Seminar jumislari

5-seminar jumisi.
Yarimo’tkizgish materiallardin’ kristall pa’njeresi
Ha’r qanday qattı dene ju’da’ ko’p atomlardan quralg’an boladı. Atomlardın’ yadroları ideal kristalda ta’rtipli reshetka (tor) payda etedi. Neytral kristalda yadrolardın’ «on’» zaryadı barlıq «teris» elektronlardın’ zaryadına ten’ boladı.
YAdrog’a jaqın elektronlar ku’shli baylanısqan boladı. Atom yadrosınan a’dewir uzaq jaylasqan elektronlar a’zzi baylanısqanlıg’ı sebepli, qattı denenin’ ishinde qozg’alısqa kelip elektr tog’ın payda etedi. Biraq elektron o’z ha’reketi dawamında kristalda basqa elektronlar menen ushırasadı. Bunday jag’dayda bir elektronlı ma’sele emes, al ko’p elektronlı ma’seleni sheshiwge tuwra keledi. Sonın’ ushın kristaldag’ı ko’p sandag’ı yadro atomı ha’m elektronnın’ birgeliktegi statsionar awhalın ha’m energetikalıq spektrin anıqlaw ushın SHredinger ten’lemesin sheshiwge tuwra keledi.


(2.1)
bul jerde: -kristaldın’ gamiltonianı
-sonın’ tolqın funktsiyası
- kristaldın’ energiyası.
Kristaldın’ tolqın funktsiyası barlıq elektronlardın’ koordinatası ha’m barlıq atomnın’ yadrosının’ koordinatası baylanıslı.

Gamilton operatorı o’z ishine to’mendegilerdi aladı:
1) Elektrolardın’ kinetikalıq energiya operatorın
,
bul jerde - Plank turaqlısı
­ ,
- elektron massası
- elektronnın’ Laplas operatorı
2) YAdronın’ kinetikalıq energiyasının’ operatorı
, bul jerde -yadro massa;
;
3) Elektronnın’ jup-juptan o’z-ara ta’sirinin’ potentsial energiyası.

4) YAdronın’ jup-juptan o’z-ara ta’sirinin’ potentsial energiyası.

5) Elektronnın’ yadro menen o’z-ara ta’siri potentsial energiyası

Usı joqardag’ı qurawshılardı esapqa alg’anımızda SHredinger ten’lemesindegi gamiltonın to’mendegi ko’riniske iye boladı.
(2.2)
Bul ma’sele ha’zirgi waqıtta ulıwma ko’riniste sheshimge iye emes. Sonın’ ushın bul ten’lemenin’ dara jag’dayın sheshemiz.