OTUZUNCU DƏRS ZƏRDÜŞTİLİK (1) MÜQƏDDİMƏ Zərdüştilik qədim iranlıların dini olmuşdur və islamdan qabaqkı dövrə qədər İran
xalqları bu dinə e'tiqad bəsləmişlər. Tarixi məlumatlardan aydın olur ki, zərdüştilik
eynilə məcus dini kimidir ki, Qur'ani-kərimdə ilahi dinlərdən biri kimi onun da adı
sair dinlərlə yanaşı qeyd olunmuşdur. Qur'ani-Kərimdə buyurulur:
«Həqiqətən, Allah mö'minlər, yəhudilər, sabiilər, məsihilər və müşriklər arasında qiyamət günü hökm edəcəkdir. Həqiqətən Allah hər bir şeyə şahiddir». Bu ayədən məlum olur ki, məcus dini ilk əvvəllər tövhid əsasında olmuşdur;
çünki burada o, təkallahlı dinlərlə yanaşı gətirilmiş, müşriklər isə “və” bağlayıcısı
vasitəsilə onlardan ayrılmışdır.
Məcus dininin tövhid əsasında olmasını nəzərə alaraq, onu da ilahi dinlərlə bir
sırada araşdırırıq. Diqqət yetirmək lazımdır ki, islam fəqihlərinin əksəriyyəti
zərdüştləri kitab əhli hesab edərək, onları da rəsmi olaraq təkallahlı kimi tanımışlar.
ZƏRDÜŞTİLİYİN TARİXÇƏSİ Zərdüştün zühurundan və zərdüştiliyin, yaxud Məzdai ayininin tə'sis
olunmasından qabaq, iranlılar bir neçə allaha inanırdılar. Yə'ni, allahların allahı,
yaxud Yəzdaların Yəzdasının əmri altında olan mə'budlara sitayiş edirdilər. Bu
dininin Hindistanın ariyailər əqidəsi ilə çox oxşarlığı və yaxınlığı vardır. Çünki,
ariyailərin ən məşhur mə'budları olan od allahı Agini, təbiət allahı İndira, nur və
günəş allahı Mitra, keşikçi allahı Varvina, su allahı Anatita olmuşdur; Agini ilə razi-
niyaz edib ona pərəstiş etmə mərasimi onların arasında çox geniş yayılmışdır və
həmin dövrlərdən e'tibarən od, Agininin təcəlli və zühur əlaməti olaraq, xüsusi
hörmət və müqəddəsliyə layiq görülmüşdür.
Qeyd etmək lazımdır ki, qədim İranda iki din mövcud olmuşdur ki, onlar da öz
növbəsində zərdüştilik ayininin formalaşmasında güclü tə'sirə malik olmuşlar. Başqa
sözlə desək, zərdüştilik aşağıdakı iki din əsasında formalaşmışdır:
1. Muğan dini;
2. Mehrpərəstlik, yaxud Mitraizim.
