərə qoşulmuş, “Müsavat” partiyasına daxil olmuşdur.

1920-ci ilin mayında Qazax kommunistləri onu və digər “Müsavat” funksionerlərini “xalqa xəyanətdə”, “milli nifaq törətməkdə” və sairədə ittiham edərək həbs etmiş, şahidlər dindirilmədən, verilən izahatlar nəzərə alınmadan güllələnmişdir.

II. F. Köçərlinin 150 illiyi münasibətilə kitabxanalarda keçirilən yubley tədbirləri.

F.Köçərlinin ədəbi –irsinin oxucu kütləsinə çatdırılması üçün bütün mədəni-maarif müəssisələri, o cümlədən kitabxanalar qarşısında mühüm vəzifələr durur.Kitabxanalarda çoxsaylı oxucu kütləsinin sorğularını ödəmək məqsədilə kitabxanaçılar F.Köçərlinin həyat və yaradıcılığına dair ədəbiyyatdan geniş istifadə etməlidirlər.

Qeyd etdiyimiz kimi, F.Köçərli ədəbi irsinin kitabxanalarda təbliği üçün keçirilən tədbirlər planı geniş olmalıdır. Kitabxanalar əyani və şifahi təbliğatın-kitab sərgiləri, mühazirə, söhbət, biblioqrafik icmal, oxucu konfransları və sair kimi forma və üsullardan geniş şəkildə istifadə etməlidirlər.

Yazıçının yaradıcılığını təbliğ etmək məqsədilə kitabxanaçılar ilk növbədə kitab sərgisi təşkil etməlidirlər. Bir sərginin təxmini sxemini veririk.

1.Başlıq. “F. Köçərli-150”

2.Ədəbiyyatşünasın şəkli.

3.F. Köçərlinin 140 illik yubleyi haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin sərəncamı.

4.Əsərləri

5.Görkəmli şəxsiyyətlərin F. Köçərli haqqında yazdığı məqalələr.

____1____

________ ____2____ ________

________ 3 ________

____4____

Yazıçının yaradıcılığını geniş oxucu kütləsinə çatdırmaq üçün onun həyat və yaradıcılığı haqqında oxuculara biblioqrafik məlumat vermək olar. F. Köçərlinin “Azərbaycan ədəbiyyatı” kitabının icmalını, “Vətən dili” kitabının müzakirəsini keçirmək olar. Həmçinin F. Köçərlinin 150 illiyi münasibətilə “Azərbaycan ədəbiyyatı və milli bədii söz sənətimiz” mövzusunda elmi-nəzəri konfrans keçirmək olar. “F.Köçərli Azərbaycan ədəbiyyatının görkəmli nümayəndəsidir”, “Azərbaycan ədəbiyyatşünaslığında və tənqidi fikir tarixində F. Köçərlinin mövqeyi”, “F.Köçərli Azərbaycan ədəbiyyatı tarixinin elmi əsasının banisidir” və sair mövzularda mühazirələr, söhbətlər təşkil etmək olar.

Kitabxanada keçirilən bütün tədbirlər geniş oxucu kütləsində F. Köçərli yaradıcılığına qarşı dərin maraq oyatmaqdan ibarətdir.

Tövsiyə edilmiş ədəbiyyat:

1.Azərbaycan ədəbiyyatı [Mətn]: 2 cilddə /F. Köçərli; tərt.ed.,müqəd.,izah və qeyd. Müəl. R. Qənbərqızı; red.Ə.Mirəhmədov, B. Nəbiyev.-Bakı: Avrasiya Press, 2005.-c1.-560.;c2-464s.

2.Əlamətdar və tarixi günlər təqvimi -2013/baş red. K.Tahirov;red.G. Səfərəliyeva; məsul katib N. Alışova ; M.F.Axundov adına Azərbaycan Milli Kitabxanası.-B.,2012.-440s.

İstifadə edilmiş ədəbiyyat:

1.Müqəddəs tarix [Mətn]:19.021899/ tərt. ed. M.Əfəndizadə, F. Köçərli;Azərbaycan Respublikası “Təhsil” Cəmiyyəti; tərt. ed.: F.Şirinov: türk dilində yazılan H.Ə.Qayıbov və Ə.Axundzadə təsis və təchiz ediblər .-Bakı: Təhsil, 2007.-72s.

2.Rzalı R. İşıq sevdalısı F.Köçərli [Mətn]:R.Rzalı //Azərbaycan.-2010.-13iyul.-s.3.

3.Şamxəlil M.Qüdrətli.-ədəbiyyatşünas, folklor tədqiqatçısı [Mətn]:M. Şamxəlil //Azərbaycan müəllimi.-2011.-9sentyabr.-s.7.

Şəki şəhər Mədəniyyət və Turizm şöbəsi

Mərkəzləşdirilmiş Kitabxana sistemi

Metodika və biblioqrafiya şöbəsi

Novruz bayramı münasibətilə

Elimizin bayramı Novruz

(metodiki vəsait)

Şəki-2013

Tərtib edəni: Əhmədova Nəzakət - Metodika və biblioqrafiya şöbəsinin baş biblioqrafı.

Redaktor: İbrahimxəlilova Rahilə - MKS-nin Metodika və

Biblioqrafiya şöbəsinin boyük metodisti.

I. Bölmə

2010-cu ildə BMT 21 martı Beynəlxalq Novruz günü elan etdi. Belə bir xoş məqamı da qeyd etmək yerinə düşər ki, Azərbaycanda hər kəs tərəfindən ehtiramla yanaşılan, adı dünyada tanınan Heydər Əliyev Fondu milli mədəniyyətimizin inkişafı və tanıdılması istiqamətində neçə-neçə dəyərli layihələri həyata keçirilmişdir, saz sənətinin, muğamın Azərbaycanın mədəni sərvəti UNESCO-nun bəşəriyyətin qeyri-maddi mədəni irsi siyahısına daxil edilməsi, habelə Novruz bayramının eyni statusa sahib olması H. Əliyev Fondunun Prezidenti, UNESKO və İSESCO-nun xoşməramlı səfiri Mehriban xanım Əliyevanın təşəbbüsü, təşkilatçılığı və gərgin zəhməti sayəsində mümkün olmuşdur.

Novruz bayramı baharın gəlişi şərəfinə qeyd edilir və yeni ilin qarşılanmasını bildirir. Novruz bayramının tarixi kökləri çox qədim dövrlərə-zərdüşt peyğənbərin zəmanəsinə aiddir. Bu isə təqribən 3700-5000 il deməkdir.

Novruzdan əvvəlki axır çərşənbə ərəfəsində tonqallar yandırılır və yaşından, cinsindən aslı olmayaraq, hər kəs bərəkətli odun üstündən yeddi dəfə tullanmalıdır. Tonqal özü sönəndən sonra onun külünü yığıb evdən uzağa aparırdılar .

Su ilə təmizlənmə-arx üstündən tullanmaq ötən ildə edilmiş günahları yumaq deməkdir.

Ənənəyə görə, bayramın birinci günündə hər kəs öz evində olmalıdır. Xalq içində deyirlər: “Əgər Novruzun birinci günündə öz evində olmasan, yeddi il evinə həsrət qalacaqsan”. Keçmişdə Novruz bayramı günündə evin bayır qapısı, bir qayda olaraq, bağlanmırdı. Novruzun birinci günü bütün gecə işıq yanır, çünki işığın sönməsi bədbəxtlik əlamətidir.

Ənənəyə görə, Novruzun birinci günü bahar, ikinci günü yay, üçüncü günü payız və dördüncü günü qış hesab olunur. Əgər birinci gün hava küləksiz və aydın olsa, deməli, il məhsuldar olacaqdır.

Novruz-Azərbaycan xalqının milli-mənəvi dəyərlərini özündə əks etdirən bayramdır.

Novruzun canı Novruz Bayramı günüdür. O, çərşənbə axşamına düşməyə də bilər. Novruz bayramına ən yaxın son çərşənbə öz möhtəşəmliyinə görə martın 20-21-də keçirilən Novruz bayramından geri qalmır.
II.Bölmə. Novruz bayramı münasibətilə keçiriləcək tədbirlər.

Novruz bayramı münasibətilə kitabxanada tədbirlərin keçirilməsi vacibdir. Belə ki, Novruz bayramı münasibətilə kitabxanada sərgilər, ədəbi-bədii gecələr və sair tədbirlərin keçirilməsi vacibdir.İlk öncə kitabxanada kitab sərgiləri hazırlanmalıdır.Sərgi müxtəlif başlıqlarda da ola bilər: “Novruzum, yazım mənim”, “Ətir nəfəsli Novruz”, “Elimə bahar gəlir” və sair.(başlıqlarda)

“Novruz gəlir-yaz gəlir” adlı sərginin sxemini veririk:

1.Başlıq. “Novruz gəlir-yaz gəlir”

2.Mövzuya aid şəkillər.

3.Sitatlar.

4.Dövrü mətbuatda çap olunan məqalələr.

5.Kitablar(Novruz bayramına aid)

6.Şeir parçası.

Sitatlar:

“Böyük mənəvi gücə malik olan Novruz bayramı ulu əcdadlarımızın bizə verdiyi ən gözəl yadigar olub, Azərbaycan xalqının milli ruhunun və yadaşının, onun daxili aləmini bütün zənginliyi ilə yşadır”.

Heydər Əliyev

Azərbaycan xalqının ümummilli lideri

“Novruz bizim ümummilli bayramımızdır. Mən hesab edirəm ki, indi artıq müstəqil Azərbaycan üçün bu bayram dan əziz bayram da ola bilməz. Ona görə də bu bizim xalqımızın hamısını eyni dərəcədə həm sevindirməlidir, həm də birləşdirməlidir”.

Heydər Əliyev

Azərbaycan xalqının ümummilli lideri

Şeir parçası:

Bayramlar bayramı

Ulu Novruz,

Qədəmlərin mübarək!

Göy üzündən işıq saçan

Günəşinə salam olsun,

Ulu Novruz!

Yellər əsən uca göyüm

Aydın olsun

Ulu Novruz!

Duz-çörəkli, mərd ürəkli

Oğulların min yaşasın,

Ulu Novruz!

Ocaqların gur qalansın,

Ulu Novruz!

Meydanın mərkəzində hamı yığılıb halay qurublar. Qonaqları Novruz bayramının ən şux obrazları olan Kosa və Keçəl qarşılayır. Müxtəlif yaşlı, milli geyimli bayram əhval-ruhiyyəliadamlar Kosanı dövrəyyə alıb bir ağızdan deyirlər:

A kosa- kosa gəlsənə,

Gəlib salam versənə,

Çömçəni doldursana,

Bizləri güldürsənə.

Dövrədəki adamlardan biri yumorlu tərzdə üz-gözünü oynada- oynada oxuyur:

Ay uyruğu-uyruğu,

Saqqalı it quyruğu.

Gör necə erkən gəlib,

Belində örkən gəlib,

Dövrədəki adamlardan bir başqası məzəli-məzəli deyir:

Bu kosa hardan gəlib?

Qurtarıb dardan gəlib.

Yağ verin yağlansın,

Bal verin ballansın,

Çoxsa bilib allansın.

Birdən kosa durduğu yerdə səndələyib yıxılır. Guya ölür. Üstünə su atırlar.Diksinib oyanır. Dövrədəkilər onu sorğu-suala tuturlar:

-A Kosa gəldiyin hardan bəridir?

-Şərurdan.

-Nə gətirdin ordan?

-Alma.

-Almanı neylədin?

-Satdım.

-Pulunu neylədin?

-Pələng aldım.

-Pələngi neylədin?

-Təhvil verdim zooparka.

Kosa ovsunlanır. Adamlar gülüşüb bir səslə deyirlər:

Bu dərd səni yandırır,

Bu dərd səni öldürür.

Düşmənləri üstünə

Güldürür, ay güldürür.

Kosa yıxılıb bayılır.Adamlar su atıb bir ağızdan oxuyurlar:

Başın sağ olsun, kosa,

Canın sağ olsun, kosa.

Arşın uzun, bez qısa.

Kəfənsiz ölməz kosa.

Kosa ayağa qalxıb çömçəsini qabağa uzadıb pay istəyir:

Qurbanın olum yaşıl çuxalı,

Qonaq gəlirəm çillə çıxalı.

Nabat, noğul, badam ver gəlsin,

Yeyim dizlərimə kar gəlsin.

Dövrədəkilər:

-Beş yumurta payındı

Əksiyini almayasan.

Xurcunu yaxşı doldur,

Əli boşda qalmayasan.

Kosa:- Qalmaram, ağa qalmaram,

Sonra Kosa “Kosanın payın verin, balın verin, yağın verin”,-deyə-deyə çömçəsini irəli tutub oynayır. Hamı əl çala-çala növbəylə oxuyurlar:

Beşinci adam:

-Mənim kosam oynayır,

Gör necə dingildəyir.

Ona qulaq asanın,

Qulağı cingildəyir.

İkinci adam:

-Mənim kosam canlıdı,

Qolları mərcanlıdı,

Qarnına əl vurmayın,

Kosam ikicanlıdı.

Üçüncü adam:

-Köhnə motal başımda,

Qələm oynar qaşında.

Yüz əlli beş yaşında,

Gör nə cavandı kosam.

Kosaya pay verib, xurcununu doldururlar. Kosanın kefi lap kökəlir.

Kosam bir oyun eylər,

Quzunu qoyun eylər.

Yeyər bayram düyüsün,

Payızda toyun eylər.

Kosa oynaya-oynaya oxuyur:

Azam, ay azam,

Doldur gətir qazanı.

Payını artıq verin,

Yola salın Kosanı.

Kosa qabaqda, arxasınca da dövrəsindəkilər oxuya-oxuya, oynaya-oynaya meydana çıxırlar:

Ay kosa-kosa, kosa-kosa,

Saqqalı yoldurma gəl,

Xurcunu doldurma gəl,

Xonça-nabat bizdə-

Novruz oldu, durma gəl!..

“Kosa-kosa” tamaşası bitincə aşıqların çal-çağır başlanır. Onların proqrama uyğun havalar ifa edirlər...

El bilir ki, sən mənimsən,

Yurdum, yuvam məskənimsən,

Anam doğma vətənimsən,

Ayrılarmı könül candan?

Azərbaycan! Azərbaycan!

SON

İstifadə edilmiş ədəbiyyat:

1.Azərbaycanın xalq bayramı Novruz.-Bakı: Təhsil, 2011.-208s.

2.Azərbaycanda Novruz .-Bakı: Çıraq,2012.-271s.

3.Əhmədov Ə. Novruz süfrəsi.- Bakı: Azərnəşr,2011.-80s.

4.Novruz: Ənənə və müasirlik [Mətn]: Novruz bayramına həsr olunmuş Elmi Konfransının materialları.- Bakı: Nəşriyyat Poliqrafiya Mərkəzi, 2001.-Burax.1-96s.

5.Novruz bayramı ensiklopediyası.-Bakı: “Şərq-Qərb”.-2008.

6.T.Bünyadov.Novruz bayramının tarıxi kökləri.Novruz. Şeirlər, Xalq tamaşaları.